Για τους δούλους στο Λαύριο όμως, η ψυχαγωγία είχε εντελώς διαφορετική σημασία. Οι σκλάβοι που εργάζονταν στα μεταλλεία του Λαυρίου, ζούσαν ένα καθημερινό μαρτύριο.
Οι διαστάσεις των στοών στα μεταλλεία πολλές φορές δεν ξεπερνούσαν τα 60 εκατοστά σε ύψος και βάθος, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να περνούν ατελείωτες ώρες γονατιστοί στα στενά λαγούμια, σκάβοντας για κοιτάσματα. Το σκοτάδι, η υγρασία και κυρίως η έλλειψη οξυγόνου ήταν βασανιστική.
Κάθε φορά που κάποιος μεταλλωρύχος έφτανε στην άκρη της σήραγγας έσκαβε ένα μικρό άνοιγμα για να κυκλοφορήσει αέρας. Η παροχή (αγωγή) φρέσκου αέρα (ψύχους) ήταν αναζωογονητική για τους κατάκοπους δούλους που εισέπνεαν νυχθημερόν το χώμα και τη λάσπη των στοών. Η πρακτική αυτή επικράτησε να ονομάζεται «ψυχαγωγία». Ήταν μία λυτρωτική διαδικασία, η ώθηση που χρειάζονταν για να συνεχίσουν τη σκληρή εργασία.
Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι αυτή είναι και η πραγματική προέλευση της λέξης «ψυχαγωγία». Η ώρα της «ψυχαγωγίας» ήταν η μοναδική στιγμή αγαλλίασης και ανακούφισης για τους εργάτες των στοών. Με τα χρόνια, ο όρος πιθανότατα υιοθετήθηκε από τους Αθηναίους, οι οποίοι του έδωσαν νέα διάσταση, για να ταυτιστεί καλύτερα με τη δική τους καθημερινότητα, που ήταν εντελώς διαφορετική.
Αγαλλίαση και χαλάρωση στους αθηναίους πολίτες, προσέφεραν δραστηριότητες όπως το θέατρο, ο χορός, οι θρησκευτικές γιορτές. Δραστηριότητες δηλαδή, που άγουν, καθοδηγούν την ψυχή. Η ερμηνεία αυτή επικράτησε και εν τέλει επιβίωσε μέχρι και τη σύγχρονη εποχή.
Τον 5ο αιώνα π.Χ. στα μεταλλεία του Λαυρίου εργάζονταν περίπου 15.000 σκλάβοι. Ο αριθμός αυτός ήταν μεγάλος για μια περιοχή, καθώς συνολικά οι σκλάβοι στην Αθήνα ήταν περίπου 100 χιλιάδες.
Προφανώς οι δούλοι δεν απολάμβαναν τα προνόμια της αθηναϊκής δημοκρατίας που ίσχυαν για τους ελεύθερους πολίτες. Ωστόσο, οι ιστορικοί πιστεύουν ότι για τους περισσότερους οι συνθήκες ζωής, ήταν καλύτερες από οποιαδήποτε άλλη πόλη κράτος, τόσο της περιόδου εκείνης όσο και μεταγενέστερων.
Στα εργαστήρια, οι συνθήκες διαβίωσης των δούλων ήταν καλές.
Οι πιο ικανοί, καθώς και όσοι είχαν εξειδικευμένες γνώσεις, τοποθετούνταν στα εργαστήρια. Οι δούλοι των εργαστηρίων είχαν «μεγάλη αξία», επειδή ήταν απαραίτητοι στην παραγωγή και για το λόγο αυτό, οι άρχοντες φρόντιζαν πολύ την τροφή και γενικότερα τις συνθήκες διαβίωσής τους.
Στερούνταν την ελευθερία τους, όμως οι ρυθμοί ζωής ήταν σχετικά αξιοπρεπείς, ενώ σπάνια έπεφταν θύματα βίας και κακομεταχείρισης. Άλλωστε υπήρχαν και διαδικασίες που τους προστάτευαν από τους ανεξέλεγκτα βίαιους δεσπότες.
Πηγή