Περί το 800 π.Χ. ο Όμηρος στην Ιλιάδα περιγράφει την περιποίηση τραυμάτων από τους δύο γιους του Ασκληπιού, τους ιατρούς Ποδαλείριο και Μαχάονα. Ο Πάτροκλος εμφανίζεται επίσης να δρα ως ιατρός, καθώς, όταν ο Μαχάων τραυματίζεται και ο Ποδαλείριος απουσιάζει στη μάχη, ο Ευρύπυλος ζητά από τον Πάτροκλο να κόψει το βέλος από το πόδι του, να ξεπλύνει το αίμα με χλιαρό νερό και να απλώσει αλοιφή στην πληγή.
Ναοί αφιερωμένοι στον θεραπευτή-θεό της ιατρικής Ασκληπιό, γνωστοί ως Ἀσκληπιεῖα, λειτουργούσαν ως κέντρα ιατρικών συμβουλών και θεραπευτήρια. Οι ασθενείς, κοιμώμενοι μέσα σε αυτά («ἐγκοίμησις») λάμβαναν στα όνειρά τους συμβουλές από τη θεότητα ή θεραπεύονταν με χειρουργική επέμβαση, καθώς ο ύπνος ήταν πιθανότατα μία μορφή αναισθησίας. Τα Ασκληπιεία παρείχαν προσεκτικά ελεγχόμενους χώρους που συνέτειναν στην ίαση και ικανοποιούσαν πολλές από τις απαιτήσεις θεραπευτικών ιδρυμάτων.Στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου, τρεις μεγάλοι μαρμάρινοι πίνακες, που χρονολογήθηκαν στο 350 π.Χ., αναγράφουν τα ονόματα, το ιστορικό, τα συμπτώματα και τις θεραπείες περίπου 70 ασθενών που είχαν προστρέξει εκεί. Κάποιες από τις αναφερόμενες χειρουργικές θεραπείες, όπως το άνοιγμα κοιλιακού αποστήματος ή η αφαίρεση ξένων θραυσμάτων από πληγή, είναι αρκετά ρεαλιστικές ώστε να έχουν γίνει στην πραγματικότητα. Ο Αλκμαίων ο Κροτωνιάτης συνέγραψε ιατρικά έργα κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. και υπεστήριξε ότι τα αισθητήρια όργανα συνδέονταν με «κανάλια» με τον εγκέφαλο. Είναι πιθανό ότι είχε ανακαλύψει το οπτικό νεύρο ανατέμνοντας πτώματα.
Ο Ιπποκράτης
Μία επιβλητική μορφή στην ιστορία της ιατρικής είναι ο Ιπποκράτης ο Κώος (460-377 π.Χ.), θεωρούμενος ως ο «πατέρας της ιατρικής». Αυτός και οι μαθητές του φέρονται να συνέγραψαν περί τα 70 ιατρικά έργα, το «Corpus Hippocraticum». Είναι ίσως γνωστότερος παγκοσμίως για τον «Όρκο του Ιπποκράτη», τον οποίο δίνουν μέχρι σήμερα οι γιατροί.
Ο Ιπποκράτης και οι μαθητές του υπήρξαν οι πρώτοι που περιέγραψαν πολλές ασθένειες και καταστάσεις. Για παράδειγμα, το «ιπποκράτειον προσωπείον», ή το σύμπτωμα των «ιπποκράτειων δακτύλων» (παραμόρφωση των νυχιών), που αποτελεί διαγνωστικό χρόνιας διαπυητικής πνευμονοπάθειας, μεγαλοκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα και συγγενούς κυανωτικής καρδιοπάθειας.
Ο Ιπποκράτης είναι ο πρώτος που ταξινόμησε τις ασθένειες σε οξείες, χρόνιες, ενδημικές και επιδημικές, ενώ εισήγαγε και όρους όπως υποτροπή, κρίση, παροξυσμός και ανάρρωση.
Μια άλλη μεγάλη συνεισφορά του ήταν οι περιγραφές της συμπτωματολογίας, των ευρημάτων, της χειρουργικής αντιμετώπισης και της πρόγνωσης του θωρακικού εμπυήματος, δηλαδή της συγκεντρώσεως πύου στη θωρακική κοιλότητα, που παραμένουν σημαντικές για τους σημερινούς φοιτητές της πνευμονολογίας και της σχετικής χειρουργικής. Ο Ιπποκράτης υπήρξε ο πρώτος ιατρός που αναφέρεται ότι πραγματοποίησε καρδιοθωρακική χειρουργική επέμβαση και τα ευρήματά του είναι ακόμα χρήσιμα.
