Κριτίας - Η ιστορία της Αθήνας και της Ατλαντίδας

Υπάρχει, είπεν ο Κριτίας, κατά την Αίγυπτον, εις το Δέλτα, εις την κορυφήν του οποίου σχίζεται το ρεύμα του Νεί-λου, είς νομός ονομαζόμενος Σαϊτικός. Τούτου δε του νομού η μεγίστη πόλις είναι η Σάις, οπόθεν ακριβώς ήτο και ο Άμασις ο βασιλεύς. Ως ιδρυτήν της πόλεως οι κάτοικοι έχουσι θεάν, ήτις Αιγυπτιστί ονομάζεται Νηίθ, Ελληνιστί δε Αθηνά, ως λέγου-σιν εκείνοι. Είναι δε πολύ φιλαθήναιοι και λέγουσιν ότι κατά τινα τρόπον είναι συγγενείς των Αθηναίων.

Εκεί λοιπόν πο-ρευθείς ο Σόλων διηγείτο ότι έλαβε μεγάλας τιμάς παρ' αυτών,και ότι, ενώ ηρώτα περί των παλαιών γεγονότων τους εις ταύτα εμπειροτάτους των ιερέων, ανεκάλυψεν, ότι ούτε αυτός ούτε άλλος ουδείς Έλλην εγνώριζεν, ούτως ειπείν, ουδέν περί αυτών. Και θελήσας ποτέ να σύρη αυτούς εις λόγους περί των αρχαίων ήρξατο να ομιλή περί των πραγμάτων, τα οποία εδώ εν Ελλάδι θεωρούνται αρχαιότατα, περί του Φορωνέως εκεί- νου, όστις εκλήθη πρώτος, και περί της Νιόβης, και μετά τον κατακλυσμόν να μυθολογή περί Δευκαλίωνος και Πύρρας, πώς διεσώθησαν, και να κάμνη την γενεαλογίαν των απογόνων των, και ν' αναφέρη περί των ετών αυτών πόσα ήσαν, διά των οποίων έλεγεν ότι επειράτο να κάμη την χρονολογίαν των συμβάντων. Είς δε των ιερέων πολύ γέρων, είπε τότε·

Ω Σόλων, Σόλων, οι Έλληνες είσθε πάντοτε παίδες και Έλλην γέρων δεν υπάρχει. Ακούσας ταύτα ο Σόλων, πώς είπε, πώς εννοείς τούτο; Είσθε νέοι, απεκρίθη, όλοι κατά τας ψυχάς. Διότι δεν έχετε εις αυτάς εξ αρχαίας παραδόσεως καμμίαν παλαιάν γνώμην και καμμίαν γνώσιν, ήτις να έχη γίνη με τον χρόνον παλιά. Αίτιον δε τούτων είναι το εξής: Πολλαί και κατά πολλούς τρόπους συνέβησαν καταστροφαί ανθρώπων και θα συμβαίνωσι, διά πυρός μεν και ύδατος αι μέγισται, διά μυρίων δε άλλων μέσων άλλαι μικρότεραι. Τω όντι εκείνο, όπερ και παρ' υμίν λέγεται, ότι ποτέ ο Φαέθων ο παις του Ηλίου, ζεύξας το άρμα του πατρός, επειδή δεν ήτο ικανός να αμαξηλατή επί της οδού του πατρός, κατέκαυσεν ό,τι ήτο επί της γης, και αυτός ούτος κεραυνωθείς κατεστράφη, τούτο λέγεται μεν υπό μορφήν μύθου, αλλά  η εν αυτώ αλήθεια είναι η παραλλαγή κινήσεως των όντων, τα οποία περιφέρονται πέριξ της γης κατά τον ουρανόν, και η κατά μακράς χρονικάς περιόδους γινομένη διά μεγάλου πυρός καταστροφή των επί γης πραγμάτων.

