Η ετυμολογία είναι αμφίβολη. Κατά την επικρατούσα άποψη, ο Ἀχιλλεύς στην αρχ. ελλ. ετυμολογία προέρχεται από το «ἄχος» (αρσ.) (θλίψη, πόνος) και το «ἴλλω» (περιπλανιέμαι, τριγυρνώ) δηλαδή "αυτός που τριγυρίζει θλιμμένος". Κατά μια άλλη, πιο πρόσφατη άποψη, μπορεί να προέρχεται και από το «ἄχος» και το «λεώς» (λαός), δηλαδή "αυτός που προκαλεί θλίψη ή και πόνο στο λαό", δηλαδή στους εχθρούς.
Γέννηση
Ο Αχιλλέας ήταν γιος του Πηλέως (γι' αυτό τον αποκαλούσαν και Πηλείδη), βασιλιάς των Μυρμιδόνων στη Φθία (σημερινή ανατολική - βορειοανατολική Φθιώτιδα), η οποία βρίσκεται κοντά στα Φάρσαλα και της Νηρηίδας Θέτιδος. Ο Δίας και ο Ποσειδώνας συναγωνίστηκαν για το χέρι της μέχρι που ένα μαντείο αποκάλυψε ότι θα γεννούσε ένα γιο καλύτερο και πιο δυνατό από τον πατέρα του, οπότε και πολύ σοφά επέλεξαν να την δώσουν σε κάποιον άλλο. Σύμφωνα με το μετα-Ομηρικό μύθο, η Θέτις προσπάθησε να κάνει τον Αχιλλέα άτρωτο, βουτώντας τον στα νερά της Στύγας, όμως πιάνοντάς τον από τη φτέρνα, τον άφησε τρωτό σ' αυτό το σημείο. (Δείτε Αχίλλειος πτέρνα). Ο Όμηρος, εν τούτοις, αναφέρει ένα ελαφρύ τραυματισμό του στην Ιλιάδα. Σε μια νεότερη και λιγότερο δημοφιλή εκδοχή, η Θέτιδα άλειψε το αγόρι με αμβροσία κι έπειτα το έβαλε πάνω από τη φωτιά ώστε να κάψει τα θνητά μέρη του κορμιού του. Διακόπηκε από τον Πηλέα και εγκατέλειψε πατέρα και γιό, εξοργισμένη. Ο Πηλέας τον έδωσε (ίσως μαζί με το μικρό φίλο του Πάτροκλο) στον κένταυρο Χείρωνα, στο όρος Πήλιο, να τον μεγαλώσει.
Ο Αχιλλέας πριν τον Τρωικό Πόλεμο
Ο Αχιλλέας στην αυλή του Λυκομήδη
Σε μια μετα-Ομηρική (αλλά δημοφιλή) εκδοχή του μύθου, ο μάντης Κάλχας δήλωσε ότι οι Έλληνες δεν θα μπορούσαν να νικήσουν δίχως τη βοήθεια του Αχιλλέα, όμως η μητέρα του, η Θέτιδα, ήξερε ότι η μοίρα του ήταν να πεθάνει αν πήγαινε στην Τροία. Έτσι τον έκρυψε στην αυλή του Λυκομήδη στη Σκύρο, μεταμφιεσμένο σε κορίτσι. Εκεί είχε ένα δεσμό με τη Δηιάμεια ή Δειδάμεια με αποτέλεσμα ένα γιο, το Νεοπτόλεμο. Ανακαλύφθηκε, όμως, από τον πανούργο Οδυσσέα, που αφότου έμαθε που κρυβόταν ο Αχιλλέας, έφτασε στην Σκύρο μαζί με τον παιδικό φίλο του Αχιλλέα, τον Πάτροκλο και το δάσκαλο του, τον Φοίνικα. Μεταμφιεσμένος σε γυρολόγο με κοσμήματα και όπλα πήγε στο παλάτι του Λυκομήδη και εκεί συνάντησε τον ίδιο, τις κόρες του και τον Αχιλλέα. Ο Οδυσσέας με άδεια του Λυκομήδη, άφησε τα κοσμήματα και τα όπλα μπροστά στις βασιλοπούλες και τον Αχιλλέα ο οποίος εντοπίστηκε από το γεγονός ότι κοιτούσε τα όπλα αντί τα κοσμήματα. Εναλλακτικά, εντοπίστηκε με τον ήχο μίας σάλπιγγας, όπου αντί να δειλιάσει, άρπαξε ένα δόρυ ώστε να απωθήσει τους εισβολείς. Από εκεί και πέρα χρειάστηκε ελάχιστη πειθώ από τον Οδυσσέα, τον Πάτροκλο και τον Φοίνικα για να αποφασίσει να πάει στην Τροία.
