Η Ιστορία της Αρχαίας Αμφίπολης

Στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Αμφίπολης υπήρχε κατά την αρχαιότητα, οικισμός των Ηδωνών με το όνομα Εννέα Οδοί. Το 497 π.Χ o Αρισταγόρας από την Μίλητο προσπάθησε μάταια να εποικήσει την περιοχή (Θουκ. 4.102.2 ; Διοδ. 12.68.3).

Το 465 π.Χ. οι Αθηναίοι προσπάθησαν ξανά να εποικήσουν την περιοχή με 10,000 εποίκους (Θουκ. 1.100.3, 4.102.2; Διοδ. 12.68.2). Δεν τα κατάφεραν μέχρι το 437 π.Χ. Τότε ίδρυσαν αποικία, βόρεια από τις Εννέα Οδούς. Της έδωσαν το όνομα Αμφίπολη (Θουκ. 4.102.3; Διοδ. 12.68.2). Ο Άγνων, γιος του στρατηγού Νικία, ήταν ο οικιστής.

Ο πληθυσμός της Αμφίπολης περιελάμβανε Έλληνες από διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας (Θουκ. 4.106.1). Μεταξύ τους μια ομάδα από Αργίλιους (Θουκ. 4.103.3), από Ιχναίους, και άλλη μία από Αθηναίους (Διοδ. 12.32.2). Το 363 π.Χ. η Αμφίπολη βρίσκεται κάτω από την κατοχή των Χαλκιδέων (Δημ. 23.149). Ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του (Αριστ. Πολ. 1303 2-3,  1306) μας δίνει μια σημαντική πληροφορία. Χαλκιδείς έποικοι με επικεφαλής τον Κλεότιμο, στασίασαν και πέτυχαν να εκδιώξουν την πλειοψηφία του πληθυσμού.

Το  424 π.Χ. ο Βρασίδας έφτασε έξω από τα τείχη της πόλης (Θουκ. 4.103; Διοδ. 12.68.3). Η άφιξη του προκάλεσε «στάση» ανάμεσα στις δύο κυρίαρχες πολιτικές παρατάξεις της πόλης. Το φιλοαθηναϊκό κόμμα που ήταν τότε στην εξουσία και στο αντιαθηναϊκό κόμμα. Ο Βρασίδας κατάφερε τελικά να επικρατήσει  με την ευφυία και διπλωματία του. Έφτασε σε συμφωνία με το φιλοαθηναϊκό κόμμα και τους επέτρεψε να φύγουν από την πόλη σώοι και αβλαβείς. (Θουκ. 4.103.5-106.3).

Για την σωτηρία της πόλης στάλθηκε από τους Αθηναίους μία αποστολή υπό την ηγεσία του Θουκυδίδη (του μετέπειτα ιστορικού). Η αποστολή απέτυχε, γεγονός που οδήγησε τον Θουκυδίδη στην εξορία.

Στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Αμφίπολης υπήρχε κατά την αρχαιότητα, οικισμός των Ηδωνών με το όνομα Εννέα Οδοί. Το 497 π.Χ o Αρισταγόρας από την Μίλητο προσπάθησε μάταια να εποικήσει την περιοχή. Το 465 π.Χ. οι Αθηναίοι προσπάθησαν ξανά να εποικήσουν την περιοχή με 10,000 εποίκους. Δεν τα κατάφεραν μέχρι το 437 π.Χ. Τότε ίδρυσαν αποικία, βόρεια από τις Εννέα Οδούς. Την έδωσαν το όνομα Αμφίπολη.

Το 422 π.Χ. η ανακωχή Αθήνας και Σπάρτης τερματίστηκε και το επόμενο καλοκαίρι οι Αθηναίοι, με τον δημαγωγό Κλέωνα προέβησαν σε ετοιμασίες για επίθεση στην Αμφίπολη. Οι προθέσεις τους έγιναν αμέσως αντιληπτές από τον Βρασίδα, ο οποίος τους αιφνιδίασε με ξαφνική έφοδο. Στην μάχη που δόθηκε έξω από τα τείχη της Αμφίπολης, οι Αθηναίοι υπέστησαν πανωλεθρία.  Έχασαν πάνω από 500 άνδρες ενώ οι Σπαρτιάτες  μόλις 7. Ένας από τους οποίους, ήταν και ο ίδιος ο Βρασίδας. Οι Αμφιπολίτες θέλοντας να τον τιμήσουν, τον ονόμασαν οικιστή της πόλης (Θουκ. 5.11.1). Ετάφη μέσα στα τείχη της Αμφίπολης με τιμές ήρωα (Θουκ. 4.104-108).

