Περικλής και Ασπασία

Ο Περικλής παντρεύτηκε γύρω στα 30 με μια στενή συγγενή του κατά το έθιμο των πλούσιων της πόλης περί επίκληρων, δηλαδή γυναικών που ήταν μοναδικές απόγονοι ενός σπιτιού χωρίς αρσενικά και έπρεπε να παντρευτούν κάποιο συγγενή τους.

Δεν γνωρίζουμε το όνομα της, παρά μόνο πως πριν από τον γάμο της με τον Περικλή ήταν παντρεμένη με τον πλουσιότερο Αθηναίο της εποχής, τον Ιππόνικο, αν και σύγχρονες θεωρίες πιστεύουν πως ο γάμος αυτός ακολούθησε το διαζύγιο με τον Περικλή. Η γυναίκα αυτή με τον Ιππόνικο γέννησε τον Καλλία. Με τον Περικλή απέκτησε δύο ακόμα γιους, τον Πάραλο και τον Ξάνθιππο. Οι γιοι ήταν μάλλον δίδυμοι και γεννήθηκαν κοντά στο 460 π.Χ.

Aπό τη γυναίκα του ο Περικλής χώρισε συναινετικά μάλλον το 455 π.Χ. Εκείνη την εποχή ήταν σχετικά εύκολο το διαζύγιο, αν υπήρχε η συγκατάθεση του κηδεμόνα της, όπως άλλωστε και για τον αρχικό γάμο. Τα παιδιά μεγάλωσαν σ’ ένα από τα δύο σπίτια. Δεν ήταν όμως ιδιαίτερα δεμένα με τον πατέρα τους.

ΟΤΑΝ Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΡΩΤΗΣΕ ΤΟΝ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗ ΣΕ ΕΝΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥΣ ΤΟΥΣ, ΓΙΑΤΙ Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΚΑΝΕΙ ΣΟΦΟΥΣ ΤΟΥΣ ΓΙΟΥΣ, ΠΑΡΟΤΙ ΕΙΧΕ ΑΝΑΘΕΣΕΙ ΣΤΟΥΣ ΠΙΟ ΣΠΟΥΔΑΙΟΥΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ ΤΗ ΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥΣ, Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΤΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕ ΠΩΣ ΟΙ ΓΙΟΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ ΗΤΑΝ ΒΛΑΚΕΣ.

Πιο πολύ τους ενδιέφερε η τρυφηλή ζωή που φαίνεται πως χαίρονταν σαν τα κακομαθημένα αρχοντόπουλα της πόλης. Τους εκνεύριζε ο πατέρας τους γιατί ήταν σφιχτοχέρης. Περισσότερο και από τους γιους, εκνευρίζονταν οι γυναίκες τους και κυρίως αυτή του Ξάνθιππου, η οποία ήταν αρκετά σπάταλη, σύμφωνα με τις κακές γλώσσες της εποχής. Ο πεθερός τους δεν νοιαζόταν να πλουτίσει από τις εκστρατείες και την εξουσία του, ούτε καν από τα κτήματά του. Κάθε χρόνο πουλούσε την παραγωγή των κτημάτων του και με τα έσοδα, αγόραζε τα απαραίτητα για όλη τη χρονιά.

Ο καυγάς με τον γιο του Ξάνθιππο 

Ο Περικλής είχε έναν δούλο, τον Ευάγγελο που φρόντιζε τα οικονομικά του σπιτιού με την εντολή να χορηγεί με μέτρο μόνο τα απαραίτητα στους γιους και τους άλλους υπηρέτες του αφέντη. Ο Ξάνθιππος κάποια στιγμή ζήτησε δανεικά από κάποιον πλούσιο, λέγοντας του ότι τα ήθελε για τον πατέρα του. Αυτός τα έδωσε και όταν ζήτησε τα λεφτά του από τον Περικλή, ο τελευταίος αρνήθηκε. Λέγεται μάλιστα, ότι έκανε αγωγή στον γιο του για το θέμα αυτό. Ο Ξάνθιππος άρχισε τότε να γυρνά στα σπίτια της πόλης και να τροφοδοτεί με κουτσομπολιά τους συμπολίτες του -και ίσως κι εμάς μετά από τόσα χρόνια- για τον πατέρα του. Ο Πάραλος ήταν διαφορετική περίπτωση γιου και αγαπημένος του πατέρα του.

Η ρομαντική σχέση του με την Ασπασία που ξεχώριζε για την μόρφωσή της 

Ο Περικλής δεν ήταν ο πρώτος δημοκράτης στην ιστορία, ούτε ο πρώτος πολιτικός με εξαιρετική λαϊκή απήχηση. Ήταν όμως ο πρώτος άνδρας που γράφτηκε γι’ αυτόν ότι έδινε ένα τρυφερό φιλί και μια αγκαλιά στη σύντροφό του κάθε πρωί, πριν φύγει για την Αγορά και κάθε βράδυ, όταν γύριζε σπίτι.