Λογομαχία Αχιλλέα - Οδυσσέα
Ο Αγαμέμνονας πήγε σε ένα μαντείο και ρώτησε εάν η εκστρατεία στην Τροία θα είναι επιτυχημένη. Το μαντείο αποκρίθηκε στο ερώτημα του Αγαμέμνονα και του απάντησε ότι εάν δει δύο από τους πιο γενναίους Αχαιούς βασιλιάδες να λογομαχούν τότε η εκστρατεία θα έχει επιτυχία. Πραγματικά σε ένα δείπνο συζητήθηκε το πώς θα κατακτηθεί η Τροία. Ο Αχιλλέας υποστήριζε ότι η Τροία θα κατακτηθεί με τη δύναμη των χεριών ενώ ο Οδυσσέας υποστήριζε ότι η Τροία θα πέσει με τον δόλο. Ο Αγαμέμνονας γνωρίζοντας για την εκπλήρωση του χρησμού καθώς δεν το είχε πει σε κανέναν, έβλεπε το καβγά χαμογελώντας.
Τήλεφος
Σύμφωνα με αναφορές άλλων περί το χαμένο έργο του Ευριπίδη, ο Τήλεφος πήγε στην Αυλίδα, προσποιούμενος το ζητιάνο και ζήτησε από τον Αχιλλέα να του γιατρέψει την πληγή. Ο Αχιλλέας τού αρνήθηκε, ισχυριζόμενος ότι δεν είχε ιατρικές γνώσεις. Εναλλακτικά, ο Τήλεφος κράτησε τον Ορέστη όμηρο σε αντάλλαγμα με τη βοήθεια του Αχιλλέα στη θεραπεία της πληγής. Ο Οδυσσέας συμπέρανε πως το δόρυ δημιούργησε την πληγή, άρα το δόρυ θα έπρεπε να τη γιατρέψει. Ξύσματα χαλκού από το δόρυ τοποθετήθηκαν στην πληγή και ο Τήλεφος γιατρεύτηκε. Ο ίδιος μάλιστα από την ευγνωμοσύνη του προς τους Έλληνες, τους υποσχέθηκε την ουδετερότητά του σε αυτόν τον πόλεμο και ότι θα τους δείξει τον δρόμο προς την Τροία.