Τότε λοιπόν όσοι εξ υμών κατοικούσι κατά τα όρη και εις τόπους υψηλούς και ξηρούς καταστρέφονται περισσότερον παρά τους κατοικούντας πλησίον εις τους ποταμούς και την θάλασσαν. Ημάς όμως ο Νείλος, ο οποίος είναι σωτήρ ημών και κατά τα άλλα, σώζει και τότε εκ της αμηχανίας ταύτης, ερχόμενος έξω (πλημμυρών). Όταν δε πάλιν οι θεοί, ίνα καθαρίσωσι την γην διά των υδάτων, κατακλύζουσιν αυτήν, όσοι μεν είναι εις τα όρη, βουκόλοι και βοσκοί, διασώζονται, όσοι δε είναι εις τας πόλεις υμών, παρασύρονται εις την θάλασσαν υπό των ποταμών. Αλλά εις ταύτην εδώ την χώραν ούτε τότε, ούτε άλλοτε ποτέ επιρρέει το ύδωρ άνωθεν επί του εδάφους, αλλά απ' εναντίας εκ φύσεως ανυψούται κάτωθεν. Εκ τούτου και διά τας αιτίας ταύτας όσα διασώζονται παρ' ημίν λέγονται ότι είναι αρχαιότατα.

Η αλήθεια όμως είναι ότι εις πάντας τους τόπους, όπου χειμών υπερβολικός ή καύσων δεν | εμποδίζει, άλλοτε μεν περισσότερον, άλλοτε δε ολιγώτερον υπάρχει πάντοτε το γένος των ανθρώπων. Όσα δε συμβαίνουσιν ή εις υμάς, ή εις ταύτην την χώραν ή εις άλλον τόπον, περί των οποίων λαμβάνομεν γνώσιν, εάν έγινε καλόν τι ή μέγα ή και άλλο τι αξιοσημείωτον, πάντα είναι γεγραμμένα ενταύθα παλαιόθεν και διατηρούνται εις τους ναούς. Τα της ιδικής σας όμως πολιτείας και τα των άλλων, πάντοτε μόλις ταύτα τύχωσι να αναπτυχθώσι με γράμματα και με όλους εκείνους τους θεσμούς των οποίων έχουσι χρείαν αι πόλεις, και ιδού πάλιν μετά τον συνήθη αριθμόν των ετών, ως μία νόσος έρχεται επ' αυτών με ορμήν το ρεύμα του ουρανού, και εξ υμών αφίνει μόνους τους μη γινώσκοντας γραφήν και αμούσους, ώστε πάλιν γίνεσθε νέοι εξ αρχής, χωρίς να γνωρίζητε τίποτε ούτε περί των εν τη χώρα ταύτη ούτε περί των παρ' υμίν συμβάντων, όσα έγιναν εις τους παλαιούς χρόνους.


Αι γενεαλογίαι τουλάχιστον, ω Σόλων, περί των παρ' υμίν συμβάντων, τας οποίας τώρα εξέθεσες, ολίγον διαφέρουσιν από τους μύθους των παίδων. Και πρώτον πάντων υμείς ενθυμείσθε ένα μόνον κατακλυσμόν της γης, ενώ συνέβησαν πολλοί πρότερον. Προσέτι δεν γνωρίζετε, ότι εις την χώραν υμών εγεννήθη το ωραιότατον και κάλλιστον γένος, το οποίον ποτε υπήρξε μεταξύ των ανθρώπων· εξ αυτού και συ και πάντες οι σημερινοί πολίται κατάγονται, διότι διεσώθη ποτέ ολίγον σπέρμα. Αλλά υμείς δεν το εμάθετε, διότι οι σωθέντες πρόγονοι υμών απέθνησκον επί πολλάς γενεάς χωρίς να ομιλήσωσι διά γραμμάτων.

Διότι ήτο ποτε, ω Σόλων, προ της μεγάλης διά των υδάτων καταστροφής, αύτη, ήτις είναι τώρα η πολιτεία των Αθηναίων, πολιτεία αρίστη, και προς πόλεμον και κατά πάντα τα άλλα πράγματα καλώς συντεταγμένη περισσότερον πάσης άλλης, και υπ' αυτής έγιναν, ως λέγεται, τα κάλλιστα κατορθώματα και αι κάλλισται πολιτειακαί διατάξεις εξ όλων, όσων την γνώσιν υπό τον ουρανόν ημείς έχομεν παραλάβει.

