Ο αρχαίος ιατρός Ασκληπιός και οι αναστάσεις των νεκρών

Όλοι έχουν διαβάσει για τον Ασκληπιό, του οποίου η βιογραφία είναι πράγματι μυθιστορηματική. Δεν είμαστε, βεβαίως, σε θέση να γνωρίζουμε τα όρια μεταξύ μύθου και πραγματικότητας. Αν, για παράδειγμα, αυτό που θεωρούμε ως ανάσταση ήταν ένα είδος νεκροφάνειας ή όχι. Εμείς τα κείμενα ερευνούμε και τίποτε άλλο. Ας διαβάσουμε, λοιπόν, τι αναφέρουν αυτά τα κείμενα για τον Ασκληπιό:

Ως γνωστόν, ο Ασκληπιός (ο Esculapius των Λατίνων), εί­ναι παράλληλα ήρωας και θεός της ιατρικής. Εί­ναι γιος του Απόλλωνα· οι μύθοι όμως που έχουν σχέση με τη γέννηση του διαφέρουν αρ­κετά. Τις περισσότερες φορές - πρόκειται συ­γκεκριμένα για την εκδοχή που παραδέχεται ο Πίνδαρος - λένε πως ο Απόλλωνας ερωτεύτηκε την Κορωνίδα, κόρη του Θεσσαλού βασιλιά Φλεγύα, και την άφησε έγκυο· τον καιρό όμως που η Κορωνίδα περίμενε παιδί παραδόθηκε στον έρωτα ενός θνητού, του "Ισχη, του γιου του Έλατου.

Ο Απόλλωνας έμαθε το παράπτωμα αυτό από την αδιακρισία μιας κουρούνας (ή και από το χάρισμα του να μαντεύει) και σκότωσε την άπιστη· τη στιγμή που το σώμα της Κορωνί­δας τοποθετήθηκε επάνω στην πυρά και σύντο­μα θα καιγόταν, ο Απόλλωνας τράβηξε από τα σπλάχνα της το παιδί, ζωντανό ακόμη. Έτσι γεννήθηκε ο Ασκληπιός.

Σύμφωνα με άλλη εκ­δοχή, που σκοπό είχε να εξηγήσει, γιατί ο Ασκληπιός ήταν ο μεγάλος θεός της Επιδαύρου στην Πελοπόννησο, ο Φλεγύας, μεγάλος λη­στής, ήρθε στη χώρα να πληροφορηθεί για τα πλούτη που είχε και να μελετήσει με ποιο τρόπο θα γινόταν κύριος της. Συνοδευόταν από την κό­ρη του. Στη διάρκεια του ταξιδιού την αποπλά­νησε ο Απόλλωνας και αυτή έφερε στον κόσμο ένα γιο, στη γη της Επιδαύρου, στους πρόποδες ενός βουνού που λεγόταν Μύρτιο.

Ύστερα εγκατέλειψε το γιο της. Μια κατσίκα όμως ήρθε να θηλάσει το παιδί και ένας σκύλος να το φυλά­ξει. Ο βοσκός Αρέσθανας, στον οποίο ανήκαν η κατσίκα και ο σκύλος, βρήκε το παιδί και έμεινε έκθαμβος από τη λάμψη που το τύλιγε. Κατάλα­βε πως υπήρχε κάποιο μυστήριο και δεν τόλμη­σε να περιμαζέψει το μωρό. Και αυτό ακολού­θησε μόνο του τη θεϊκή του μοίρα.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή μητέρα του Ασκλη­πιού ήταν η Αρσινόη, η κόρη του Λεύκιππου. Αυτή ήταν η μεσσηνιακή παράδοση, την οποία προσπαθούσαν να εναρμονίσουν με τις άλλες βεβαιώνοντας πως το παιδί ήταν γιος της Αρσι­νόης, αλλά το είχε αναθρέψει η Κορωνίδα.

Ο αριθμός των ανθρώπων που ανέστησε ήταν σημαντικός

Λένε πως ο πατέρας του Ασκληπιού εμπιστεύτηκε τον Ασκληπιό στον Κένταυρο Χείρωνα, ο οποίος του έμαθε την ιατρική. Σε σύντομο διάστημα ο Ασκληπιός απέκτησε πολύ μεγάλη ικανότητα σ' αυτή την τέχνη. Ανακάλυψε ακόμη και τον τρόπο να ξα­ναζωντανεύει τους νεκρούς. Πράγματι είχε πά­ρει από την Αθηνά το αίμα, που είχε τρέξει από τις φλέβες της Γοργόνας· ενώ οι φλέβες της αρι­στερής πλευράς είχαν σκορπίσει ένα δυνατό δη­λητήριο, το αίμα της δεξιάς πλευράς ήταν ευερ­γετικό, και ο Ασκληπιός ήξερε να το χρησιμο­ποιεί, για να ξαναφέρνει στη ζωή τους νεκρούς.

Ο αριθμός των ανθρώπων που ανέστησε ήταν σημαντικός. Ανάμεσα τους απαριθμούν τον Kαπανέα, τον Λυκούργο (πιθανόν στον πόλεμο εναντίον της Θήβας, όπου ανάμεσα στα θύματα εμφανίζονται δύο ήρωες με αυτό το όνομα) τον Γλαύκο, το γιο του Μίνωα, και αυτόν που μνη­μονεύεται πιο συχνά, τον Ιππόλυτο, το γιο του Θησέα. Ο Δίας μπροστά σ' αυτά τα ξαναζωντανέματα φοβήθηκε μήπως ο Ασκλη­πιός ταράξει την τάξη του κόσμου και τον κε­ραυνοβόλησε. Ο Απόλλωνας, για να εκδικηθεί τον Δία, σκότωσε τους Κύκλωπες. Ύστερα από το θάνατο του ο Ασκληπιός μεταμορφώθηκε στον αστερισμό του Οφιούχου.