Δεύτερη συγκέντρωση στην Αυλίδα
Όταν οι Έλληνες ξαναποφάσισαν να κάνουν μια εκστρατεία στην Τροία, συγκεντρώθηκαν πάλι στην Αυλίδα. Όταν όμως ξεκίνησαν, τα καράβια δεν μπορούσαν να κινηθούν λόγω της άπνοιας που είχε προκαλέσει η θεά Άρτεμις. Η θεά είχε προκαλέσει αυτή την άπνοια γιατί ο Αγαμέμνονας είχε σκοτώσει ένα ωραίο ελάφι στο άλσος της Άρτεμης χωρίς να το ξέρει και μάλιστα ο ίδιος καυχήθηκε ότι ούτε η θεά Άρτεμη δεν θα σημάδευε τόσο καλά. Ο μάντης Κάλχας αποκάλυψε στον Αγαμέμνονα ότι για να εξιλεωθεί η θεά θα πρέπει να θυσιάσει την κόρη του, την Ιφιγένεια. Ο Αγαμέμνονας με βαριά καρδιά αποφάσισε να θυσιάσει την κόρη, όμως ο μόνος τρόπος για να καταφέρει να φέρει την Ιφιγένεια χωρίς τον φόβο της Κλυταιμνήστρας ήταν ο δόλος. Ο Οδυσσέας κατάφερε να φέρει την Ιφιγένεια με την απόφαση πως θα παντρευόταν τον Αχιλλέα. Ο Αχιλλέας ο ίδιος δεν ήξερε τίποτα για αυτήν την απόφαση. Πραγματικά, η Κλυταιμνήστρα έρχεται με την Ιφιγένεια στολισμένη μαζί με το νυφικό της έπειτα όμως μαθαίνει από τον Αχιλλέα ότι δεν γίνεται κανένας γάμος. Η βασίλισσα αγανακτισμένη προσπαθεί να πάρει με το μέρος της τον Αχιλλέα ο οποίος έχει θυμώσει που οι Έλληνες χρησιμοποίησαν το όνομα του χωρίς την άδεια του. Όμως η Ιφιγένεια βλέποντας τόσους άνδρες αποφασισμένους να πεθάνουν για την τιμή της Ελλάδας, δέχεται να πεθάνει. Όταν η θυσία είναι έτοιμη, ο Κάλχας παίρνει ένα μαχαίρι για να θυσιάσει την Ιφιγένεια, όμως αμέσως η Άρτεμις παίρνει την Ιφιγένεια και την πηγαίνει στην χώρα των Ταύρων και την κάνει ιέρειά της ενώ ταυτόχρονα αφήνει στη θέση της Ιφιγένειας ένα ελάφι. Οι Έλληνες μεταξύ τους και ο Αχιλλέας μπορούν να πάνε στην Τροία.
Το ταξίδι και η άφιξη στην Τένεδο
Άνιος
Ο ελληνικός στόλος αφού φεύγει από την Αυλίδα, φτάνει στην Δήλο. Εκεί βρισκόταν ο Άνιος, γιος του Απόλλωνα ο οποίος ήταν μάντης. Μάλιστα πρόβλεψε ότι η Τροία θα κατακτηθεί σε δέκα χρόνια και τους προσέφερε κατοικία για εννέα χρόνια τα οποία ισοδυναμούσαν με τα εννέα άκαρπα χρόνια του τρωικού πολέμου. Οι Έλληνες με πρώτο τον Αχιλλέα αρνήθηκαν και αφού αποχαιρέτησαν τον Άνιο, έφυγαν από την Δήλο.
Απόβαση στη Τένεδο
Ο ελληνικός στρατός λίγο πριν να φτάσει στη Τροία, άραξε στην Τένεδο στην οποία βασίλευε ο Τένης, ο γιος του Κύκνου. Ο Τένης ήταν σύμμαχος των Τρώων και οι Έλληνες αποφάσισαν να πλήξουν την Τένεδο. Ο Αχιλλέας μόλις αράζει το πλοίο του, βγαίνει αμέσως έτοιμος για πόλεμο αψηφώντας την εντολή της μητέρας του η οποία ήταν να μην σκοτώνει τους γιους ή τους εγγονούς του Απόλλωνα γιατί μία μέρα θα σκοτωθεί από τον ίδιο τον θεό. Στην μάχη που ακολουθεί ο Αχιλλέας σκοτώνει τον Τένη και η αδελφή του, η Ημιθέα καταπίνεται από την γη, λίγο πριν βιαστεί από τον Αχιλλέα.
