Σύμφωνα με την πιθανότερη εκδοχή, το μακεδονικό αυτό φύλο, προερχόμενο από την περιοχή της Ορεστίδος, μετακινήθηκε (γύρω στο 700 π.Χ.) αναζητώντας περισσότερη γη προς τα ανατολικά, κατέλαβε την Πιερία και κατόπιν τη γειτονική Βοττιαία.
Στην περιοχή αυτή ιδρύθηκε (περί το 650 π.Χ.) το μακεδονικό κράτος (Θουκ., ΙΙ 99). Φαίνεται πιθανότερη η εκδοχή ότι με το όνομα της δυναστείας δηλώνεται εκείνο του γενάρχη της και όχι η επινοημένη προέλευσή της από το πελοποννησιακό Άργος (σύμφωνα με τον μύθο που πλάσθηκε αργότερα, την εποχή του Αλεξάνδρου του Α΄, για τη σύνδεση της Μακεδονίας με τη Νότιο Ελλάδα). Κατά τον Ηρόδοτο (VIII 139), πριν από τον Αλέξανδρο κυβέρνησαν έξι βασιλείς: ο Περδίκκας ο Α΄, ο Αργαίος, ο Φίλιππος ο Α΄, ο Αέροπος ο Α΄, ο Αλκέτας και ο Αμύντας ο Α΄. Από την εποχή του τελευταίου (πατέρα του Αλεξάνδρου του Α΄) και για αρκετό διάστημα της βασιλείας του Αλεξάνδρου, έως το 479 π.Χ., η Μακεδονία ήταν χώρα υποτελής στους Πέρσες.
Ο Αλέξανδρος ο Α΄, ο έβδομος Τημενίδης βασιλεύς (Ηρόδ., VIII 137.1), είναι γνωστός στην ελληνική ιστορία ως «φιλέλλην», ένας χαρακτηρισμός που ορισμένοι αρνητές της ελληνικότητος των Μακεδόνων τον χρησιμοποιούν ως επιχείρημα, αγνοώντας ή θέλοντας να αγνοούν ότι ο χαρακτηρισμός που του αποδόθηκε για τη στάση του κατά τους Περσικούς Πολέμους σημαίνει απλώς αυτόν που αγαπά τους Έλληνες, ενώ χρησιμοποιούνταν όχι μόνον για ξένους αλλά και για Έλληνες, (π.χ. αργότερα για τον βασιλιά της Σπάρτης Αγησίλαο, Ξεν., Αγησίλαος, VII 4: καλόν Έλληνα όντα καί φιλέλληνα είναι· πρβλ. και την επιγραφή IG X 2.1, 145, Γ΄ αιώνας μ.Χ.).
Ο Αλέξανδρος ο Α΄ αντιλαμβάνονταν πολύ καλά ότι η ήττα των Περσών είχε ζωτική σημασία για την Μακεδονία και γι' αυτό είναι πιθανότατα εκείνος, στον οποίο οφείλεται κατά μεγάλο μέρος η παροχή της απαιτούμενης ξυλείας, με την οποία κατασκευάσθηκε από τον Θεμιστοκλή ο αθηναϊκός στόλος. Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο λίγο αργότερα τιμήθηκε από τους Αθηναίους ως «πρόξενος και ευεργέτης» (Ηρόδ. VIII 136.1) ή «πρόξενος και φίλος» (Ηρόδ. VIII 143.3).
«Φιλέλλην» υπήρξε ο Αλέξανδρος για τις υπηρεσίες που προσέφερε στους αγωνιζομένους εναντίον των Περσών Έλληνες, μολονότι ήταν αναγκασμένος να ακολουθήσει τον Ξέρξη κατά την εκστρατεία του και προπάντων στη μάχη των Πλαταιών (479 π.Χ.), σύμφωνα με την γνωστή περιγραφή του Ηροδότου (IX 44-45). Την προσφορά αυτή επιβεβαιώνει, εξάλλου, η παρουσία χρυσού αγάλματος του ιδίου στους Δελφούς, δίπλα στον τρίποδα-ανάθημα των Ελλήνων για τις επιτυχίες τους στη θάλασσα (Ηρόδ. VIII 121.2, Δημοσθ., Επιστολή Φιλίππου, 21).
Και καθώς η νύχτα είχε προχωρήσει αρκετά και φαινόταν ότι επικρατούσε ησυχία στα στρατόπεδα και κυρίως ότι οι στρατιώτες κοιμούνταν, εκείνη την ώρα ο Αλέξανδρος, ο γιος του Αμύντα, που ήταν στρατηγός και βασιλιάς των Μακεδόνων, αφού πλησίασε με το άλογό του τις προφυλακές των Αθηναίων, ζητούσε και καλά να συναντήσει τους στρατηγούς τους.
Λοιπόν, οι περισσότεροι από τους σκοπούς παρέμεναν στη θέση τους, άλλοι όμως πήγαν τρεχάτοι στους στρατηγούς. κι όταν έφτασαν, τους έλεγαν πως ήρθε κάποιος έφιππος απ' το στρατόπεδο των Μήδων, που δεν άνοιξε το στόμα του να πει τίποτε άλλο, παρά μόνο πως θέλει να συναντήσει τους στρατηγούς, αναφέροντάς τους ονομαστικά.
