Η κοιλάς του Ασωπού ποταμού, η οποία εκτείνεται στις Βοιωτικές υπώρειες του Κιθαιρώνα, μπροστά από τις πόλεις των Πλαταιών, των Υσιών και των Ερυθρών, έγινε το πεδίον, όπου 110.000 Έλληνες υπό την αρχηγία του Σπαρτιάτη Παυσανία, κατενίκησαν και διέλυσαν στην κυριολεξίαν το συνασπισμένον στράτευμα των 300.000 Περσών και των συμμάχων τους, σκοτώνοντας και τον ίδιον το Μαρδόνιον και απαλλάσσοντας έτσι την Ελλάδαν από την συνεχόμενη επιβουλή των εχθρών της.
Σημείον μέγα της θεϊκής εύνοιας προς τους μαχητές του δικαίου, Έλληνες, είναι η σύμπτωσις της ταυτόχρονης νίκης των, την ίδιαν ημέρα και στο άλλο θέατρον του απελευθερωτικού αγώνος των νήσων και των Ιωνικών πόλεων: Στο ακρωτήριον της Μυκάλης, απέναντι από την Σάμον. Εκεί το Ελληνικόν ναυτικόν και το ναυλοχούμενον στράτευμα, υπό την αρχηγίαν του Σπαρτιάτη Λεωτυχίδη, κατήγαγεν περίλαμπρη νίκην εναντίον του ναυτικού και του στρατού της Ιωνικής φρουράς των Περσών, διοικουμένου υπό του στρατηγού Τιγράνη, και απελευθέρωσεν την Ιωνίαν από την κυριαρχίαν των Περσών.
Άλλη μία παράξενη σύμπτωσις, μεταξύ των δύο μαχών και την οποία τονίζει ιδιαίτερα ο Ηρόδοτος, είναι ότι και οι δύο μάχες διεξήχθησαν σε τόπους όπου υπήρχαν Ιερά της Ελευσινίου Δήμητρας. Απόδειξις ότι σε όλους τους ευγενείς αγώνες των Ελλήνων, τους αναφερόμενους στην υπεράσπισιν υψίστων αξιών και ιδανικών, το Θείον είναι πάντοτε παρόν.
Αυτές τις ημέρες, όλοι όσοι αισθάνονται Έλληνες, θα εορτάσουν, έστω και σιωπηρά, την επέτειον αυτών των δύο σταθμών στους αγώνες του Διαχρονικού Ελληνισμού. Αυτές τις ημέρες, όπου η Πατρίς μας βιώνει την νέαν ύβριν και την νέαν υποτέλειαν, αυτές τις ημέρες, κατά τις οποίες οι σπιθαμιαίοι Νεοεφιάλτες ταγοί μας, ασέλγησαν και ασελγούν κατά συρροήν πάνω στην πάνσεπτην Ιδέαν Της, ως ελάχιστον φόρον στην μνήμην των πεσόντων στις μάχες αυτές Ελλήνων, θα παραθέσω τρείς αναφορές του Ηροδότου, οι οποίες αφορούν στα γεγονότα αυτά και οι οποίες έχουν διαχρονικήν αξίαν δι’ όλους μας.
Δι' αυτούς οι οποίοι τις γνωρίζουν, θα λειτουργήσουν ως τονωτικά θάρρους και αισιοδοξίας, δι’ όσους δεν τις έχουν ακούσει, θα γίνουν έναυσμα συμπληρώσεως της γνώσεως του μεγαλείου της Ελληνικής Φυλής και διά τους ανθέλληνες, θα καταστούν νέφη Ερινυών και βρόγχοι, οι οποίοι θα πνίξουν τις ελεεινές υπάρξεις τους!!