Ο Ασκληπιός βρίσκεται έξω από τους μυθικούς κύκλους;

Μερικές μεταγενέστερες μαρτυρίες παρου­σιάζουν τον Ασκληπιό να παίρνει μέρος στο κυ­νήγι του Καλυδώνιου κάπρου και στην Αργο­ναυτική εκστρατεία. Γενικά όμως ο Ασκληπιός βρίσκεται έξω από τους μυθικούς κύκλους.

Του αποδίδονται δύο παιδιά, οι δύο γιατροί Ποδαλείριος και Μαχάονας, που αναφέρονται κιόλας στην Ιλιάδα. Μεταγενέστερες μορφές του μύθου του αποδίδουν γυναίκα την Ηπιόνη και κόρες της Ακεσώ, την Ιασώ, την Πανάκεια, την Αίγλη και την Υγίεια. Η λατρεία του Ασκληπιού, η οποία επιβεβαιώνεται στην Τρίκ-κη της Θεσσαλίας, από όπου ίσως κατάγεται, εδραιώθηκε κυρίως στην Επίδαυρο, στην Πελο­πόννησο, όπου αναδείχτηκε σε αληθινή σχολή ιατρικής, που οι εφαρμογές της στηρίζονταν κυ­ρίως στη μαγεία, αλλά που ωστόσο προετοίμασε τον ερχομό μιας επιστημονικότερης ιατρικής. Η τέχνη αυτή εξασκήθηκε από τους Ασκληπιάδες ή απογόνους του Ασκληπιού. Ο πιο φημισμένος είναι ο Ιπποκράτης, η οικογένεια του οποίου συνδεόταν με το θεό.

Tα συνηθισμένα σύμβολα του Ασκληπιού ήταν φίδια τυλιγμένα γύρω από ένα ραβδί, κα­θώς επίσης και κουκουνάρια από κυπαρίσσια, στεφάνια δάφνης και κάποτε μια κατσίκα ή ένας σκύλος!..

Η σημασία ορισμένων λέξεων

Ας δούμε τώρα ορισμένες λέξεις που έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τον Ασκληπιό:

• ασκληπιάδα η (Α ἀσκπληπιάς [-άδος]) [Ασκληπιός]· όνομα φυτού της οικ. Ασκληπιαδίδαι (κοινή ονομασία αγιοκέρι).
• ασκληπιάδειος -ο (AM ἀσκληπιάδειος, -ον)· 1. αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στον ποιητή Ασκληπιάδη· 2. (μετρ.) «ἀσκληπιάδειος στίχος» ή «ἀσκληπιάδεια μέτρα»· δωδεκασύλλαβο μέτρο με δισύλλαβη βάση, δύο χοριάμβους και έναν ίαμβο.
• Ασκληπιάδης ο (Α Ἀσκληπιάδης) [Ασκληπιός]· 1. γιος ή απόγονος του Ασκληπιού· 2. γιατρός.
• Ασκληπιείο το (Α ἀσκληπιεῑον)· το ιερό του Ασκληπιού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:

Oμ. ύμν. στον Ασκλ. Πίνδ., Πυθ. 3 και Σχόλ. στο στ. 14 και 96. Ησ., απόσπ. 109, 110, 147, 148. Απολλόδ., Βιβλ. 3, 10, 3 κ.ε. Διόδ. Σικ. 4, 71. 5, 74. Οβίδ., Μετ. 2, 535 κ.ε. Σέρβ., Σχόλ. στον Βιργ., Αιν. 6, 617. 7, 761. 11, 259. Υγίν., Fab. 202 / Astron. 2, 40. Παυσ. 2, 26, 3 κ.ε. 4, 3, 2. 4, 31, 12. Πρβ. RA, 1889, 70. Ύμν. στον Ασκλ. (επιγραφή της Επιδαύρου) = Collitz και Bechtel, Samml. dergr. Dial. Inschr., 3, 162 κ.ε., αρ. 3342. Κικ., De nat. deor. 3, 22, 57. Απολλ. Ρόδ., Αργ. 4, 526 κ.ε. Λακτ. Πλάκ., Σχόλ. στον Στάτ., Theb. 3, 506. Αντ. Λιβ., Μετ. 20. Σχόλ. στον Ευρ., Άλκ. 1. Οβίδ., Fasti 5, 735 κ.ε. Αρνόβ., Adv. Nat. I, 30. 1, 36 και 41. 4, 15. Πρβ. F. Robert, Thymele, Παρίσι, 1939. R. Herzog, «Die Wunderheilungen von Epidauros», Philologus, Συμπλ., 1931. Ε. και L. Edelstein, Asdepios, Βαλτι­μόρη, 1945. Η. Gregoire, Κ. Goosens, Μ. Mathieu, Asklepios, Apollon Smintheus..., Βρυξέλλες, 1950. Ε. Η. AKERKNECHT, Das Reich des Asklepios, Βέρνη, 1963. Pierre Grimal Λεξ. Ελλ. & Ρωμ. Μυθ. 1991. σ. 114-115., Πάπυρος, Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας.



Πηγή