Τετάρτη 14 Απριλίου 2021

Τα Πάνδια ή Πάνδεια εορτή

Τα Πάνδια ή Πάνδεια ήταν αρχαία γιορτή στην Αθήνα κατά το μήνα Ελαφηβολιώνα, προς τιμήν του Πανδίου Δία και της Πανδίας, κόρης του Δία και της Σελήνης. Η ίδρυση της γιορτής αποδίδεται στον Πανδίονα, βασιλιά της Αθήνας και ηγέτη της Πανδιονίδος φυλής.

Η Πανδία (εκ του παν-δίος, δηλ. πανθειοτάτη), ήταν θεότητα της ελληνικής μυθολογίας και προσωποποίηση της φωτεινότητας της Σελήνης. Ήταν κόρη της Σελήνης και του Δία και αδερφή της Έρσας. Από τον Ομηρικό Ύμνο προς τη Σελήνη έχουμε: «Με αυτήν κάποτε έσμιξε σε κλίνη του Κρόνου ο γιός. Εκείνη έμεινε έγκυος και γέννησε την Πάνδεια, που είχε μορφή ξεχωριστή ανάμεσα στους αθανάτους». Η αθηναϊκή παράδοση ίσως κατέστησε την Πανδία σύζυγο του Αντίοχου, του επώνυμου ήρωα της Αντιοχίδος, μια από τις δέκα φυλές των Αθηναίων.

Αρχικά, η Πανδία ίσως αποτελούσε επίθετο της Σελήνης, αλλά τουλάχιστον από την εποχή του ύστερου ομηρικού ύμνου, η Πανδία είχε γίνει κόρη του Δία και της Σελήνης. Η Πανδία (ή η Πανδία Σελήνη) μπορεί να ήταν η προσωποποίηση της πανσελήνου και μία αρχαία γιορτή, που ονομάζεται Πάνδια, πιθανόν προς τιμήν του Δία

Ο εορτασμός των Πανδίων λάμβανε χώρα μετά τα Μεγάλα Διονύσια, οπότε υπολογίζεται ότι ήταν η 14η μέρα του Ελαφηβολιώνος. Ο Ελαφηβολιών είναι ο ένατος μήνας του αττικού ημερολογίου. Ήταν αφιερωμένος στη θεά Άρτεμη και αντιστοιχεί με το χρονικό διάστημα 21 Φεβρουαρίου-23 Μαρτίου.

Ο μήνας πήρε το όνομά του από τα Ελαφηβόλια, γιορτή με θυσίες ελαφιών που πραγματοποιούνταν την έκτη μέρα του μήνα προς τιμήν της Ελαφηβόλου Άρτεμης

Τον ίδιο μήνα διοργανώνονταν και τα Μεγάλα ή "εν άστει" Διονύσια προς τιμήν του Διονύσου του Ελευθερέα, τα οποία θεσμοθετήθηκαν από τον Πεισίστρατο και κατά τα οποία παρουσιάζονταν και διαγωνίζονταν τραγωδίες από την 11η μέχρι την 13η ημέρα του μήνα. Μετά τα Μεγάλα Διονύσια, αναφέρεται από πηγές ότι τελούνταν τα Πάνδια.

Στις 18 του μήνα τελούνταν επίσης τα Ανάκεια προς τιμήν των Διόσκουρων Κάστορα και Πολυδεύκη, ενώ το μήνα αυτό τελούνταν και τα Γαλάξια προς τιμήν της Ρέας-Κυβέλης, σε αντίθεση με τα Γαλάξια προς τιμήν του Απόλλωνα κατά το μήνα Ποσειδεώνα.

Ωστόσο, σε διαφορετικές πηγές αναφέρεται ως ημέρα τέλεσης των Πανδίων, η επομένη από τη τη σύγκληση των πρυτάνεων στο θέατρο του Διονύσου ή ανήμερα της πανσελήνου της Εαρινής Ισημερίας. Δεν είναι γνωστές λεπτομέρειες για τη γιορτή, πέραν του προβληματισμού των αρχαίων μελετητών για τη σημασία του ονόματός της.

Μόνο μια περιοχή, η Πλώθεια, φαίνεται να συμμετείχε στη γιορτή, και όχι άλλες κοινότητες της Αττικής.

Μια υπόθεση είναι ότι ήταν πάνδημη γιορτή πολιτικού χαρακτήρα προς τιμήν του Δία, παρόμοια με τα Παναθήναια, η οποία, μετά την ανάπτυξη των τελευταίων, έχασε τον αρχικό της χαρακτήρα και έγινε ελάσσονος σημασίας γιορτή, συνοδευτική των Μεγάλων Διονυσίων.



Πληροφορίες αντλήθηκαν από τις παρακάτω πηγές:

Πηγή1 / Πηγή2 / Πηγή3