Ο Ξενοφώντας μας πληροφορεί, ότι οι υπόλοιποι Έλληνες και δη οι Αθηναίοι ονόμαζαν τις Λάκαινες "φαινομηρίδες", επειδή όταν γυμναζόντουσαν και συναγωνιζόντουσαν με τους άντρες, φορούσαν έξωμο χιτώνα κοντό μέχρι το γόνατο, άρραφο στα πλάγια, που τον συγκρατούσαν με περόνες που λεγόταν "περονήτις η περονατρίς" .
Όταν λοιπόν περπατούσαν η έτρεχαν σηκωνόντουσαν τα πλαϊνά του χιτώνα και φαινόντουσαν οι μηροί τους, γι' αυτό τις ονόμαζαν "φαινομηρίδες". Η αρχαία Σπαρτιάτισσα, ήταν μια γυναίκα με πολλά προνόμια και ελευθερίες. Από πολύ νέα γυμναζόταν μαζί με τους άντρες, εκπαιδευόταν στην μουσική και στην «ευφυά βραχυλογία», και μπορούσε να μιλάει σκωπτικά για όσους αμάρταναν και να εγκωμιάζει με ωδές τους άξιους. Μεγάλωνε ήρωες, καλλιεργώντας τους την αγάπη για τα υψηλά ιδανικά, περνώντας τους μηνύματα ήθους, τιμιότητας, θάρρους, αυτοπειθαρχίας και φιλοπατρίας.
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο τολμηρή, αγέρωχη και αρρενωπή και μιλούσε ελεύθερα ακόμη και για τα σπουδαιότερα ζητήματα, «ήρχε δε εις τα του οίκου της απολύτως» και επεξέτεινε την ισχύ της και στα πολιτικά όταν οι άνδρες έλλειπαν στον πόλεμο. Χαρακτηριστικός είναι ο χρησμός που έδωσε η πυθία στους Αιγιείς η όπου χαρακτηρίζει σαν τα τρία πιο όμορφα πράγματα στον κόσμο τα εξής» (Στράβων "Οι Ευβοείς"): « Ίππον Θεσσαλικήν, Λακεδαιμονίην δε γυναίκα άνδρας θ' οι πίνουσι ύδωρ ιερής Αρεθούσης» (τα Θεσσαλικά άλογα, τις Λακεδαιμόνιες γυναίκες και τους άντρες που πίνουν νερό από την ιερή κρήνη της Αρεθούσας).
Ο Αριστοφάνης περιγράφει την ομορφιά και την ρώμη τους στην "Λυσιστράτη" λέγοντας :
«Ω φιλτάτη Λάκαινα χαίρε, οίον το κάλλος, γλυκυτάτη, σου φαίνεται, ως δε ευχροείς, ως σφριγά το σώμα σου καν ταύρον άγχοις» (στίχος 78) που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει: «χαίρε αξιαγάπητη γλυκύτατη Λάκαινα, που έχεις τέτοια ομορφιά, ώστε με το υπέροχο χρώμα σου και την σφριγηλότητα του σώματός σου ακόμη και ταύρο αγχώνεις».Ο Αθήναιος λέει ότι: «κατά την Σπάρτην θαυμάζεται μάλλον ο κάλλιστος και γυνή η καλλίστη, καλλίστας γεννώσης της Σπάρτης τας γυναίκας» (στην Σπάρτη μπορούσε κανείς να θαυμάσει τους ομορφότερους άντρες αλλά και τις πιο όμορφες γυναίκες, διότι η Σπάρτη γεννούσε τις ομορφότερες).
Ο δε Όμηρος ονομάζει την Λακεδαίμονα "καλλιγύναικα", διότι εκεί οι γυναίκες είχαν κάλλος και ρώμη.
Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι επιβαλλόταν στις Σπαρτιάτισσες να κυκλοφορούν και γυμνές ανάμεσα στους νέους, ώστε να’ χουν κίνητρα να φροντίζουν το κάλλος του σώματός τους για να μπορούν να φέρνουν στον κόσμο όμορφα και υγιή παιδιά, και σχολιάζει :
«Η δε γύμνωσις των παρθένων ουδέν αισχρόν είχεν, αιδούς μεν παρούσης, ακρασίας δ' απούσης» (Η γύμνωση άλλωστε των παρθένων δεν είχε τίποτε το αισχρό, διότι συνυπήρχε με την ντροπή και έλλειπε κάθε ίχνος απρεπείας) (Βίοι Παράλληλοι, Λυκούργος 14)
Πηγή