Ηλέκτρες πύλες : ήσαν οι κυριότερες και πιο μεγάλες πύλες της πόλης, απ’ όπου ξεκινούσε ο δρόμος που οδηγούσε στην Αθήνα διαμέσου του Κιθαιρώνα. Θεωρούνταν η είσοδος της πόλης. Ανασκάφηκαν από τον αρχαιολόγο Κεραμόπουλο, κι αποκαλύφτηκε πως η δίφυλλη θύρα βρισκόταν ανάμεσα σε δύο ισχυρούς στρογγυλούς πύργους. Κατά την παράδοση η επώνυμη των πυλών ηρωίδα δεν ήταν αδελφή του Κάδμου, όπως την παρουσιάζει ο Παυσανίας, αλλά πεθερά του Κάδμου. Υπάρχει η παραλλαγή η Αρμονία να είναι θυγατέρα της Ηλέκτρας από τον Δία.
Προιτίδες πύλες : απ’ όπου ξεκινούσε ο δρόμος προς την Χαλκίδα. Πρέπει να ήταν η πύλη απέναντι από τα Καστέλλια. Ο θηβαίος Προίτος ήταν σύγχρονος του Αμφιτρίωνα και της Αλκμήνης. Γνωστότερη είναι η κόρη του Γαλιθιάς, που βοήθησε στη γέννηση του Ηρακλή και για την οποία οι Θηβαίοι πρόσφεραν θυσία στη γιορτή των Ηρακλείων. Ωγύγιαι πύλες : στο βορειότερο άκρο της πόλης, απέναντι από το λόφο του Αμφείου. Η επωνυμία οφείλεται στον πολύ παλιό γεννάρχη Ώγυγο, που για ορισμένους ήταν και πατέρας του Κάδμου. Πιθανόν η ονομασία να συνδέεται και με τον θεωρούμενο τάφο του στον ίδιο λόφο, που αναφέραμε. Άλλες πηγές αναφέρουν αυτές τις πύλες με την ονομασία Βορραίαι πύλες λόγω της γεωγραφικής θέσης.
Κρηναίοι πύλες : απ’ αυτές πήγαιναν στην κοντινή πηγή της Δίρκης ( παραπόρτι ), που ήταν στο ανατολικό μέρος της πόλης.
Ύψιστες πύλες : βρίσκονταν κοντά στο ιερό του Διός Υψίστου. Κατά τον Κεραμόπουλο πρέπει να ήσαν οι μοναδικές πύλες την νότιας πλευράς, γειτονικές των Ηλεκτρών πυλών. Αυτές οι πύλες πρέπει να ταυτιστούν με τις από τον Αισχύλο ονομαζόμενες πύλες “όγκας Αθηνάς”, ή όπως αλλιώς αναφέρονται Ογκαίαι πύλαι.
Ομολωίδες πύλες : οι πλέον εντυπωσιακές πύλες, που βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά της πόλης, ανάμεσα στις Ηλέκτρες και στις Προιτίδες. Όμολος όρος ή Ομόλη ή Ομόλιον ήταν αρχικά η βορειότερη κορυφή της Όσσας, κοντά στις εκβολές του Πηνειού, στα βόρεια της θεσσαλικής Μαγνησίας, όπου υπήρχε και ομώνυμη πολίχνη. Η τοπωνυμία προφανώς είχε μεταφερθεί από τους Βοιωτούς, όταν εγκαταστάθηκαν στη Βοιωτία. Πιθανόν το όνομα της πύλης να οφειλόταν και στη γειτνίασή της προς το ιερό του ομολώιου Δία, καθόσον τόσο στη Βοιωτία όσο ειδικότερα στη Θήβα λάτρευαν τον Ομολώιο Δία έχοντας καθιερώσει γιορτή Ομολώια και μήνα Ομολώιο.
Νήιστες πύλες : πήραν το όνομα από τον Νήιτα, γιο του Ζήθου και βρίσκονταν στη δυτική πλευρά. Θα πρέπει να βρίσκονταν στο μέσο της Δυτικής πλευράς του τείχους της Καδμείας. Απ’ αυτήν έβγαιναν όσοι πήγαιναν στο ιερό των Καβείρων , αφού πρώτα περνούσαν από το ρέμα της Δίρκης.
Οι μετά τις ύψιστες πύλες έχουν το όνομα Ωγύγιες και τελευταίες είναι οι Ομολωίδες. Μου φαίνεται πως το όνομα Ομολωίδες είναι το πιο νέο, ενώ το όνομα Ωγύγιες το πιο αρχαίο. Λένε πως οι Ομολωίδες πήραν το όνομά τους από το εξής περιστατικό:όταν οι Θηβαίοι νικήθηκαν από τους Αργείους σε μάχη παρά τον Γλίσαντα, τότε οι περισσότεροι υπό τον Λαοδάμαντα, γιο του Ετεοκλή, ξέφυγαν από την πόλη. Ένα μέρος απ’ αυτούς δίστασε να πάει στην Ιλλυρία, κατευθύνθηκε στη Θεσσαλία και κατέλαβε την Ομόλη, ένα βουνό θεσσαλικό, που φημίζεται για της εφορία και τα πολλά νερά. Όταν ο Θέρσαντος, γιος του Πολυνείκη, τους ανακάλεσε στην πατρίδα, ονόμασαν τις πύλες, από τις οποίες, επιστρέφοντας, μπήκαν στην πόλη Ομολωίδες, από την Ομόλη. Ο ερχόμενος από την Πλάταια μπαίνει στη Θήβα από τις Ηλέκτρες πύλες. Αυτού λένε πως χτυπήθηκε με κεραυνό ο Καπανεύς, γιος του Ιππόνου, καθώς όλο και πιο ορμητικά έκαμνε επιθέσεις κατά του τείχους».
Πηγή