Αφού η Τένεδος λεηλατήθηκε και έγινε προπύργιο των Ελλήνων, οι Αχαιοί κάνουν ένα μεγάλο συμπόσιο. Σε μία στιγμή όμως ο Αχιλλέας θυμώνει επειδή ο Αγαμέμνονας όταν καλούσε έναν, έναν τους Αχαιούς δεν τον κάλεσε από τους πρώτους έτσι όπως αρμόζει σε γιο θεάς. Οι Αχαιοί με πρώτο τον Οδυσσέα προσπαθούν να τον ηρεμήσουν χωρίς αποτέλεσμα. Στο τέλος, η Θέτις αναγκάζεται να βγει από τη θάλασσα για να συμφιλιώσει τον Αχιλλέα και τον Αγαμέμνονα. Το συμπόσιο συνεχίζεται όμως έπειτα ο Αχιλλέας ξαναμπλέκεται σε τσακωμό αυτή τη φορά με τον Οδυσσέα με θέμα τον τρόπο κατάκτησης της Τροίας ακριβώς όπως την τελευταία φορά.
Άφιξη στην Τροία
Άφιξη και μάχη με τον Κύκνο
Όταν ο αχαικός στόλος έφτασε στη Τροία κανένας δεν τολμούσε να βγει από το καράβι του γιατί η μητέρα του Αχιλλέα, η Θέτις είχε πει πως όποιος ακουμπήξει πρώτος το έδαφος της Τροίας, θα σκοτωθεί αμέσως. Η κατάσταση χειροτερεύει καθώς μια ομάδα από Τρώες με αρχηγό τον Έκτορα, αρχίζει να πετροβολεί τα καράβια των Αχαιών. Λύση δίνει ο Οδυσσέας ο οποίος βγαίνει από το καράβι του αλλά παίρνει την ασπίδα μαζί του και λίγο πριν ακουμπήξει την τρωική γη ακουμπά πάνω στην ασπίδα του ώστε να μην γίνει ο χρησμός της Θέτιδας. Το ίδιο κάνει και ο Πρωτεσίλαος αλλά κατά λάθος ακουμπά για λίγο το χώμα και πεθαίνει αμέσως από το κοντάρι του Έκτορα. Έπειτα από αυτό το γεγονός, οι Αχαιοί ευχαριστημένοι για την λύση του χρησμού ταυτόχρονα όμως και λυπημένοι για τον θάνατο του φίλου τους, βγαίνουν έξω και η μάχη αρχίζει. Κατά τη διάρκεια της μάχης ο Αχιλλέας μονομαχεί με τον Κύκνο που είχε την ικανότητα να μην τον πληγώνει κανένα χάλκινο όπλο. Έτσι με δυσκολία, ο Αχιλλέας το νικά, ρίχνοντας του μια μεγάλη πέτρα στο κεφάλι του. Η μάχη αυτή ήταν τόσο σφοδρή έτσι που όταν ανέφεραν τις επιτυχίες του Αχιλλέα, ανάφεραν την μάχη του με τον Κύκνο μαζί με τις μάχες του με τον Έκτορα και τον Μέμνονα.
Πρεσβεία στους Τρώες
Έπειτα τη μονομαχία του Αχιλλέα και του Κύκνου, οι Τρώες από τον φόβο τους μπήκαν μέσα στη πόλη τους φοβισμένοι. Εν τω μεταξύ οι Αχαιοί διαλέγουν αρχηγούς για τη πρεσβεία που θέλουν να στείλουν στους Τρώες. Ο Αχιλλέας αρνείται να γίνει μέρος της πρεσβείας και έτσι ο Οδυσσέας και ο Μενέλαος πηγαίνουν στην Τροία χωρίς εκείνον.
Ο Αχιλλέας στα εννέα πρώτα χρόνια του Τρωικού Πολέμου
Μετά την πρώτη μάχη με τους Τρώες, οι Έλληνες, σύμφωνα με την Ιλιάδα, πήραν αιχμάλωτες από το ιερό μαντείο του Απόλλωνος, πολλές ιέρειες και μία εξ' αυτών, ήταν και η Βρισηίδα. Ο Αχιλλέας, την ερωτεύτηκε και ήθελε να την κρατήσει, αλλά ο Αγαμέμνονας είχε διαφορετική γνώμη και προτίμησε να την κρατήσει για παλλακίδα του. Αυτή η απόφαση, εξόργισε τον Αχιλλέα, ο οποίος αποσύρθηκε στη σκηνή του και αρνήθηκε να βοηθήσει τους Έλληνες, παρά τις παρακλήσεις των, μέχρι που ο Έκτορας σκότωσε σε μία από τις πολλές μάχες, τον Πάτροκλο, ξάδερφο του Αχιλλέως.
