ΑΓΡΟΤΕΡΑΣ ΘΥΣΙΑ
Ήταν γιορτή αφιερωμένη στην Άρτεμη Αγροτέρα, η οποία γιορταζόταν την 6η του μηνός Βοηδρομίωνα στην Αθήνα, στο ιερό της Άρτεμης στις Άγρες.
Η γιορτή περιλάμβανε πομπή και θυσία κατσικιών. Σχετικά με την προέλευση της γιορτής ιστορούνται τα εξής: Όταν έγινε η εισβολή των Περσών στην Αττική, ο Μιλτιάδης έκανε ευχή στην Άρτεμη να θυσιάσει στο όνομα της τόσα κατσίκια, όσοι θα ήταν οι νεκροί Πέρσες στο Μαραθώνα.
Επειδή όμως οι νεκροί Πέρσες ήταν χιλιάδες και ήταν αδύνατον να βρεθούν στην Αττική τόσα κατσίκια, αποφασίστηκε να θυσιάζονται κάθε χρόνο πεντακόσια. Αυτά μετά ψήνονταν και τα έτρωγαν οι προσκυνητές.
ΑΜΑΡΥΝΘΙΑ
Τα Αμαρύνθια ήταν γιορτή που τελούνταν αρχικά στην Αμάρυνθο της Ευβοίας προς τιμή της Αμαρυνθίας Άρτεμης. Ο Αμάρυνθος ήταν σύμφωνα με την παράδοση κυνηγός που συμμετείχε στην συνοδεία της Άρτεμης και κατοικούσε στην Ερέτρια. Από αυτόν ονομάστηκε Αμάρυνθος μία πόλη της Εύβοιας όπου πολιούχος θεά ήταν η Άρτεμη.
Η γιορτή αυτή μεταφέρθηκε αργότερα και στην Αττική στο δήμο του Άθμονα όπου τελούνταν η γιορτή με το όνομα “Αμαρύσια” - από τη γιορτή αυτή πήρε και το όνομα της η περιοχή του Αμαρουσίου. Η γιορτή αυτή ήταν μεγαλοπρεπής και κατά την διάρκεια της διοργάνωναν αθλητικούς αγώνες.
ΑΡΤΕΜΙΣΙΑ
Τα Αρτεμίσια ήταν πανελλήνια γιορτή προς τιμή της Άρτεμης. Πιο ξακουστή απ’ όλες ήταν η γιορτή της πόλης της Εφέσου, η οποία περιλάμβανε αγώνες και πομπή με περιφορά του αγάλματος της θεάς, ντυμένο με δορά άγριου ζώου. Την πομπή έκλεινε όμιλος νέων γυναικών μεταμφιεσμένων σε νύμφες οι οποίες χόρευαν.
Με λαμπρότητα γιόρταζαν τα Αρτεμίσια και στην Δήλο, όπου συνήθιζαν να προσφέρουν έναν άρτο στη θεά, που τον ονόμαζαν «λοχία». Στη διάρκεια της γιορτής έκαναν θυσίες. Όσες γυναίκες είχαν την επιστασία της θυσίας τις ονόμαζαν «λόμβες».
ΒΡΑΥΡΩΝΕΙΑ
Τα Βραυρώνεια γιορτάζονταν κάθε πενταετία προς τιμή της Βραυρωνίας Άρτεμης την 17η του μήνα Μουνυχιώνα στην Βραυρώνα (βόρεια από τον σημερινό Πόρτο Ράφτη). Στο ιερό αυτό είχε εγκαταστήσει η Ιφιγένεια το ξόανο της θεάς που είχε μεταφέρει μαζί με τον αδερφό της Ορέστη από την Ταυρίδα.
Ήταν η σημαντικότερη γιορτή της Άρτεμης στην Αττική. Την διεξαγωγή και εποπτεία της τελετής είχαν δέκα «ιεροποιοί», που ήταν δέκα άρχοντες, ένας από κάθε φυλή.