Κι εκείνοι, όταν άκουσαν αυτά, αμέσως ακολούθησαν στις προφυλακές. Κι όταν έφτασαν, τους έλεγε ο Αλέξανδρος τα εξής: «Άνδρες Αθηναίοι, καταθέτω εμπιστευτικά στη φύλαξή σας αυτά τα λόγια, με την παράκληση να μείνουν απόρρητα, μονάχα στον Παυσανία να τα πείτε και σε κανέναν άλλο, για να μη με πάρετε στο λαιμό σας· γιατί δε θα μιλούσα, αν η έγνοια μου για ολόκληρη την #Ελλάδα δεν ήταν μεγάλη. Γιατί κι εγώ στην καταγωγή ανέκαθεν είμαι ΄Ελληνας και δε θα ήθελα να βλέπω την Ελλάδα να χάσει την λευτεριά της και να υποδουλωθεί.
Λέω λοιπόν πως στάθηκε αδύνατο οι θυσίες να δώσουν προγνωστικά που να ευφράνουν την ψυχή του Μαρδόνιου και του στρατού του· γιατί, τότε, θα είχατε έρθει στα χέρια εδώ και καιρό. Λοιπόν, τώρα αποφάσισε να κάνει πέρα τις θυσίες και, με το χάραμα της ημέρας, να δώσει μάχη· γιατί, όπως υποθέτω, τον έζωσε ο φόβος μήπως συναχτείτε περισσότεροι. Μ' αυτά τα δεδομένα, αρχίστε τις ετοιμασίες. Και πάλι, αν ο Μαρδόνιος αναβάλλει τη σύγκρουση και δεν την επιχειρήσει, κάντε κουράγιο μένοντας στη θέση σας· γιατί τα τρόφιμα που του έμειναν είναι για λίγες μέρες. Κι αν το τέλος του πολέμου έρθει όπως το θέλει η καρδιά σας, κάποιοι ας φροντίσουν να ξαναδώσουν και σε μένα τη λευτεριά, εμένα που για χάρη της Ελλάδας έχω κάνει μια τέτοια αποκοτιά απ' τη λαχτάρα μου, θέλοντας να σας κάνω φανερές τις προθέσεις του Μαρδονίου, για να μην πέσουν ξαφνικά οι βάρβαροι επάνω σας την ώρα που δεν το περιμένατε.
Κι είμαι ο Αλέξανδρος ο Μακεδών».
Αυτά είπε και γύρισε με το άλογό του στο στρατόπεδο και στη θέση του.
Το μακεδονικό βασίλειο, στην έκταση που μας είναι γνωστό έως την εποχή του Φιλίππου, οφείλει σε μεγάλο βαθμό τη συγκρότησή του ως μίας ισχυρής πολιτικής δυνάμεως στις ικανότητες του Αλεξάνδρου του Α΄.
Σύμφωνα με την μαρτυρία του Θουκυδίδη (ΙΙ 99), ο Αλέξανδρος και οι προγενέστεροί του Μακεδόνες βασιλείς, οι οποίοι αναφέρονται γενικά ως «οι πρόγονοι αυτού», εξεδίωξαν τους Παίονες από την κοιλάδα του κάτω Αξιού, τους Ηδωνούς από τη Μυγδονία, τους Εορδούς από την Εορδαία όπως και τους Άλμωπες από την Αλμωπία. Επίσης κατέλαβαν τον Ανθεμούντα (V 94.1), στον μυχό του Θερμαϊκού κόλπου, για τον οποίο μάλιστα ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι παραχωρήθηκε από τον Αμύντα τον Α΄ στον γιο του Αθηναίου Τυράννου Πεισιστράτου, Ιππία.
Ως έργο αποκλειστικά του Αλεξάνδρου πρέπει να θεωρηθεί η κυριαρχία στην περιοχή της Βισαλτίας και της Κρηστωνίας, όπου παρέμειναν ντόπιοι κάτοικοι, η τύχη των οποίων διαχωρίζεται στο χωρίο του Θουκυδίδη από αυτή των Πιέρων, των Βοττιαίων, των Ηδωνών, των Εορδών και των Αλμώπων, οι οποίοι εκδιώχθηκαν από τις περιοχές τους. Τα συγγενικά φύλα της ΄Ανω (ορεινής) Μακεδονίας (Λυγκηστές, Ελιμιώτες, Ορέστες, Τυμφαίους, Παραυαίους) κατέστησε, σύμφωνα με τη φράση του Θουκυδίδη (ΙΙ 99.2), «ξύμμαχα καί υπήκοα», που σημαίνει ότι ανάγκασε τους ηγεμόνες τους να δεχθούν την επικυριαρχία του. Στην εποχή του ―και οπωσδήποτε μετά την ήττα των Περσών στις Πλαταιές, εναντίον των οποίων κατά την επιστροφή τους μέσω της Μακεδονίας ο Αλέξανδρος πέτυχε σαρωτική ήττα («τέλειον ατύχημα», Δημοσθένης, Κατ' Αριστοκράτους 200, Περί συντάξεως, 24)― η έκταση που κατείχε πριν το μακεδονικό βασίλειο τετραπλασιάσθηκε.
Χαρακτηριστικό δείγμα αυτού του έργου του Μακεδόνος βασιλέα είναι τα νομίσματα που κόπηκαν με τον άργυρο που προερχόταν από τα μεταλλεία του Δυσώρου, στην περιοχή του Στρυμόνα. Ο ιππέας που εικονίζεται στη μία όψη, είναι προφανώς ο ίδιος ο βασιλιάς· η άλλη φέρει το όνομά του.
Πηγή