O άγνωστος θρόνος του Δία στο λόφο Φιλοθέης

Στο λόφο της Φιλοθέης, στο τέλος μιας πανέμορφης περιπατητικής ανηφορικής διαδρομής που προσφέρει πανοραμική και συγκλονιστική θέα προς το λεκανοπέδιο της Αθήνας βρίσκεται η θέση «Θρόνος του Δία». Όταν οι ατμοσφαιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές και ο ουρανός καθαρός, στο βάθος μπορείτε να διακρίνετε ακόμα και το νησί της Αίγινας.

Τα Τουρκοβούνια αποτελούν ομάδα βραχωδών υψωμάτων που εκτείνονται στα όρια του αρχαίου δήμοι του Αθμόνου και στα βόρεια του Ολυμπιακού Σταδίου. Το αρχαίο όνομα του μικρού αυτού όρους είναι «Αγχεσμός». Ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας (περί το 150 μ.χ) αναφερόμενος στα όρη που περιβάλλουν στην Αθήνα, μετά την Πεντέλη, τον Υμηττό και την Πάρνηθα, λέγει: «και Αγχεσμός όρος εστί ου μέγα, και Διός άγαλμα αγχεσμίου» (Παυς. Αττικά Ι. 32 2). Από το απόσπασμα προκύπτει ότι ο Αγχεσμός ήταν μικρό βουνό, στο οποίο υπήρχε άγαλμα του Διός αγχεσμίου.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως ευρήματα που επιβεβαιώνουν τις φιλολογικές μαρτυρίες για τη λατρεία του Δία, όπου συνηθιζόταν να τιμάται ο Όμβριος Ζευς, δηλαδή ο Δίας ο θεός των βροχών και του κεραυνού.

Ο Θρόνος του Όμβριου Δία, δηλαδή του θεού των βροχών και των κεραυνών βρίσκεται στο λόφο της Φιλοθέης. Μετά από μία ανηφορική διαδρομή της οποίας η κατάληξη προσφέρει μια συγκλονιστική πανοραμική θέα της Αθήνας, βρίσκεται το σημείο όπου κατά την αρχαιότητα λατρευόταν ο Όμβριος Ζεύς, όπως μαρτυρούν και τα ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών.

Το 1978, ο αρχαιολόγος Hans Lauter του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αθηνών πραγματοποίησε ανασκαφές οι οποίες έφεραν στο φως κατάλοιπα κτηρίων τα οποία σχετίστηκαν με την κλασσική λατρεία του Διός.

Η ανασκαφή αποκάλυψε τα θεμέλια του λίθινου βωμού, τον οποίο περιέβαλλε κυρτός τοίχος. Τα ευρήματα αυτά χρονολογούνται στο τρίτο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. Και σχετίζονται με τον Όμβριο Δία.

Η παλαιότερη ιστορία του χώρου δεν είναι απόλυτα σαφής. Υπάρχουν ενδείξεις για χρήση της κορυφής του λόφου κατά την προχωρημένη Γεωμετρική περίοδο (8ος αιώνας π.Χ.) λόγω των κεραμικών αναθημάτων και ενός ελλειψοειδούς κτηρίου που ανεγέρθηκε γύρω στο 700 π.Χ. Από αυτό το κτήριο, σώζεται ο περιμετρικός τοίχος ο οποίος είναι χτισμένος με πελεκημένους ογκόλιθους. Εσωτερικά του κτηρίου υπήρχε χτιστό λίθινο έδρανο.

Νοτιότερα, σε μικρή απόσταση, βρίσκονται τα θεμέλια κυρτού τοίχου που πιστεύεται ότι ανήκε σε μεγάλο τύμβο.

Όσον αφορά στο ελλειψοειδές κτήριο, πιστεύεται ότι εάν δεν ανήκε στην πρώιμη λατρεία του Όμβριου Διός, θα πρέπει να ήταν ιερή οικία, όπου τελούνταν τελετουργίες προς τιμήν του ιδρυτή ήρωα. Στο εσωτερικό του κτηρίου βρέθηκαν αντικείμενα διακοσμημένης κεραμικής και πήλινα ειδώλια που παριστάνουν άλογα, ανδρικές μορφές, και έναν κένταυρο.