Ότε ήκουσε ταύτα ο Σόλων, είπεν ότι εθαύμασε και ότι έλαβε πασαν προθυμίαν παρακαλών τους ιερείς να τω διηγηθώσιν ακριβώς και κατά σειράν τα αφορώντα εις τους παλαιούς συμπολίτας του. Και ο ιερεύς απεκρίθη: Δέν έχω λόγον να αρνηθώ, ω Σόλων, αλλά χάριν σου και της πόλεώς σου θα ομιλήσω, μάλιστα δε και χάριν της θεάς, ήτις και την πόλιν υμών και την ιδικήν μας έλαβε και έθρεψε και επαίδευσε, πρότερον όμως την ιδικήν σας κατά χίλια έτη, λαβούσα το σπέρμα υμών εκ της Γης και του Ηφαίστου, ύστερον δε ταύτην την ιδικήν μας.

Περί ταύτης της ιδρύσεως της πόλεως ημών εις τας ιεράς ημών βίβλους είναι γεγραμμένος ο αριθμός οκτώ χιλιάδων ετών. Αλλά περί των συμπολιτών σου, οίτινες υπήρξαν προ εννέα χιλιάδων ετών, θα σοι φανερώσω συντόμως και τους νόμους αυτών και εκ των έργων των εκείνο, όπερ έπραξαν κάλλιστον πάντων. Τα καθέκαστα ακριβώς περί πάντων θα διεξέλθωμεν κατά σειράν ύστερον εν ανέσει, αφού λάβωμεν ανά χείρας αυτά τα γεγραμμένα. Και τους μεν νόμους αυτών εξέταζε συγκρίνων με τους νόμους της πόλεως ταύτης. Διότι πολλά παραδείγματα εκείνων, τους οποίους είχετε υμείς τότε, θα τα εύρης εδώ τώρα. Και πρώτη είναι η τάξις των ιερέων, διακεκριμένη χωριστά από τας άλλας και μετ' αυτήν η τάξις των τεχνιτών, των οποίων εκάστη κλάσις μόνη και χωρίς να αναμιγνύηται με άλλας εργάζεται, έπειτα δε η των βοσκών και των κυνηγών και η των γεωργών. Και προσέτι έχεις ακούσει ίσως, ότι η τάξις των μαχητών ενταύθα είναι κεχωρισμένη από πάσας τας άλλας τάξεις και ότι εις αυτούς προσετάχθη υπό των νόμων να μη φροντίζωσι περί ουδενός άλλου πλην των αφορώντων εις τον πόλεμον.

Προσέτι ο τρόπος του οπλισμού των, ασπίδες δηλ. και δόρατα, με τα οποία ημείς πρώτοι εκ των κατοικούντων την Ασίαν έχομεν οπλισθή, εδόθη παρά της θεάς, ήτις μας εδίδαξεν αυτόν, καθώς εις εκείνους εκεί τους τόπους τον είχε διδάξει εις υμάς πρώτους. Όσον αφορά πάλιν την πνευματικήν μόρφωσιν βλέπεις, νομίζω, πόσην ο νόμος εδώ έλαβεν επιμέλειαν ευθύς απ' αρχής, διότι εκ πασών των επιστημών, αίτινες πραγματεύονται περί του κόσμου, μέχρι της μαντικής και της ιατρικής, ης αντικείμενον είναι η υγεία, εκ των θείων τούτων τεχνών ανεύρεν ό,τι ανήκει εις την υπηρεσίαν των ανθρώπων και επεδίωξε την απόκτησιν των γνώσεων τούτων και παντός ό,τι συνδέεται μετ' αυτών. Καθ' όλην ταύτην λοιπόν την διακόσμησιν και τάξιν πρώτους υμάς διεκόσμησεν η θεά και κατώκισε την πόλιν υμών, αφού πρώτον εξέλεξε τον τόπον, εις τον οποίον έχετε γεννηθή, και εγνώρισε καλώς, ότι η εν αυτώ επικρατούσα ευκρασία των εποχών θα παράγη άνδρας νοημονεστάτους.