Κατά την τελετή δέκα κορίτσια ηλικίας 5-10 ετών, αφιερώνονταν μέχρι την ημέρα του γάμου τους στην θεά Άρτεμη. Τα κορίτσια αυτά φορούσαν κίτρινο ένδυμα και λέγονταν «άρκτοι», ενώ η τελετή λεγόταν «αρκτεύεσθαι» και «δεκατεύειν», από την ηλικία των κοριτσιών. Η αφιέρωση στη θεά λεγόταν «άρκτεια».
Η τελετή αυτή σύμφωνα με την παράδοση καθιερώθηκε επειδή στη Βραυρώνα υπήρχε μια εξημερωμένη άρκτος, την οποία όμως σκότωσαν δύο αδελφοί, επειδή όταν έπαιζε με την αδελφή τους, την πλήγωσε.
Η Άρτεμη τότε τιμώρησε τους Αθηναίους με λοιμό, από τον οποίο απαλλάχτηκαν με την καθιέρωση της «αρκτείας», μετά από χρησμό των Δελφών. Οι πατέρες των κοριτσιών πρόσφεραν από μια κατσίκα για θυσία, ενώ η γιορτή περιλάμβανε και απαγγελία της Ιλιάδας.
Αργότερα η συγκεκριμένη λατρεία της Βραυρωνίας Άρτεμης μεταφέρθηκε στην Αθήνα, με τέμενος της θεάς πάνω στην Ακρόπολη. Επίσης γιορτή με το ίδιο όνομα και στην ίδια περιοχή υπήρχε προς τιμή του Διόνυσου η οποία τελούνταν και αυτή κάθε πενταετία.
ΓΥΜΝΟΠΑΙΔΙΕΣ
Οι Γυμνοπαιδιές γιορτάζονταν από την 14η ως την 22η ημέρα του μήνα Φλιασίου προς τιμή του Πυθαέα – Απόλλωνα, της Άρτεμης, της Λητώς και του Διόνυσου στην Σπάρτης. (Αναφέρουμε αναλυτικά στο αφιέρωμα στον Απόλλωνα).
ΔΗΛΙΑ
Τα Δήλια ήταν γιορτή προς τιμή της γέννησης των δίδυμων αδερφών Απόλλωνα και Άρτεμης. Γιορταζόταν την 17η του μήνα Θαργηλίωνα στη Δήλο. Η γιορτή είχε πανελλήνιο χαρακτήρα και πάρα πολλές πόλεις έστελναν «θεωρίες», δηλαδή ομάδες αντιπροσώπων στο ιερό νησί της Δήλου. (Λεπτομερής αναφορά στο αφιέρωμα στον Απόλλωνα).
ΕΦΕΣΙΑ, ΕΛΑΦΗΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΜΟΥΝΥΧΙΑ
Αυτές οι τρείς γιορτές, τελούνταν προς τιμή της Άρτεμης στην Έφεσο, στην Αθήνα και στην Μουνυχία αντίστοιχα.
Τα Εφέσια ήταν γιορτή των Ιώνων τον μήνα Αρτεμισιώνα. Τα Εφέσια είχαν θρησκευτικό και πολιτικό χαρακτήρα και επεδίωκαν την πολιτική σύνδεση των Ιωνικών πόλεων της μητροπολιτικής και ασιατικής Ελλάδος . Κατά τη διάρκεια της γιορτής επικρατούσε μεγάλη ευθυμία και γίνονταν γυμνικοί και φιλολογικοί αγώνες.
Τα Ελαφηβόλια γιορτάζονταν την 6η του μηνός Ελαφηβολιώνα και ήσαν αφιερωμένα στην Άρτεμη Ελαφηβόλο, η οποία σαν κυνηγός σκότωνε ελάφια. Περιλάμβαναν θυσίες ελαφιών και προσφορές πλακούντων από αλεύρι, μέλι και σησάμι.