Απάντησις των Αθηναίων στις δελεαστικές προτάσεις του Μαρδονίου, μέσω του Μακεδόνα Αλεξάνδρου Α΄, διά τα οφέλη, τα οποία θα είχαν αν μήδιζαν και προσχωρούσαν στο στρατόπεδον των Περσών:
« Και αυτοί τούτό γε επιστάμεθα ότι πολλαπλησίη εστί τώ Μήδω δύναμις ή περ ημίν, ώστε ουδέν δέει τούτό γε ονειδίζειν. Αλλ' όμως ελευθερίης γλιχόμενοι αμυνεύμεθα ούτω όκως άν καί δυνώμεθα. Ομολογήσαι δε τώ βαρβάρω μήτε σύ ημέας πειρώ αναπείθειν ούτε ημείς πεισόμεθα. Νύν τε απάγγελλε Μαρδονίω ως Αθηναίοι λέγουσι, έστ' άν ο ήλιος τήν αυτήν οδόν ίη τή περ καί νύν έρχεται, μήκοτε ομολογήσειν ημέας Ξέρξη· αλλά θεοίσί τε συμμάχοισι πίσυνοί μιν επέξιμεν αμυνόμενοι καί τοίσι ήρωσι, τών εκείνος ουδεμίαν όπιν έχων ενέπρησε τούς τε οίκους καί τά αγάλματα. Σύ τε τού λοιπού λόγους έχων τοιούσδε μή επιφαίνεο Αθηναίοισι, μηδέ δοκέων χρηστά υπουργέειν αθέμιστα έρδειν παραίνεε· ου γάρ σε βουλόμεθα ουδέν άχαρι πρός Αθηναίων παθείν εόντα πρόξεινόν τε καί φίλον. »
« Κι εμείς οι ίδιοι αυτό το γνωρίζουμε καλώς, ότι δηλαδή η δύναμις του Μήδου είναι πολλαπλάσια από την δικήν μας, ώστε είναι περιττόν να μας ειρωνεύεσαι δι' αυτό. Αλλά επειδή αγαπάμε υπέρμετρα την ελευθερίαν, θα την υπερασπίσουμε όπως μπορέσουμε. Μήτε εσύ λοιπόν να προσπαθείς να μας πείσεις να συμβιβασθούμε με τον βάρβαρον, διότι ούτε εμείς θα πεισθούμε. Πήγαινε τώρα και πες στον Μαρδόνιο, ότι οι Αθηναίοι λέγουν, πως όσον ο ήλιος ακολουθεί τον ίδιον δρόμον, τον οποίον ακολουθεί και σήμερον, ποτέ δεν θα συμβιβασθούμε με τον Ξέρξην, αλλά στηρίζοντας τις ελπίδες μας στην συμμαχίαν των Θεών και των Ηρώων, των οποίων εκείνος χωρίς κανέναν σεβασμόν, έκαψε τους ναούς και τα αγάλματα, θα τον πολεμήσουμε και θα τον εκδικηθούμε. Όσον δι’ εσένα, πρόσεξε μην ξαναφανείς μπροστά στους Αθηναίους με τέτοιες προτάσεις και με την πρόφασιν ότι τάχα μας προσφέρεις εκδούλευσιν, μην μας συμβουλεύεις να κάνουμε έργα παράνομα. Διότι δεν θέλουμε να πάθεις από τους Αθηναίους κανένα δυσάρεστον, αφού είσαι φίλος τους και πρόξενος. »
Ηροδότου Ιστορία Η΄ (Ουρανία), 143
Απάντησις των Αθηναίων στους απεσταλμένους των Λακεδαιμονίων, οι οποίοι ζητούσαν από αυτούς να μην συμβιβασθούν με τον Μαρδόνιον:
« Τό μέν δείσαι Λακεδαιμονίους μή όμολογήσωμεν τώ βαρβάρω, κάρτα ανθρωπήιον ήν· ατάρ αισχρώς γε οίκατε εξεπιστάμενοι τό Αθηναίων φρόνημα αρρωδήσαι, ότι ούτε χρυσός εστι γής ουδαμόθι τοσούτος ούτε χώρη κάλλεϊ καί αρετή μέγα υπερφέρουσα, τά ημείς δεξάμενοι εθέλοιμεν άν μηδίσαντες καταδουλώσαι την Ελλάδα. Πολλά τε γάρ καί μεγάλα εστί τά διακωλύοντα ταύτα μή ποιέειν μηδ' ήν εθέλωμεν, πρώτα μέν καί μέγιστα τών θεών τά αγάλματα καί τά οικήματα εμπεπρησμένα τε καί συγκεχωσμένα, τοίσι ημέας αναγκαίως έχει τιμωρέειν ες τά μέγιστα μάλλον ή περ ομολογέειν τώ ταύτα