Η συνάντηση του Αχιλλέας και της Ωραίας Ελένης
Έτσι όπως λέγεται κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Αχιλλέας αναρωτιόταν για ποια πολεμούσε καθώς ποτέ δεν είχε γνωρίσει την Ωραία Ελένη. Αυτό το αίτημα το εκπλήρωσε η Θέτις με την βοήθεια της Αφροδίτης. Κατά τη διάρκεια μιας νύχτας, η Αφροδίτη έβγαλε την Ωραία Ελένη από την αγκαλιά του Πάρη οδήγησε στον Αχιλλέα. Κι οι δύο συζήτησαν αλλά η πηγή που αναφέρει το περιστατικό (δηλαδή τα Κύπρια Έπη) δεν μας έχουν σωθεί ολόκληρα.
Η ανταρσία των Αχαιών
Κατά τον ένατο χρόνο του πολέμου οι Αχαιοί στρατιώτες επαναστάτησαν. Ο λόγος της ανταρσίας ήταν η κόπωση που υπέστησαν σε αυτά τα εννέα χρόνια και η έλλειψη τροφής. Με μεγάλη δυσκολία ο Αγαμέμνονας και ο Αχιλλέας υπενθύμισαν το χρέος τους ενώ ο Παλαμήδης πήγε στη Δήλο για να φέρει τις Οινότροπες.
Θάνατος του Τρωίλου
Η πολιορκία της Τροίας δεν ήταν τόσο στενή και έτσι οι Τρώες μπορούσαν να βγαίνουν από τη πόλη τους για βοσκή και άλλες σημαντικές για τους Τρώες δουλειές. Έτσι μια μέρα η Πολυξένη και ο αδελφός της ο Τρωίλος που ήταν 18 χρονών βγήκαν από την Τροία για να πάρουν νερό. Ο Τρωίλος ήταν καβάλα σε ένα άλογο ενώ η Πολυξένη είχε μια στάμνα μαζί της. Δυστυχώς για τα αδέλφια, ο Αχιλλέας είχε στήσει ενέδρα στη πηγή γιατί ένας χρησμός έλεγε ότι εάν ο Τρωίλος γινόταν 19 χρονών, τότε η Τροία θα έμενε απόρθητη. Καθώς η Πολυξένη γέμιζε τη στάμνα της, ο Αχιλλέας ορμά. Φοβισμένη φεύγει αλλά ξεχνάει τον αδελφό της, τον Τρωίλο ο οποίος τρέχει με το άλογο. Αλλά ο Αχιλλέας τον φτάνει, τον πιάνει και τον σκοτώνει στον ναό του Θυμβραίου Απόλλωνος.
Σημειώσεις και θάνατος
Τον Αχιλλέα με τη βοήθεια του Απόλλωνα σκότωσε ο Πάρις στον Τρωικό πόλεμο χτυπώντας τον στην πτέρνα.
Βιβλιογραφία :
Gary B. Holland (1993). «Berkeley Linguistics Department - The name of Achilles:a revised etymology». (Αγγλικά)
Lorenzo Rocci (1956). Vocabolario Greco-Italiano. Società Ed. Dante Alighieri srl, σελ. 6. (Ιταλικά)
Ιωάννης Κακριδής (2014). Ελληνική Μυθολογία, Τεύχος 5:Τρωικός Πόλεμος. Εκδοτική Αθηνών, σελ. 22 - 160. (Ελληνικά)
Πηγή