Σύμφωνα με τους ιστορικούς, όταν ο Ξέρξης έφυγε για την Ασία, ύστερα από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, άφησε στην Ελλάδα το Μαρδόνιο, τον ικανότερο από τους Πέρσες στρατηγούς, με ένα μεγάλο τμήμα του στρατού του. Ο Μαρδόνιος πέρασε το χειμώνα του 480-479 π.Χ. στη Θεσσαλία και μετά την απόρριψη των προτάσεων που έκανε στους Αθηναίους για συμμαχία, εισέβαλε στην Αττική και λεηλάτησε για δεύτερη φορά την Αθήνα (άνοιξη του 479 π.Χ.). Όταν, όμως, πληροφορήθηκε ότι έφταναν τα στρατεύματα της πελοποννησιακής συμμαχίας με το βασιλιά της Σπάρτης Παυσανία, υποχώρησε στη Βοιωτία και στρατοπέδευσε στην κοιλάδα του Ασωπού, που προσφερόταν για την ανάπτυξη του ιππικού του.
Ο Παυσανίας, αφού ενισχύθηκε με τα στρατεύματα των Μεγαρέων και των Αθηναίων, προχώρησε και αυτός στη Βοιωτία και στρατοπέδευσε απέναντι από τους Πέρσες, στους πρόποδες του Κιθαιρώνα. Σύμφωνα με πληροφορίες που δίνει ο Ηρόδοτος, το στρατό του Μαρδόνιου τον αποτελούσαν 300.000 Ασιάτες και 50.000 Έλληνες, Βοιωτοί και Θεσσαλοί κυρίως, που είχαν «μηδίσει», ενώ ο στρατός του Παυσανία αριθμούσε 110.000 άνδρες. Οι αριθμοί αυτοί κρίνονται υπερβολικοί και φαίνεται ότι η υπεροχή των Περσών δεν ήταν πολύ μεγάλη.
Τις πρώτες μέρες τα αντίπαλα στρατεύματα περιορίστηκαν σε μικροσυγκρούσεις, που είχαν κυρίως αναγνωριστικό χαρακτήρα, και σε στρατηγικές αλλαγές θέσεων. Στις συγκρούσεις αυτές ο Μαρδόνιος θέλησε να δοκιμάσει το ιππικό του, που αποδείχθηκε πολύ αποτελεσματικό και έδωσε στους Πέρσες τη δυνατότητα να καταλάβουν την πηγή Γαργαφία, από όπου αποκλειστικά υδρεύονταν οι Έλληνες. Το γεγονός αυτό και η συνεχής πίεση του περσικού ιππικού έφεραν τους Έλληνες σε δύσκολη θέση και ανάγκασαν τον Παυσανία γα υποχωρήσει, μετακινώντας την παράταξή του κοντά στην πόλη των Πλαταιών, σε έδαφος πιο ορεινό.
Η σύγκρουση ήταν σκληρή και οι Πέρσες αγωνίστηκαν με πείσμα, αλλά η τακτική της φάλαγγας, σε συνδυασμό με τη γενναιότητα και την ανώτερη τεχνική των Σπαρτιατών και την ξεχωριστή ανδρεία των Τεγεατών, έφερε στους Έλληνες τη νίκη. Ο ίδιος ο Μαρδόνιος σκοτώθηκε πολεμώντας, και ο στρατός του τράπηκε σε φυγή. Ανάλογη ήταν η εξέλιξη και στην αριστερή πτέρυγα, όπου οι Αθηναίοι νίκησαν τους Θηβαίους και τους καταδίωξαν ως την πόλη τους.
Ένα τμήμα του περσικού στρατού, υποχωρώντας, κλείστηκε στο περιχαρακωμένο στρατόπεδο που είχε ετοιμάσει ο Μαρδόνιος κοντά στη Θήβα, αλλά οι Αθηναίοι κατόρθωσαν να ανοίξουν ρήγμα στο τείχος, απ' όπου όρμησαν οι Έλληνες και εξόντωσαν όλους τους Πέρσες που ήταν μέσα. Στη συνέχεια οι νικητές πολιόρκησαν τη Θήβα και την ανάγκασαν να παραδώσει τους αρχηγούς της φιλοπερσικής παράταξης, που θανατώθηκαν. Διέλυσαν ακόμη τη Βοιωτική ομοσπονδία και τιμώρησαν έτσι τους Θηβαίους αφαιρώντας τους την ηγεμονία των Βοιωτών.
Οι απώλειες των Περσών στις διάφορες φάσεις της μάχης φαίνεται πως ήταν πολύ μεγάλες, χωρίς όμως να φτάνουν στον αριθμό που δίνει ο Ηρόδοτος (250.000 νεκροί). Ένα μεγάλο, πάντως, τμήμα του περσικού στρατού με το στρατηγό Αρτάβαζο κατόρθωσε να διαφύγει.
Η μεγάλη νίκη στη μάχη των Πλαταιών απάλλαξε οριστικά τους Έλληνες από τον εφιάλτη της υποδούλωσης στους Πέρσες και γιορτάστηκε με λαμπρούς πανηγυρισμούς. Από τα πλούσια λάφυρα το 1/10 διατέθηκε για αφιερώματα στους θεούς (χρυσός τρίποδας των Δελφών κ.ά.), ενώ η γη των Πλαταιών ανακηρύχτηκε γη ιερή και απαραβίαστη. Με τη΄ μάχη των Πλαταιών, είναι βέβαιο ότι είχαμε μια καθοριστικής σημασίας έκβαση της ελληνοπερσικής σύγκρουσης στο έδαφος της ηπειρωτικής Ελλάδας διότι με τη μάχη αυτή ματαιώθηκε οριστικά η απόπειρα των Περσών να υποτάξουν τους Έλληνες.(*)
Βασική πηγή: Εγκυκλοπαίδεια «Μαλλιάρης-παιδεία».
Πηγή
