Επιπλέον, όπως σε όλες τις ικανότητες και τις δεξιότητες υπάρχουν τρόποι να προπαιδεύεται και να εξασκείται κανείς εκ των προτέρων στις αντίστοιχες εργασίες, γίνεται φανερό συνεπώς ότι ανάλογα πρέπει να ισχύουν και και για τις πράξεις τις αρετής.
Επειδή όμως ένας είναι ο σκοπός όλης της πόλης, ολοφάνερο ότι και η παιδεία επιβάλλεται να είναι μία και η ίδια για όλους και να φροντίζει γι αυτήν το δημόσιο και όχι οι ιδιώτες όπως συμβαίνει σήμερα να φροντίζει τη μόρφωση των παιδιών του ο καθένας ιδιωτικά, διδάσκοντας μαθήματα της δικής του προτίμησης.
Ωστόσο, για θέματα κοινού ενδιαφέροντος πρέπει και από κοινού να αναλαμβάνεται η πραγμάτωση τους. Συγχρόνως όμως είναι λάθος κάποιος πολίτης να νομίζει ότι του ανήκει η παιδεία. αντίθετα, όλοι ανήκουν στην πόλη, γιατί ο καθένας τους είναι μόριο της πόλης και η φροντίδα που από τη φύση δείχνει κάθε μόριο αποβλέπει στην φροντίδα του συνόλου. Σε αυτό συγκεκριμένα, θα άξιζε έπαινος στους Λακεδαιμόνιους, γιατί και ενδιαφέρονται πάρα πολύ για την αγωγή των παιδιών τους και την έχουν θεσπίσει να είναι δημόσια.»
Αρχαίο Κείμενο
ὅτι μὲν οὖν τῷ νομοθέτῃ μάλιστα πραγματευτέον περὶ τὴν τῶν νέων παιδείαν, οὐδεὶς ἂν ἀμφισβητήσειε: καὶ γὰρ ἐν ταῖς πόλεσιν οὐ γιγνόμενον τοῦτο βλάπτει τὰς πολιτείας: δεῖ γὰρ πρὸς ἑκάστην παιδεύεσθαι, τὸ γὰρ ἦθος [15] τῆς πολιτείας ἑκάστης τὸ οἰκεῖον καὶ φυλάττειν εἴωθε τὴν πολιτείαν καὶ καθίστησιν ἐξ ἀρχῆς, οἷον τὸ μὲν δημοκρατικὸν δημοκρατίαν τὸ δ᾽ ὀλιγαρχικὸν ὀλιγαρχίαν: ἀεὶ δὲ τὸ βέλτιον ἦθος βελτίονος αἴτιον πολιτείας.
Μετάφραση
Εκπαίδευση και πολιτική
Στον όρο «εκπαιδευτική πολιτική» το επίθετο σημαίνει ότι εδώ ο λόγος είναι για την οργανωμένη και σε δημόσια ιδρύματα (=ανοιχτά σε όλους τους πολίτες κατ' αρχήν) παρεχόμενη μόρφωση των νέων, που εποπτεύεται από τη δεσπόζουσα στις σημερινές αναπτυγμένες κοινωνίες εξουσία: την πολιτεία. Και το ουσιαστικό «πολιτική» έχει και τα δύο νοήματα που αναλύσαμε· σημαίνει και τη διάθεση, τάση ή ενέργεια που αναφέρεται στη ζωή και στη διακυβέρνηση της πολιτικά συγκροτημένης ομάδας, αλλά και ορισμένο πρόγραμμα δράσης, που η εφαρμογή του σχεδιάζεται να επιδιωχτεί με ορισμένη πάλι τακτική.
Με αυτό το περιεχόμενο μπορούν άριστα να συνυπάρξουν οι δύο έννοιες μέσα στην έκφραση «εκπαιδευτική πολιτική». Κάτι περισσότερο μάλιστα: η σύζευξή τους είναι (λογικά, όπως και στα πραγματικά γεγονότα) απαραίτητη. Στις πολιτικά οργανωμένες κοινότητες οι νέοι ανέκαθεν εκπαιδεύονται με την πρωτοβουλία, την ευθύνη και τον έλεγχο της κατ' εξοχήν κοινωνικής εξουσίας, της πολιτικής αρχής —και τότε ακόμη, όταν η πολιτική αρχή δεν παρεμβαίνει άμεσα και πιεστικά στο εκπαιδευτικό καθεστώς της χώρας. Δεν είναι άλλωστε ούτε ορθό ούτε δυνατόν η πολιτεία να αφήσει αβοήθητη και ανέλεγκτη αυτή την τόσο σημαντική για την ευστάθεια, την ασφάλεια και την επιβίωση της κοινότητας λειτουργία.