Κάποιες θεωρίες του Ιπποκράτη εφαρμόζονται σήμερα από την περιβαλλοντική και ολιστική ιατρική, όπως η σημασία της λήψεως του πλήρους ιστορικού, που περιλαμβάνει την έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και τις τροφές που έτρωγε ο ασθενής.
Ηρόφιλος και Ερασίστρατος
Δύο μεγάλοι Αλεξανδρινοί ιατροί έθεσαν τα θεμέλια της επιστημονικής ανατομίας και φυσιολογίας: ο Ηρόφιλος και ο Ερασίστρατος. Επίσης, άλλοι χειρουργοί της ελληνιστικής Αλεξάνδρειας πρωτοπόρησαν στις επεμβάσεις κήλης, οφθαλμών, αφαιρέσεως λίθων, στην πλαστική χειρουργική, σε μεθόδους ανατάξεως εξαρθρώσεων και καταγμάτων, στην τραχειοτομή και στη χρήση της ρίζας του μανδραγόρα ως αναισθητικού.
Ο Ηρόφιλος υπεστήριξε ότι η νόηση εδράζεται στον εγκέφαλο και συνέδεσε το νευρικό σύστημα με την κίνηση και τις αισθήσεις. Επεσήμανε τη διαφορά μεταξύ φλεβών και αρτηριών, σημειώνοντας ότι οι αρτηρίες έχουν παλμό, ενώ οι φλέβες όχι. Αυτός και ο Ερασίστρατος ερεύνησαν τον ρόλο των φλεβών και των νεύρων, χαρτογραφώντας τις πορείες τους κατά μήκος του σώματος. Ο Ερασίστρατος συσχέτισε την αυξημένη πολυπλοκότητα της επιφάνειας του ανθρώπινου εγκεφάλου ως προς τον εγκέφαλο άλλων ζώων με την ανώτερη ευφυΐα. Μερικές φορές έκανε πειράματα για να προωθήσει την έρευνά του, όπως την επανειλημμένη ζύγιση ενός πτηνού σε κλουβί για τη σημείωση της απώλειας βάρους του ανάμεσα σε χρόνους ταΐσματος.
Γαληνός
Ο Κλαύδιος Γαληνός (περ. 129–200/216 μ.Χ.) ήταν ένας από τους σπουδαιότερους γιατρούς της αρχαιότητας, που ταξίδεψε και δίδαξε σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ανέτεμνε ζώα και εκτέλεσε πολλές παράτολμες χειρουργικές επεμβάσεις (όπως στον εγκέφαλο και στο μάτι) που κανένας δεν τόλμησε να τις ξαναεπιχειρήσει μέχρι τον 20ό αιώνα. Στο έργο του Ars medica («Ιατρική Τέχνη») ερμήνευσε τις νοητικές ιδιότητες με όρους των μελών του σώματος.
Τα έργα του Γαληνού θεωρούνται απόλυτη αυθεντία μέχρι και τον ύστερο Μεσαίωνα. Το μοντέλο του για την ανθρώπινη φυσιολογία έγινε η βάση της πανεπιστημιακής ανατομίας στη μεσαιωνική Ευρώπη, αλλά δυστυχώς κάποιες από τις απόψεις του ήταν λανθασμένες, καθώς δεν ανέτεμνε ανθρώπινα, παρά μόνο ζωικά σώματα, όπως και οι μεσαιωνικοί καθηγητές της ιατρικής.
Στην Αναγέννηση ο Γαληνός επαναξιολογήθηκε. Το 1523 το έργο του On the Natural Faculties εκδόθηκε στο Λονδίνο και την επόμενη δεκαετία ο Φλαμανδός ανατόμος και ιατρός Ανδρέας Βεσάλιος έβαλε πρόγραμμα να μεταφράσει πολλά από τα ελληνικά κείμενα του Γαληνού στα λατινικά και το κορυφαίο έργο του, το Περί της κατασκευής του ανθρωπίνου σώματος, επηρεάσθηκε πολύ από τη γραφή και το ύφος του Γαληνού.
Δείτε τη σειρά Ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ : ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ (1985)
Πληροφορίες αντλήθηκαν από την πηγή