Και το όνομα αυτής: «Βόρεια Μακεδονία». Η επικείμενη συμφωνία θα επιλύσει ένα χρόνιο πρόβλημα ή θα δημιουργήσει νέο στο μέλλον; Ιδού το ερώτημα, γιατί η όποια συμφωνία θα πρέπει να έχει ευρεία αποδοχή και διάρκεια, αλλιώς θα καταρρεύσει υπό το βάρος των ασαφειών, των σκοτεινών διατυπώσεων και των διφορούμενων σημείων.
Ως γνωστόν «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες» και αυτό το γνωρίζουν καλύτερα οι διπλωμάτες και οι μελετητές της πολιτικής και διπλωματικής Ιστορίας. Στην περίπτωσή μας, η ελληνική κυβέρνηση πέτυχε να δεχτεί η κυβέρνηση της γείτονος ένα όνομα με γεωγραφικό προσδιορισμό για όλες τις χρήσεις (erga omnes).
Με το όνομα «Βόρεια Μακεδονία» επρόκειτο να δοθεί ένα τέλος στον αλυτρωτισμό των Σκοπίων. Είναι, όμως, αυτή η πραγματικότητα; Όχι. Και αυτό γιατί το όνομα από μόνο του δεν είναι αρκετό. Πολύ απλά, τι κι αν αποκαλείς τη F.Y.R.O.M. «Βόρεια Μακεδονία», τη στιγμή που οι κάτοικοί της αναγνωρίζονται ως «Μακεδόνες» και η γλώσσα τους ως «Μακεδονική»;
Σε λίγα χρόνια χάριν συντομίας και η ίδια η χώρα θα αποκαλείται Μακεδονία και θα είναι μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. και, μάλιστα με τις ευλογίες της Ελλάδας. Και τότε, τι θα μπορεί να κάνει η χώρα; Απολύτως τίποτε, αφού θα δεσμεύεται με την υπογραφή της, με διεθνή συνθήκη, και θα έχει χάσει το διαπραγματευτικό της όπλο, αυτό της εισδοχής των Σκοπίων στους διεθνείς οργανισμούς, στους οποίους θα είναι ήδη μέλος.
Εννοείται ότι η Γερμανία και οι Η.Π.Α. καλωσορίζουν την όποια συμφωνία, αφού αυτή εξυπηρετεί τα γεωστρατηγικά συμφέροντά τους στην περιοχή. Η Γερμανία, θέλει να εξασφαλίσει ένα διάδρομο στα Βαλκάνια για τις εμπορικές της συναλλαγές και το φυσικό αέριο και οι Η.Π.Α. να απαγκιστρώσουν τη F.Y.R.O.M. από τη ρωσική επιρροή.
Η συμφωνία αυτή έχει πολλά σημεία τα οποία δεν είναι ξεκάθαρα και χρήζουν περαιτέρω μελέτης. Εκείνο, όμως, που είναι το πιο σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, μέρος της Συμφωνίας είναι το επίμαχο άρθρο 7 με τα επιμέρους εδάφια, όπως δημοσιεύτηκε στα ελληνικά Μ.Μ.Ε. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με αυτό:
Εδάφιο 1. «Τα μέρη αναγνωρίζουν ότι η εκατέρωθεν αντίληψή τους ως προς τους όρους «Μακεδονία» και «Μακεδόνας» αναφέρεται σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και ιστορική κληρονομιά».
Το πρώτο εδάφιο είναι ασαφές και ουσιαστικά δηλώνει ότι το κάθε κράτος μπορεί να ερμηνεύει τους όρους «Μακεδονία» και «Μακεδόνας», σύμφωνα με τη δική του αντίληψη, τα δικά του πιστεύω, χωρίς να δεσμεύεται και χωρίς να ξεκαθαρίζει με ακρίβεια ποιος είναι ποιος.
Εδάφιο 2. «Αναφορικά με την Ελλάδα, με αυτούς τους όρους [«Μακεδονία», «Μακεδόνας»] νοούνται όχι μόνο η περιοχή και ο πληθυσμός της βόρειας Ελλάδας αλλά και τα χαρακτηριστικά τους, καθώς και ο Ελληνικός πολιτισμός, η ιστορία, η κουλτούρα και η κληρονομιά αυτής της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα».
