Τετάρτη 23 Μαρτίου 2022

«Όσο ζεις λάμπε». Ο Επιτάφιος του Σείκιλου

Ο Σείκιλος έζησε στις Τράλλεις της Μικράς Ασίας κατά το 200 μ.Χ. Είναι γνωστός για το αρχαιότερο παγκοσμίως γνωστό τραγούδι, του οποίου σώζονται πλήρως και οι στίχοι και η μουσική.

Ο Σείκιλος έγραψε το τραγούδι του μετά το 200 μ.Χ. σε επιτύμβια κυλινδρική στήλη που έχει ύψος 40 εκατοστά και περιέχει στην κοινή ελληνική της ελληνιστικής εποχής ένα επίγραμμα δώδεκα λέξεων και ένα μέλος (τραγούδι) δεκαεφτά λέξεων μαζί με τη μουσική του. Στην κορυφή της στήλης, το επίγραμμα αναφέρει τον άνθρωπο που το έγραψε, καθώς και το σκοπό για τον οποίο το έγραψε:

ΕΙΚΩΝ Η ΛΙΘΟΣ ΕΙΜΙ. ΤΙΘΗΣΙ ΜΕ ΣΕΙΚΙΛΟΣ ΕΝΘΑ ΜΝΗΜΗΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥ ΣΗΜΑ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΝ (Εγώ η πέτρα είμαι μια εικόνα. Με έβαλε εδώ ο Σείκιλος ως διαχρονικό σήμα αθάνατης μνήμης).

Στη μέση υπάρχουν οι στίχοι του τραγουδιού μαζί με τα σύμβολα της μελωδίας, η οποία είναι του λεγόμενου φρυγικού τύπου:

ΟΣΟΝ ΖΗΣ ΦΑΙΝΟΥ,

ΜΗΔΕΝ ΟΛΩΣ ΣΥ ΛΥΠΟΥ.

ΠΡΟΣ ΟΛΙΓΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΖΗΝ,

ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΑΙΤΕΙ.

 

Απόδοση στη νέα Ελληνική

Όσο ζεις λάμπε,

καθόλου μη λυπάσαι.

Για λίγο διαρκεί η ζωή,

ο χρόνος απαιτεί την πληρωμή του.


( Και σε λογοτεχνική μετάφραση του Σωτήρη Κακίση :

Γέλα και γλέντα όσο ζεις,

η λύπη μη σε παίρνει.

Γιατί είναι λίγη η ζωή,

κι ο χρόνος την τελειώνει. )

Στο κάτω μέρος της στήλης αναγράφεται η αφιέρωση ΣΕΙΚΙΛΟΣ ΕΥΤΕΡΠΗΙ (Ο Σείκιλος στην Ευτέρπη), αλλά δεν γίνεται κατανοητό εάν πρόκειται για τη σύζυγο, την ερωμένη, τη φίλη, την αδελφή ή την κόρη του, ή και απλώς την Μούσα της μουσικής. Το μήνυμα αυτό αντιστοιχεί στο επικούρειο απόφθεγμα «όσο ζούμε πρέπει να χαιρόμαστε όπως οι θεοί» γιατί ο θάνατος είναι το τέλος και δεν υπάρχει συνέχεια. Εμφανώς επικούρεια είναι όλα τα αναφερόμενα συστατικά του μέλους: η ηδονή της ζωής, η αταραξία, καθώς και το τελικό όριο της ζωής, ο θάνατος.

Η επιτύμβια στήλη ανακαλύφθηκε το 1883 στην τουρκική πόλη Αϊδίνιο, όπως είναι το σύγχρονο όνομα των αρχαίων Τράλλεων. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922 η στήλη χάθηκε και πολλά χρόνια αργότερα ξαναβρέθηκε σε έναν κήπο τουρκικού σπιτιού. Η ιδιοκτήτρια του σπιτιού είχε κόψει τη βάση της στήλης για να την χρησιμοποιήσει ως βάζο για λουλούδια. Σήμερα φυλάσσεται στο Εθνικό Μουσείο της Δανίας στην Κοπεγχάγη. Πιστά αντίγραφά του υπάρχουν σε διάφορα μουσεία.


Βιβλιογραφία

  • Norton Anthology of Western Music: Ancient to Baroque. Norton & Company, 2006.
  • Epitaph of Seikilos. C.V. Palisca, Burkholder, 2006.
  • Το επικούρειο τραγούδι του Σείκιλου (κεφάλαιο στο βιβλίο "Επίκουρος: Επιστημονικός Ανθρωπισμός και Ευδαιμονία". Χ. Γιαπιτζάκης, 24 γράμματα, Αθήνα 2020)

Πηγή εικόνας : Από Lennart Larsen, Nationalmuseets fotograf - Nationalmuseet 14897, CC BY-SA 3.0

Πληγροφορίες αντλήθηκαν από την πηγή