Μουνύχια γιορτάζονταν την 16η του μηνός Μουνυχιώνα, προς τιμή του ήρωα Μουνύχου και της Μουνυχίας Άρτεμης, στο ιερό του λόφου της Μουνυχίας (Μουνυχία ήταν ο αρχαίος Πειραιάς και ο λόφος της Μουνυχίας ήταν ο σημερινός λόφος του Προφήτη Ηλία- Καστέλλα). Γίνονταν προσφορές «αμφιφώντων» (γλυκίσματα) και νεανικοί αγώνες. Η γιορτή καθιερώθηκε επειδή η Άρτεμη φώτιζε τους Αθηναίους ως πανσέληνος κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας της Σαλαμίνος. Οι «αμφιφώντες» τοποθετούνταν μεταξύ δύο φώτων που συμβόλιζαν την ανατολή και τη δύση της Σελήνης .
Μια άλλη παράδοση λέει ότι μία αρκούδα είχε εισβάλει στο ιερό της θεάς Άρτεμης, όπου και θανατώθηκε από τους Αθηναίους. Η θεά θύμωσε και άφησε την οργή της να ξεσπάσει πάνω στους ανθρώπους με τη μορφή λοιμού.
Μόνο μία ανθρωποθυσία θα έσωζε την κατάσταση. Κάποια κόρη ενός Αθηναίου έπρεπε να θανατωθεί, σύμφωνα και με το Δελφικό μαντείο (κάτι ανάλογο πήγε να γίνει και στην Αυλίδα με την Ιφιγένεια). Ένας Αθηναίος, που είχε το όνομα Έμβαρος, προσφέρθηκε να θυσιάσει τη μικρή του κόρη, με αντάλλαγμα το ισόβιο αξίωμα του ιερέα της Άρτεμης γι’ αυτόν και την οικογένειά του.
Ο Έμβαρος έφερε πράγματι την κόρη του στο ιερό, την έκρυψε μέσα στο ναό, έντυσε μια κατσίκα με τα ρούχα της και θυσίασε το ζώο αντί της κόρης του!
ΣΑΡΩΝΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΥΑΤΕΙΑ
Τα Σαρώνια και τα Καρυάτεια ήταν γιορτές προς τιμή της Άρτεμης. Τα Σαρώνια γιορτάζονταν προς τιμή της Σαρωνίας Άρτεμης στην Τροιζήνα στο ιερό της, που βρισκόταν κοντά στα τέλματα της Φοιβαίας λίμνης.
Τα Καρυάτεια ήταν αγροτική γιορτή προς τιμή της Καρυάτιδας Άρτεμης στις Καρνές της Λακωνίας και η γιορτή περιλάμβανε χορούς παρθένων: «χοροὺς δὲ ἐνταῦθα αἱ Λακεδαιμονίων παρθένοι κατὰ ἔτος ἱστᾶσι καὶ ἐπιχώριος αὐταῖς καθέστηκεν ὄρχησις...»
ΤΙΘΕΝΙΔΑ ή ΤΙΘΗΝΙΔΑ
Γιορτή των Σπαρτιατισσών στις Αμύκλες, προς τιμή της Κορυθαλίας Άρτεμης. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η Κορυθαλία Άρτεμη ήταν τροφός του Διόνυσου και γι’ αυτό η γιορτή ανήκε στις τροφούς των παιδιών (τιθήναι).
Η γιορτή περιλάμβανε θυσία χοίρων, κυκλικούς χορούς, ηδονικά άσματα, φαλλοφορία από γυναίκες προσωπιδοφόρους (Κορυθάλια) και συμπόσια.
Η γιορτή κορυφωνόταν, με την παρουσίαση των αρσενικών παιδιών των Σπαρτιατών από τις τροφούς τους, μπροστά στο άγαλμα της θεάς και στην αρχιέρειά της για να τα ευλογήσει στο όνομα της θεάς Άρτεμης.
Πηγή