Η θεά λοιπόν, επειδή και φιλοπόλε- μος είναι και φιλόσοφος, αφού εξέλεξε τον τόπον, όστις έμελλε να παράγη άνδρας ομοιοτάτους με αυτήν, τούτον κατά πρώτον κατώκισε. Και υμείς εκατοικείτε αυτόν έχοντες νόμους τοιούτους και ακόμη καλυτέρους και υπερβαίνοντες εις πάσαν αρετήν όλους τους ανθρώπους, ως είναι επόμενον, επειδή είσθε γεννήματα και παιδεύματα των θεών. Και πολλά μεγάλα έργα της πόλεως υμών, εδώ γεγραμμένα, θαυμάζονται, πάντα όμως υπερέχει έν κατά το μεγαλείον και την ανδρείαν. Διότι λέγουσιν αι γραφαί ημών ότι η πόλις υμών κατέστρεψέ ποτε μεγίστην δύναμιν, ήτις βιαίως είχεν εισβάλει συγχρόνως εις όλην την Ευρώπην και την Ασίαν, ορμηθείσα έξωθεν εκ του Ατλαντικού ωκεανού.

Τότε τω όντι διά του πελάγους εκείνου ηδύνατό τις να διαβή, διότι υπήρχε νήσος έμπροσθεν του στομίου, το οποίον καλείται, ως υμείς λέγετε, στήλαι του Ηρακλέους. Η νήσος δε αύτη ήτο μεγαλυτέρα της Λιβύης και της Ασίας ομού και εξ αυτής ηδύνατό τις τότε να πορευθή και μεταβή εις τας άλλας νήσους, εκ δε των νήσων εις όλην την απέναντι Ήπειρον την πέριξ της θαλάσσης εκείνης, ήτις είναι αληθώς θάλασσα. Διότι το μέρος τούτο, όπερ είναι εντός του πορθμού, περί του οποίου ομιλούμεν, φαίνεται μάλλον ότι είναι λιμήν έχων στενήν είσοδον, ενώ εκείνη είναι τω όντι ωκεανός. Και η γη η περιέχουσα αυτήν δύναται αληθέστατα να λέγηται Ήπειρος.

Εις την νήσον λοιπόν ταύτην Ατλαντίδα συνέστη μεγάλη και θαυμασία δύναμις υπό βασιλέων, ήτις εξουσίαζεν όλην την νήσον και πολλάς άλλας νήσους και μέρη της Ηπείρου. Και εκτός τούτων ακόμη χώρας εκ του μέρους τούτου εις την εσωτερικήν θάλασσαν εξουσίαζεν, επί μεν της Λιβύης μέχρι της Αιγύπτου, επί δε της Ευρώπης μέχρι της Τυρρηνίας. Όλη δε αύτη η δύναμις συνενωθείσα επεχείρησέ ποτε με μίαν ορμήν να υποδουλώση και τον ιδικόν σας τόπον και τον ιδικόν μας και πάντας τους εντεύθεν του στενού. Και τότε, ω Σόλων, η δύναμις της πόλεως υμών έγινε περιφανής εις όλους τους ανθρώπους και διά την ανδρείαν και διά την ρώμην αυτής.

Διότι υπερέχουσα πάντας διά την ευψυχίαν της και διά πάσας τας πολεμικάς τέχνας, κατ' αρχάς μεν έχουσα την αρχηγίαν των Ελλήνων, έπειτα δε μεμονωμένη ούσα εξ ανάγκης, όταν οι άλλοι απεστάτησαν, αφού κατήντησεν εις τους εσχάτους κινδύνους, ενίκησε τους επιδρομείς, ανήγειρε τρόπαια, και τους μη υποδουλωθέντας ακόμη ημπόδισε να υποδουλωθώσι, και τους άλλους, όσοι κατοικούμεν εντεύθεν των Ηρακλείων στηλών, γενναίως ηλευθέρωσεν άπαντα. Βραδύτερον όμως, επειδή συνέβησαν μεγάλοι σεισμοί και κατακλυσμοί, ήλθε μία ημέρα και μία νυξ φοβερά και πάσα η μάχιμος τάξις υμών αύτη διά μιας εβυθίσθη εις την γην, ομοίως δε και η Ατλαντίς νήσος βυθισθείσα εις την θάλασσαν ηφανίσθη.

Διά τούτο και τώρα είναι αδιάβατος και ανεξερεύνητος η θάλασσα εκείνη εκεί, επειδή είναι εμπόδιον ο πηλός των χαμηλών βράχων (υφάλων), τους οποίους η καθίζησις της νήσου παρήγαγε.


Πηγή