Το δεύτερο εδάφιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς «Μακεδονικός» ονομάζεται ο Ελληνικός πολιτισμός της Βόρειας Ελλάδας από την Αρχαιότητα ως σήμερα, χωρίς, όμως, να γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην Αρχαία Μακεδονία, στον Μέγα Αλέξανδρο και στην περίοδο της βασιλείας του.
Η λέξη κλειδί είναι ο επιθετικός προσδιορισμός «Ελληνικός» που συνοδεύει τη λέξη πολιτισμός (“Hellenic civilization, history, culture and heritage, of the nothern region of the First Party”) Και αυτό, γιατί αν έγραφε μόνο τη λέξη «ο πολιτισμός… αυτής της περιοχής έως σήμερα», χωρίς επιθετικό προσδιορισμό θα περιλάμβανε de facto και την κληρονομιά του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Και δίκαια θα αναρωτηθεί ο ανυποψίαστος αναγνώστης: «Μα ο πολιτισμός του Αλεξάνδρου δεν είναι ελληνικός;». Φυσικά και είναι, για το ιστορικό αφήγημα, όμως, των ιστορικών της άλλης πλευράς οι αρχαίοι Μακεδόνες δεν ήταν Έλληνες και αναμίχθηκαν με τους Σλάβους που έφτασαν αργότερα, τον 6ο και 7ο αιώνα, για να δημιουργήσουν την χωριστή «Μακεδονική εθνότητα». Επομένως, οι διαπραγματευτές των Σκοπίων δεν είχαν κανένα πρόβλημα να δεχτούν τον προσδιορισμό «Ελληνικός» στη λέξη πολιτισμός, αφού θα τον διαχώριζε από τον δικό τους και θα διατηρούσε το δικό τους ιδεολόγημα.
Εδάφιο 3. «Αναφορικά με την ΠΓΔΜ, με αυτούς τους όρους [«Μακεδονία», «Μακεδόνας»] νοούνται η επικράτεια, η γλώσσα, ο πληθυσμός και τα χαρακτηριστικά τους, με τη δική τους ιστορία, πολιτισμό και κληρονομιά, διακριτώς διαφορετικά από αυτά που αναφέρονται στο παραπάνω εδάφιο (άρθρο 7.2)».
Το εδάφιο αυτό είναι εξίσου ασαφές και δηλώνει, ουσιαστικά, ότι «Μακεδόνες» είναι οι κάτοικοι, «Μακεδονική» η ιστορία και η κληρονομιά και «Μακεδονικός» ο πολιτισμός αυτού του κράτους που θα διαχωρίζονται από τον αντίστοιχο Ελληνικό, χωρίς να έχει επεξηγηματικό χαρακτήρα. Από τη στιγμή που η ελληνική πλευρά αποδέχεται πως η κάτοικοι αυτού του κράτους είναι «Μακεδόνες» και όχι «Βορειομακεδόνες» η ονομασία «Βόρεια Μακεδονία» δεν διαχωρίζεται από τη Μακεδονία, το Βόρειο Τμήμα της Ελλάδας, και τα εδάφη της.
Οι πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας (Σλαβομακεδόνες και Αλβανοί) αντί να αποκαλούνται Βορειομακεδόνες (όπως ο πολίτης της Νότιας Αφρικής, Νοτιοαφρικάνος) διατηρούν το όνομα «Μακεδόνες», επειδή ακριβώς θέλουν να κρατήσουν ζωντανές τις αλυτρωτικές τους βλέψεις. Τελικά, αναγνωρίζει η άλλη πλευρά ότι η ιστορία της Αρχαίας Μακεδονίας ανήκει στην Ελληνική Ιστορία και κληρονομιά ή όχι; Και εδώ υπάρχει ασάφεια. Και η ασάφεια θα δημιουργήσει προστριβές και διενέξεις στο μέλλον.
Εδάφιο 4. «Η ΠΓΔΜ σημειώνει ότι η επίσημη γλώσσα της, η Μακεδονική γλώσσα, ανήκει στην ομάδα των νότιων σλαβικών γλωσσών. Επίσης, τα δύο μέρη σημειώνουν ότι η επίσημη γλώσσα και τα άλλα χαρακτηριστικά της ΠΓΔΜ δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό, την ιστορία, την κουλτούρα και την κληρονομιά της βόρειας περιοχής της Ελλάδας».