Ο χθόνιος χαρακτήρας των ευρημάτων (μία τρυπημένη κοτύλη, δηλαδή μικρό κύπελλο με δύο λαβές κα.) υποδηλώνει το θρησκευτικό χαρακτήρα του κτηρίου. Τα κινητά ευρήματα εκτίθενται στην Αρχαιολογική Συλλογή της Κηφισιάς.

Το Λατρευτικό Κτήριο στα Τουρκοβούνια

Στην βόρεια κορυφή του όρους ύψους 302.1μ., μετά από ανασκαφές που διενεργήθηκαν το 1978 από τον αρχαιολόγο Hans Lauter του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, ήλθαν στον φως κατάλοιπα κτηρίων που σχετίζονται με την κλασική λατρεία του Διός και με προγενέστερη περίοδο. Η ανασκαφή αποκάλυψε τα θεμέλια λίθινου βωμού, τον οποίο περιέβαλλε κυρτός τοίχος. Τα ερείπια, που χρονολογούνται στο τρίτο τέταρτο του 4ου αι π.χ., σχετίζονται προφανώς με την λατρεία του Ομβρίου Διός. Εικάζεται ότι η λατρεία του ανάγεται στον 5ο αι. π.χ., ενώ αυτή συνεχίσθηκε μέχρι τον 3ο αι. μ.χ.

Η παλαιότερη ιστορία του χώρου δεν είναι απολύτως σαφής. Υπάρχουν ενδείξεις χρήσης της κορυφής του λόφου από την προχωρημένη Γεωμετρική περίοδο (τέλη του 8ου αι. π.χ.), με βάση κεραμικά αναθήματα και ένα ελλειψοειδές κτήριο που ανεγέρθηκε γύρω στο 700 π.χ. Οι διαστάσεις του είναι μήκος 11.50μ. και πλάτος 7.60μ. Σώζεται ο περιμετρικός τοίχος, χτισμένος με αδρά πελεκημένους ογκολίθους, κατά το πολυγωνικό σύστημα. Το κτήριο περιέτρεχε εσωτερικά χτιστό λίθινο έδρανο. Σε μικρή απόσταση και νοτιότερα, υπάρχουν τα θεμέλια κυρτού τοίχου, που πιστεύεται ότι ανήκε σε μεγάλο τύμβο.

Αναφορικά με το ελλειψοειδές κτήριο, έχει υποτεθεί ότι εάν δεν ανήκε σε πρώϊμη λατρεία του Ομβρίου Διός, θα πρέπει να ήταν ιερή οικία, όπου τελούνταν από κάποιο αριστοκρατικό γένος, τελετουργίες προς τιμήν του ιδρυτή ήρωα. Προτάθηκε ότι ο γειτονικός τύμβος ήταν το κενοτάφιο του λατρευομένου ήρωα.

Στην Γεωμετρική περίοδο, η Ελληνική κοινωνία έστρεψε την προσοχή της στο ένδοξο παρελθόν και στα κλέη των προγόνων, όπως αυτά περιγράφονται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια. Οι ομηρικοί ήρωες αποτέλεσαν το πρότυπο μιας κοινωνίας που στήριζε τις αξίες της στα ηρωϊκά πρότυπα του Έπους. Για τον λόγο αυτό, τον 8ου αι. π.χ. άρχισε η λατρεία των ηρώων του παρελθόντος, γνωστή σαν ηρωολατρεία.

Πιστεύεται ότι το ελλειψοειδές κτήριο των Τουρκοβουνίων συνδέεται με ιερή χρήση της ηρωολατρείας. Στο εσωτερικό του κτηρίου βρέθηκε διακοσμημένη κεραμική και πήλινα ειδώλια που παριστάνουν ίππους, ανδρικές μορφές και έναν κένταυρο. Ο χθόνιος χαρακτήρας των ευρημάτων (μία τρυπημένη κοτύλη, δηλαδή μικρό κύπελλο με δυο λαβές, κα.) υποδηλώνει τον θρησκευτικό χαρακτήρα του κτηρίου. Τα κινητά ευρήματα εκτίθενται στην Αρχαιολογική Συλλογή της Κηφισιάς.

Πηγή 1η:  Ενημέρωσης: Στοιχεία που παραχώρησε ο αρχαιολόγος Δημήτρης Σκιλάρντι στην ιστοσελίδα του πρώην αυτόνομου δήμου Φιλοθέης.



Πηγή1 / Πηγή2