Τα Ασκληπιεία ήταν ιερά του Ασκληπιού, όπου εφαρμοζόταν η ιατρική και μάζευαν χιλιάδες ασθενείς της εποχής. Τα τρία σημαντικότερα Ασκληπιεία ήταν κατά σειρά, της Τρίκκης (γενέτειρας του Ασκληπιού), της Επιδαύρου και της Κω.
Η φήμη του Ασκληπιείου της Κω ήταν μεγάλη και επί αιώνες προσείλκυε ασθενείς από όλο τον αρχαίο κόσμο, που – σύμφωνα με το Στράβωνα και τον Ηρώνδα – ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τους θεραπευτές Θεούς κοσμούσαν το ιερό με πλήθος εξαιρετικών αναθημάτων. Ανάμεσα στα ευρήματα υπήρχαν αναθήματα με ένα αφτί, ένα πέος και δύο γυναικεία στήθη…
Το Ασκληπιείο της Κω είναι κτισμένο στις πλαγιές ενός λόφου με πλούσια βλάστηση και θέα στη θάλασσα και τις Μικρασιάτικες ακτές. Αποτελεί το σπουδαιότερο αρχαιολογικό μνημείο του νησιού, αλλά και ένα από τα πιο φημισμένα ασκληπιεία της αρχαιότητας.
Στους αρχαίους χρόνους αποτελούσε χώρο λατρείας του θεού Ασκληπιού και χώρο θεραπείας αλλά και διδασκαλίας της Ιατρικής. Εκεί δίδαξε ο Ιπποκράτης, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ιατρικής κατά την αρχαιότητα, στη σχολή που είχε ιδρύσει ο ίδιος στο χώρο του Ασκληπιείου. Σε αντίθεση με το ιερό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, στην Κω αναπτύχθηκε ιδιαίτερα η επιστημονική ιατρική.
Ο ντόπιος ιστοριοδίφης Ιάκωβος Ζαρράφτης, ήταν αυτός που είχε υπολογίσει και υπέδειξε την ακριβή θέση του ιερού, και λόγο ελλείψεως πόρων, την ανασκαφή έκανε ο Γερμανός αρχαιολόγος Rudolf Herzog.
Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν την περίοδο της Ιταλικής κατοχής από τους από τους Laurenzi (1930) και Morricone (1937-38), μαζί με εργασίες αναστήλωσης και αποκατάστασης. Και όπως πάντα, όλοι αυτοί οι ξένοι αρχαιολόγοι πουλούσαν όλα τα καλά ευρήματα σε μουσεία του εξωτερικού. Έτσι και εδώ πολλά αντικείμενα από τις ανασκαφές φυγαδεύτηκαν προς τη Ρώμη και την Κωνσταντινούπολη.
Η καταστροφή του Ασκληπιείου
Τον 4ο αιώνα μ.Χ. ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος ξεκίνησε τη μακρά σειρά διωγμών κάθε θρησκείας πλην της χριστιανικής: το 382 απαγόρευσε τόσο τις θρησκευτικές πρακτικές όσο και τις απλές επισκέψεις σε μη χριστιανικούς ναούς και το 384 εξέδωσε το διαβόητο διάταγμα κατεδάφισης των μη χριστιανικών ιερών.
Ο χώρος του Ασκληπιείου εγκαταλείφθηκε μετά τους σεισμούς που έγιναν το 469 και το 554 μ.Χ., ενώ κατά τις ανασκαφές διαπιστώθηκαν ίχνη εμπρησμού και εκτεταμένης λεηλασίας. Στη συνέχεια γύρω από τον μεγάλο ναό του Ασκληπιού δημιουργήθηκε σταδιακά ένας χριστιανικός οικισμός με νεκροταφείο.
Στις αρχές του 13ου αιώνα χτίστηκε μια εκκλησία. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η εκκλησία αυτή καταστράφηκε κατά τις ανασκαφές του Herzog, για να αποκαλυφθεί ο ναός του Ασκληπιού.
Τον 14ο αιώνα το Ασκληπιείο υπέστη μεγάλη καταστροφή. Οι ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ, προκειμένου να κατασκευάσουν τα ιπποτικά οχυρωματικά έργα και κυρίως το κάστρο της Κω, πήραν όλες τις πέτρες από τον ναό.
Λέγεται ότι οικοδομικό υλικό του Ασκληπιείου χρησιμοποιήθηκε και στα δύο τουρκικά τζαμιά, της Πλατείας Ελευθερίας και της Λότζιας.
Τον 18ο αιώνα ολόκληρη η περιοχή μετατράπηκε από τους Τούρκους σε περιβόλι. Τότε πρέπει να κόπηκαν και τα κυπαρίσσια του ιερού άλσους. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα είχε ερημωθεί και το περιβόλι.
Ερχόμαστε στην σύγχρονη εποχή, το 1912, τότε που η Κως πέρασε στην Ιταλική κατοχή και έτσι το 1928 ανέσκαψαν το χώρο οι Ιταλοί αρχαιολόγοι της Σχολής των Αθηνών, οι οποίοι και αναστήλωσαν το μνημείο δίνοντάς του τη σημερινή μορφή.
Το 1936 οι Ιταλοί κατασκεύασαν ένα μικρό κτίριο με διακοσμητική πισίνα ως επιγραφικό μουσείο του Ασκληπιείου. Δυστυχώς οι αρχαιολόγοι της φασιστικής Ιταλίας ήταν αυτοί, που έκαναν την τελευταία ανασκαφή στο Ασκληπιείο το 1938.
Από την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα το 1947 μέχρι σήμερα στο χώρο του Ασκληπιείου έχουν γίνει μόνο αναστηλώσεις όσων ανέσκαψαν οι Ιταλοί, παρά την προφανή ύπαρξη και άλλων καταχωμένων ερειπίων. Επίσης αναδασώθηκε ο χώρος με κυπαρίσσια.
Βιβλιογραφία :
- Χατζηβασιλείου Β., Ιστορία της Νήσου Κω, Δήμος Κω, 1990
- Χατζηβασιλείου Β., Ιατρικά εργαλεία στο Ασκληπιείο της Κω, Κωακά Τόμος ΣΤ, Αθήνα 1998
- Χατζηβασιλείου Β., Το Ασκληπιείο της Κω, Κως 2004
- Αρχαία ιστορία της Κω, Έκδοση Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δωδεκανήσου, Επαρχείο Κω 1998
Πηγή