Το χειρουργημένο κρανίο στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Το χειρουργημένο κρανίο εφήβου από τη νεολιθική εποχή που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Υποβλήθηκε στη μέθοδο του τρυπανισμού με τη χρήση δράπανου

Ένα σπάνιο εύρημα της Νεολιθικής περιόδου φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Το τρυπημένο κρανίο ενός νεαρού άνδρα που υπέκυψε στα τραύματά του ύστερα από χειρουργική επέμβαση με τη μέθοδο του τρυπανισμού, που αποτελεί σύμφωνα με ιστορικές και αρχαιολογικές πηγές, την αρχαιότερη μορφή χειρουργικής επέμβασης.
Ο τρυπανισμός γινόταν για θεραπευτικούς σκοπούς. Κυρίως για την αφαίρεση οστέινων θραυσμάτων, για να αντιμετωπιστούν κρανιακά τραύματα και εγκεφαλικές ασθένειες.

Ο πιο συνηθισμένος τρόπος διάνοιξης του κρανίου ήταν με το δράπανο ή με μαχαίρι από πυρόλιθο. Ο Ιπποκράτης είχε δώσει σαφείς οδηγίες για την συγκεκριμένη χειρουργική τεχνική στο κείμενό του «Περί των εν τη Κεφαλή Τραυμάτων». Εκεί, ο ίδιος κάνει αναφορά στο «τρύπανον», το εργαλείο που χρησιμοποιούνταν από το οποίο και πήρε την σημερινή του ονομασία η συγκεκριμένη τεχνική. Ο Ιπποκράτης στη συνέχεια «κληρονόμησε» τον τρυπανισμό στον Γαληνό, και έτσι η τεχνική παρέμεινε «ζωντανή» και κατά τον Μεσαίωνα.

Τα νέα ευρήματα 

Όλα ξεκίνησαν το 1997, όταν αρχαιολόγοι εντόπισαν 35 ανθρώπινα οστά σε ανασκαφή στη νότια Ρωσία. Οι ταφές είχαν γίνει ανάμεσα στο 5.000 με 3.000 πΧ και επιφύλασσαν μια έκπληξη: σε έναν από τους τάφους ήταν θαμμένοι τρεις άνδρες, δύο γυναίκες, μια έφηβη και ένα βρέφος. Όλοι τους, πλην του βρέφους, είχαν τρύπες στην κορφή του κρανίου τους. Μόνο που όπως διαπίστωσε η ανθρωπολόγος Έλενα Μπατίεβα, αυτές οι τρύπες ήταν ασυνήθιστες. Τα τέσσερα κρανία που εντοπίστηκαν στη Ρωσία είχαν υποστεί τρυπανισμό σε ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο σημείο, και συγκεκριμένα στο οβελιαίο.

Ένα λάθος του τρυπανιστή θα μπορούσε να φέρει ανεπανόρθωτες εγκεφαλικές βλάβες, ακόμα και τον θάνατο. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι εκτός από περιπτώσεις ιατρικής φύσης, ο τρυπανισμός χρησιμοποιούνταν για την βελτίωση των νοητικών δεξιοτήτων. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι μέσω του ανοίγματος των κρανίων, οι προϊστορικοί άνθρωποι προσπαθούσαν να απελευθερώσουν το νου από τα «κακά πνεύματα».



Πηγή