Εάν μας ενοχλεί η ιδέα ότι το κράτος έχει το δικαίωμα να εποπτεύει με τα όργανά του και να ρυθμίζει με τη νομοθεσία του την εκπαιδευτική εργασία, είναι γιατί πικρή πείρα μας έχει διδάξει ότι όχι σπάνια η πολιτική εξουσία κάνει και σ' αυτό το κεφάλαιο της κοινωνικής ζωής κατάχρηση της δύναμής της και με τις άτοπες παρεμβάσεις της μεταβάλλει τα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε τόπους κομματικής προπαγάνδας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τούτο είναι ασυμβίβαστο και με την έννοια της εκπαίδευσης ως λειτουργίας που αποβλέπει στη μόρφωση ηθικά ελεύθερων και προσωπικά αυτοδύναμων ανθρώπων, επομένως έχει την υποχρέωση να προστατεύει τους νέους από τους πολύτροπους κινδύνους του ψυχικού βιασμού, αλλά και με την έννοια της πολιτικής που στόχο της οφείλει να έχει όχι την κοινωνική προβολή ματαιόδοξων προσώπων ή την πρακτόρευση ευτελών συμφερόντων, αλλά την ηθική και πνευματική προκοπή του συνόλου.
Οπωσδήποτε το φαινόμενο αυτό αποτελεί εκτροπή που προσιδιάζει στα λίγο ως πολύ ολοκληρωτικά καθεστώτα και δεν αντιπροσωπεύει τον κανόνα, όπως τον θέτει η εννοιολογική ανάλυση των όρων «εκπαίδευση» και «πολιτική» με τις καταστατικές αρχές του γνήσια δημοκρατικού πολιτεύματος. [....]
Μέσα στην έννοια του πολιτικού κόμματος που συγκροτείται και δρα κατά το σύνταγμα μιας γνήσιας δημοκρατίας, περιέχεται η υποχρέωση των μελών και της ηγεσίας του την ώρα της εκλογικής αναμέτρησης να έχει διαστοχαστεί και δημοσιεύσει ένα πρόγραμμα εκπαιδευτικής (όπως και οικονομικής, εξωτερικής κ.λπ.) πολιτικής, που να εκφράζει την ιδεολογική του θέση απέναντι στα μεγάλα προβλήματα της εθνικής ζωής. Ένα νόημα έχει η σύσταση πολιτικού κόμματος: τον αγώνα μέσα στον πολιτικό στίβο για την κατάληψη της εξουσίας με νόμιμα μέσα και με το σκοπό την εφαρμογή ορισμένου προγράμματος.
Να αναδειχτεί με την ψήφο των πολιτών, αφού αποκτήσει την εμπιστοσύνη τους, και να σχηματίσει την κυβέρνηση της χώρας, επιδιώκει κάθε πολιτικό κόμμα. Πώς θα κυβερνήσει όμως σταθερά και αποτελεσματικά, εάν δεν έχει από πριν επεξεργαστεί και ανακοινώσει στο εκλογικό σώμα, για να πάρει την επιδοκιμασία του, ένα πρόγραμμα δράσης (όπου και οι στόχοι θα προσδιορίζονται με ακρίβεια και η τακτική θα διαγράφεται που θα χρησιμοποιηθεί για την επιτυχία τους) σ' ένα τομέα της εθνικής ζωής τόσο μεγάλης σημασίας για την επιβίωση και την πρόοδο της κοινότητας, όπως είναι η εκπαίδευση των νέων;
Ο πολίτης που του ζητείται η ψήφος, έχει το δικαίωμα να ρωτήσει τους επίδοξους κυβερνήτες του όχι μόνο πώς σκοπεύουν να αυξήσουν και να διαθέσουν τους εθνικούς πόρους· όχι μόνο πώς λογαριάζουν να εξασφαλίσουν την εσωτερική τάξη και να ρυθμίσουν τις διεθνείς σχέσεις της χώρας· αλλά ακόμη (θα έλεγα ορθότερα: προπάντων) πώς σκέπτονται να μορφώσουν τα παιδιά του και τα παιδιά των συμπολιτών του· τι είδος «ανθρώπων» θα επιδιώξουν να διαπλάσουν· και πώς θα τους προετοιμάσουν για ν' αναδεχτούν αύριο τα βάρη και τις ευθύνες της ζωής.
Τάδε έφη Αριστοτέλης, πριν από περίπου 2.300 χρόνια …
Βιβλιογραφία
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ VIII, 1337a 0~30
Αριστοτέλης, «Πολιτικά» ΙV-VIII, εισαγωγή, σχόλια, μτφρ. Παναγής Λεκατσάς, Ζαχαρόπουλος, Αθήνα χ.χ.
Perseus Digital Library
E. Π. Παπανούτσος, Η παιδεία. Το μεγάλο μας πρόβλημα, Δωδώνη, Αθήνα 1976, σσ. 257-269
Πηγή1 / Πηγή2