Το 370 π.Χ οι Σπαρτιάτες και οι λοιποί Έλληνες, συμπεριλαμβανόμενου και του βασιλιά της Μακεδονίας, Αμύντα, συμφώνησαν η πόλη να δωθεί πίσω στους Αθηναίους (Αισχ. 2.32). Η Αθήνα έστειλε στην Αμφίπολη τον στρατηγό Ιφικράτη (Αισχ. 2.27), ο οποίος τελικά απέτυχε να καταλάβει την πόλη.

Το έτος 360 π.Χ, ο βασιλιάς της Μακεδονίας, Φίλιππος Β’, ανακάλεσε την Μακεδονική φρουρά από την Αμφίπολη και άφησε την πόλη αυτόνομη (Διοδ. 16.3.3).  Παρόλαυτα, το 357 π.Χ. πολιόρκησε την πόλη (Δημ. 23.116) και τελικά την κατέλαβε (Δημ. 12. 21; Διοδ. 16.8.2).

Την περίοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου η Αμφίπολη εξελίχθηκε σε πολύ σημαντική ναυτική βάση των Μακεδόνων. Με την Αμφίπολη συνδέονται, είτε από καταγωγή, είτε επειδή εγκαταστάθηκαν εκεί, αρκετοί σημαντικοί αξιωματούχοι του Μακεδονικού βασιλείου, όπως οι Νέαρχος, Λαομέδοντας, Ανδροσθένης, Ερίγυιος, Αριστόνους κ.α (σχετικό άρθρο εδώ). Από εκεί ξεκίνησε και ο στόλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την Ασιατική εκστρατεία.

Ο θάνατος του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ.  σηματοδότησε την αρχή ενός λυσσαλέου αγώνα για επικράτηση ανάμεσα στους παλαιούς του συντρόφους και στρατηγούς. Ο Αριστόνους, ένας από τους σωματοφύλακες του Έλληνα στρατηλάτη, πήρε υπό τον έλεγχο του την Αμφίπολη (Διοδ. 19.50.3). Η  μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδα, του είχε αναθέσει τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον του Κασσάνδρου (Διοδ. 19.35.4).  Ο τελευταίος έστειλε τον στρατό του εναντίον της Αμφίπολης υπό  την ηγεσία του στρατηγού Κρατεύα. Ο Μακεδόνας στρατηγός εισέβαλε στην Βισαλτία. Ο Αριστόνους, έμπειρος στρατηγός, αρχικά απώθησε τα στρατεύματα του Κασσάνδρου και στην τελική μάχη που δόθηκε στην Βεδυνδία της Βισαλτίας, ο στρατός του Κρατεύα διαλύθηκε. Ο ίδιος ο Κρατεύας έπεσε στην μάχη (Διοδ. 19.50.7).

Ο Κάσσανδρος ό,τι δεν κατάφερε με τα όπλα, πέτυχε με την διπλωματία. Αρχικά ήρθε σε συμφωνία με τον Αριστόνου. Του εγγυήθηκε την ασφάλεια του με αντάλλαγμα την παράδοση της Αμφίπολης  (Διοδ. 19.50.8). Ο Αριστόνους παρέδωσε την πόλη, αλλά τελικά ο Κάσσανδρος δεν τήρησε την συμφωνία.  Εξαιτίας της μεγάλης δημοτικότητας του ανάμεσα στους Μακεδόνες, ο Αριστόνους θα παρέμενε όσο ήταν ζωντανός, μια ενδεχόμενη απειλή για τον Κάσσανδρο.

Έτσι το 315 π.Χ. και με την συνδρομή μελών της οικογένειας του Κρατεύα, ο Αριστόνους δολοφονήθηκε (Διοδ. 19.51.1). Η Αμφίπολη πέρασε πλέον κάτω από τον έλεγχο του Κασσάνδρου. Την ίδια τύχη θα γνώριζε αργότερα, ο Αλέξανδρος Δ’ μαζί με την μητέρα του Ρωξάνη. Ο Κάσσανδρος τους φυλάκισε στην Αμφίπολη (Διοδ. 19.52.4; Ιουστ. 14.6.13; 15.1.3), όπου παρέμειναν, μέχρι και την δολοφονία τους από τον Γλαυκία (Διοδ. 19.105.1-2 ; Παυσ. 9.7.2).


Πηγή