Η σχέση του με την Ασπασία, κόρη του Μιλήσιου Αξίοχου, ξεπέρασε κάθε άλλο ρομάντζο της αρχαιότητας. Ήταν περισσότερο από 30 χρόνια νεότερή του και είχε ένα χαρακτηριστικό που σπάνιζε για στις γυναίκες της εποχής εκείνης: ήταν μορφωμένη. Γνώριζε μουσική και κατείχε την τέχνη του λόγου.

Οι φήμες την ήθελαν να διδάσκει ρητορική σε εξέχουσες προσωπικότητες, ενώ ο Πλάτωνας ειρωνικά αναφέρει πως αυτή έγραψε τον Επιτάφιο λόγο που εκφώνησε ο Περικλής το 430 π.Χ. Ο πολιτικά φιλόδοξος γιος του Περικλή, ο Ξάνθιππος, κατηγόρησε τον πατέρα του για τη σχέση του με τη γυναίκα αυτή, ταυτιζόμενος μάλλον με το κοινό αίσθημα των συμπολιτών του, που πάντως δεν ήταν αρκετό για να τον σταματήσει από το να ζει μαζί της. Την αποκαλούσαν νέα Διάνειρα, Ομφάλη, Ήρα και Ελένη.

Ο Περικλής και η Ασπασία έκαναν έναν γιο, τον Περικλή τον νεότερο, ο οποίος το 406 καταδικάστηκε σε θάνατο από τους συμπολίτες του μαζί με άλλους πέντε στρατηγούς, γιατί ενώ νίκησαν τους Λακεδαιμόνιους στις Αργινούσες, δεν μάζεψαν τους νεκρούς.

Οι πιο κακεντρεχείς και όσοι δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τον Περικλή στην Εκκλησία του Δήμου με επιχειρήματα απέδιδαν σημαντικές αποφάσεις στην επιρροή της Ασπασίας. Η εκστρατεία εναντίον της Σάμου ήταν μια επέμβαση που έγινε για χάρη της Μιλήτου, που ήταν η πατρίδα της. Ακόμα και τον Πελοποννησιακό πόλεμο της καταλόγισαν.

Στους Αχαρνείς ο Αριστοφάνης ανέφερε πως κάποιοι Μεγαρείς έκλεψαν δυο πόρνες από το σπίτι της και ο Περικλής θέλησε να τους εκδικηθεί με το Μεγαρικό Ψήφισμα, που απέκλειε τους εμπόρους αυτής της πόλης από όλα τα συμμαχικά λιμάνια. Πραγματικά είναι πολύ δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι αυτές τις κατηγορίες.

Θα κατέρριπτε πρώτα από όλα το τεράστιο έργο του Θουκυδίδη και συγκεκριμένα την ανάλυσή του για τα αίτια του Μεγάλου πολέμου. Η ιστορία θα έπρεπε να μπει σε νέες βάσεις, να ξαναγυρίσει στην ομηρική ανάλυση των γεγονότων ή να ταυτιστεί με την κωμωδιογραφία.

Οι δικαστές πάντως πίστεψαν τον Περικλή που με δάκρυα στα μάτια υπερασπίστηκε την αγαπημένη του σε μια δίκη που αναφέρει ο Πλούταρχος. Ο κωμικός ποιητής Έρμιππος, την κατηγόρησε ότι διέφθειρε νεαρές Αθηναίες στο σπίτι της, που δεν ήταν τίποτα άλλο, παρά ένα πορνείο και τις πρόσφερε προς απόλαυση στον Περικλή και τους πολιτικούς φίλους του.

Το ότι το σπίτι της ήταν τόπος άσκησης των τεχνών, συζήτησης φιλοσοφικών ιδεών και πολιτικών γεγονότων, ήταν γνωστό. Αν σε όλα αυτά είχε παρεισφρήσει ο αγοραίος έρωτας δεν είναι εύκολο να εξακριβωθεί και το μόνο που μας μένει είναι η αθωωτική ετυμηγορία εκείνου του δικαστηρίου, που μπορεί να μην έγινε και ποτέ. Φαίνεται πως οι πηγές του Πλούταρχου ήταν και πάλι οι στίχοι κάποιου κωμικού, ίσως του ίδιου του Έρμιππου. 


Βιβλιογραφία: «Ο Περικλής πίσω από τον πολιτικό», Παναγιώτης Πασπαλιάρης, Επιμέλεια: Πάνος Βαλαβάνης, συλλογή «Ηγέτες».



Πηγή