εργασαμένω, αύτις δέ τό Ελληνικόν εόν όμαιμόν τε καί ομόγλωσσον καί θεών ιδρύματά τε κοινά καί θυσίαι ήθεά τε ομότροπα, τών προδότας γενέσθαι Αθηναίους ουκ άν ευ έχοι. Επίστασθέ τε ούτω, ει μή πρότερον ετυγχάνετε επιστάμενοι, έστ' άν καί είς περιή Αθηναίων, μηδαμά ομολογήσοντας ημέας Ξέρξη. Υμέων μέντοι αγάμεθα τήν προνοίην τήν πρός ημέας εούσαν, ότι προείδετε ημέων οικοφθορημένων ούτω ώστε επιθρέψαι εθέλειν ημέων τούς οικέτας. Καί υμίν μέν η χάρις εκπεπλήρωται, ημείς μέντοι λιπαρήσομεν ούτω όκως άν έχωμεν, ουδέν λυπέοντες υμέας. Νύν δέ, ως ούτω εχόντων, στρατιήν ως τάχιστα εκπέμπετε. Ως γάρ ημείς εικάζομεν, ουκ εκάς χρόνου παρέσται ο βάρβαρος εσβαλών ες τήν ημετέρην, αλλ' επειδάν τάχιστα πύθηται τήν αγγελίην ότι ουδέν ποιήσομεν τών εκείνος ημέων προσεδέετο. Πρίν ών παρείναι εκείνον ες τήν Αττικήν, ημέας καιρός εστι προβοηθήσαι ες τήν Βοιωτίην. »
Ηροδότου Ιστορία Η΄ (Ουρανία), 144
3η ΑΝΑΦΟΡΑ:
Ο θάνατος του Καλλικράτη στις Πλαταιές:
« Καλλικράτης γάρ έξω τής μάχης απέθανε, ελθών ανήρ κάλλιστος ες τό στρατόπεδον τών τότε Ελλήνων, ου μούνον αυτών Λακεδαιμονίων αλλά καί τών άλλων Ελλήνων· ός, επειδή εσφαγιάζετο Παυσανίης, κατήμενος εν τή τάξι ετρωματίσθη τοξεύματι τά πλευρά. Καί δή οί μέν εμάχοντο, ό δ' εξενηνειγμένος εδυσθανάτεέ τε καί έλεγε πρός Αρίμνηστον άνδρα Πλαταιέα ου μέλειν οι ότι πρό τής Ελλάδος αποθνήσκει, αλλ' ότι ουκ εχρήσατο τή χειρί καί ότι ουδέν εστί οι αποδεδεγμένον έργον εωυτού άξιον προθυμευμένου αποδέξασθαι. »
« Διότι ο Καλλικράτης απέθανεν πριν αρχίσει η μάχη. Αυτός, αφού ήλθεν εις το στρατόπεδον των τότε Ελλήνων, ήταν ο ωραιότερος άνδρας, όχι μόνον ανάμεσα στους Λακεδαιμονίους, αλλά και σε όλους τους άλλους Έλληνες. Αυτός, όταν ο Παυσανίας έσφαζε τα θύματα διά τις θυσίες πριν από την μάχην, μένοντας ακλόνητος στην παράταξιν του τμήματός του, ετραυματίσθηκε θανάσιμα από εχθρικόν βέλος στα πλευρά. Και λοιπόν ενώ οι άλλοι άρχισαν να πολεμούν και αυτόν τον μετέφεραν τραυματισμένον, πεθαίνοντας λυπημένος έλεγεν προς τον Αρίμνηστον, άνδρα από τις Πλαταιές, ότι δεν τον στεναχωρεί που πεθαίνει διά την Ελλάδαν, αλλά διότι δεν πρόλαβε να χρησιμοποιήσει τα χέρια του (εναντίον των εχθρών) και να κάμει κάποιο ανδραγάθημα άξιον του εαυτού του και της προθυμίας που είχε διά να πολεμήσει. »Ηροδότου Ιστορία Θ΄ (Καλλιόπη), 72
Δεν μπορεί να βρεί κανείς τα κατάλληλα λόγια, διά να εκφράσει τον θαυμασμόν του προς το ανυπέρβλητον μεγαλείον αυτών των Ελλήνων αγωνιστών. Μόνον εκστασιασμένοι από το παράδειγμά τους, ας τους κρατήσουμε με σεβασμό και αγάπη μία μόνιμον θέσιν στα βάθη της ψυχής μας, εκεί όπου το μικρό και το εφήμερον δεν χωράει, εκεί που ανθίζει μόνον το Μεγάλο και το Αιώνιον!!
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΡΟΣΟΣ
Πηγή