Η γλώσσα της άλλης πλευράς ονομάζεται «Μακεδονική». Τη στιγμή, όμως, που αναγνωρίζεται ότι είναι σλαβική γλώσσα, γιατί να μην αποκαλείται Σλαβομακεδονική; Καλύπτει την ελληνική πλευρά η δήλωση ότι η γλώσσα αυτή δεν έχει σχέση με τον Ελληνικό Πολιτισμό; Και εδώ η λέξη κλειδί είναι ο επιθετικός προσδιορισμός «Ελληνικός» στη λέξη πολιτισμός (“[…] not related to the ancient Hellenic civilization, history, culture and heritage, of the nothern region of the First Party”).
Αν η συμφωνία έγραφε «ότι η επίσημη γλώσσα και τα άλλα χαρακτηριστικά της ΠΔΓΜ «δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο πολιτισμό, την ιστορία, την κουλτούρα και την κληρονομιά της βόρειας περιοχής της Ελλάδας ή αν έγραφε ότι «[…] δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό, και ιδιαίτερα τον πολιτισμό της Αρχαίας Μακεδονίας […]», τα Σκόπια θα αποποιούνταν την αρχαία κληρονομιά της Μακεδονίας. Και εδώ, λοιπόν, υπάρχει ασάφεια, καθώς τίθεται θέμα ερμηνείας και η κάθε πλευρά ερμηνεύει κατά το δοκούν.
Εδάφιο 5. «Τίποτα στην παρούσα συμφωνία δεν αποσκοπεί στο να υποτιμήσει καθ΄ οιονδήποτε τρόπο, ή να αλλοιώσει ή να επηρεάσει τη χρήση από τους πολίτες εκάστου μέρους».
Και εδώ πρέπει να δοθεί προσοχή στην τελευταία φράση, δηλαδή ότι τίποτα στη συμφωνία δεν αποσκοπεί να επηρεάσει τη χρήση από πολίτες εκάστου μέρους. Το τελευταίο τμήμα του εδαφίου μπορεί να θεωρηθεί διφορούμενο.
Συμπερασματικά, το άρθρο 7 με τα εδάφιά του είναι προβληματικό, δημιουργεί ασάφειες και επαφίεται στην ερμηνεία που δίνει κάθε πλευρά. Η Ελλάδα αναγνωρίζει Μακεδονική Ιθαγένεια (μάλιστα ο περισσότερος κόσμος συγχέει την ιθαγένεια με την εθνότητα) και Μακεδονική Γλώσσα. Και για να το ξεκαθαρίσουμε: το ελληνικό κράτος δεν αναγνώρισε ποτέ επίσημα «Μακεδονική Γλώσσα» το 1977. Αποδέχθηκε de facto την ονομασία «Μακεδονικό Κυριλλικό Αλφάβητο», στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών, στη Αθήνα με σκοπό την τυποποίηση γεωγραφικών ονομάτων χωρών που δεν είχαν λατινικό αλφάβητο, ένα τεχνικό ζήτημα, ανάμεσα στις οποίες η Γιουγκοσλαβία και η Ελλάδα, δεν αναγνώρισε, όμως, σε καμία περίπτωση, «Μακεδονική Γλώσσα», καθώς αυτή είναι μία διαφορετική και επίσημη διαδικασία.
Τέλος, η «Βόρεια Μακεδονία», σε λίγα χρόνια, θα αποκαλείται χάριν συντομίας «Μακεδονία», ενώ ακόμα και το «Βόρεια Μακεδονία» προκαλεί συνειρμούς για τη Βόρεια Κορέα που δημιουργήθηκε, όταν ένας λαός χωρίστηκε σε δύο κράτη, τη Βόρεια και τη Νότια Κορέα, λόγω του Ψυχρού Πολέμου Η.Π.Α. - Ε.Σ.Σ.Δ. Γι’ αυτό και προτιμήθηκε από την κυβέρνηση των Σκοπίων το πρώτο συνθετικό «Βόρεια» αντί του «Άνω Μακεδονία». Το σίγουρο είναι ότι είναι μία συμφωνία με πολλές «γκρίζες γραμμές» και διφορούμενες διατυπώσεις που -πολύ φοβάμαι- πως θα ανοίξουν μελλοντικά τους ασκούς του Αιόλου στην ευρύτερη περιοχή μας. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να υπογραφεί.
*Ο Εμμ. Χαλκιαδάκης διδάσκει Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Πηγή
