Τρίτη 28 Σεπτεμβρίου 2021

Γιατί ο Κράτης ο κυνικός αποκάλεσε τον γάμο του με την Ιππαρχία «κυνογαμίαν»

Οι περισσότερες βιογραφικές πληροφορίες για την Ιππαρχία αντλούνται από το έργο Βίοι φιλοσόφων του Διογένη Λαέρτιου καθώς στο βιβλίο ΣΤ' αφιερώνει τρεις παραγράφους για τη φιλόσοφο.

Άλλες αναφορές για την Ιππαρχία βρίσκουμε και στο λεξικό Σούδα όπου της αποδίδονται κάποιες φιλοσοφικές πραγματείες, και μερικές επιστολές προς τον Θεόδωρο τον άθεο.

Η Ιππαρχία (δεύτερο μισό του 5ου αι. - πρώτο μισό του 4ου αι.) γεννήθηκε στη Μαρώνεια της Θράκης. Η οικογένειά της ήρθε στην Αθήνα, όπου ο αδελφός της Μητροκλής έγινε μαθητής του Κυνικού φιλόσοφου Κράτη του Θηβαίου, ήταν Κυνική φιλόσοφος, αδελφή του Μητροκλή και σύζυγος του Κράτη του Θηβαίου, ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της κυνικής σχολής.

Ο Κράτης ο Θηβαίος ή Κράτης ο κυνικός (365 π.Χ. – 285 π.Χ.) ήταν ένας κυνικός φιλόσοφος από τη Θήβα. Ο Κράτης έδωσε όλη του την περιουσία για να ζήσει στην πενία, στους δρόμους της Αθήνας. Σεβαστός στον λαό της Αθήνας, έμεινε γνωστός ως ο δάσκαλος του Ζήνωνα του Κιτιέα, τον δημιουργό του Στωικισμού. Διάφορα τμήματα των διδασκαλιών του έχουν διασωθεί, συμπεριλαμβανομένου μιας περιγραφής για μια ιδανική κυνική πολιτεία.

Ο Κράτης γεννήθηκε περίπου το 365 π.Χ. στη Θήβα. Ήταν γιος του Άσκονδου και διάδοχος σε μια τεράστια περιουσία, την οποία απαρνήθηκε για να ζήσει μια ζωή «εντίμου πενίας» στην Αθήνα. Ο Διογένης Λαέρτιος διασώζει διάφορες ιστορίες της ζωής του. Μία αναφέρει ότι τόσο πολύ τον συντάραξε η ζωή και τα δεινά του ζητιάνου βασιλιά, Τήλεφου, που δώρισε όλη του την περιουσία στους πολίτες της Θήβας. 

Μια άλλη αναφέρει ότι έδωσε χρήματα σε κάποιον τραπεζίτη και του ζήτησε να τα δώσει στους γιούς του, αν αποδειχθούν κοινοί πολίτες. Αν όμως γίνουν φιλόσοφοι, να δώσει τα λεφτά στους πολίτες, μιας και όντως φιλόσοφοι δεν χρειάζονται τίποτα.

τραπεζίτῃ τινὶ παρακαταθέσθαι τἀργύριον, συνθέμενον, εἰ μὲν οἱ παῖδες ἰδιῶται γενηθεῖεν, αὐτοῖς ἀποδοῦναι· εἰ δὲ φιλόσοφοι, τῷ δήμῳ διανεῖμαι· μηδενὸς γὰρ ἐκείνους δεήσεσθαι φιλοσοφοῦντας.

Μετακόμισε στην Αθήνα όπου σύμφωνα με την παράδοση, έγινε μαθητής του Διογένη του Κυνικού. Η ακριβής σχέση μεταξύ Διογένη και Κράτη είναι αβέβαιη, όμως υπάρχει μια αναφορά του Κράτη που αποκαλεί τον εαυτό του ως "συμπολίτη του Διογένη, που δεν επιβουλεύεται με φθόνο".

Διογένους εἶναι πολίτης ἀνεπιβουλεύτου φθόνῳ

Ο Κράτης χαρακτηρίζεται επίσης ως μαθητής του Βρύσωνα και του Στίλπωνα. Έζησε μια ζωή ευχάριστης απλότητας και σύμφωνα με τον Πλούταρχο, που έγραψε μια λεπτομερή βιογραφία του Κράτη, που δυστυχώς δε σώζεται, καταγράφει τι είδους άνθρωπος ήταν:

Αλλά ο Κράτης μόνο με το πορτοφόλι του και τον κουρελιασμένο μανδύα του, χαρωπός συνέχιζε τη ζωή του, σαν να ήταν συνέχεια γιορτή.

Τράβηξε την προσοχή της Ιππαρχίας, της αδερφής ενός μαθητή του, του Μητροκλή. Η Ιππαρχία λέγεται ότι ερωτεύθηκε τον Κράτη, τη ζωή του και τη διδασκαλία του, οπότε απαρνήθηκε και αυτή την περιουσία της οικογένειάς της, όπως και ο Κράτης, και τον παντρεύτηκε. 

Η Ιππαρχία ερωτεύτηκε τον Κράτη παρόλο που ήταν άσχημος και ανέπτυξε τέτοιο πάθος γι αυτόν που απείλησε τους γονείς της ότι θα αυτοκτονήσει αν δεν την αφήσουν να τον παντρευτεί. Ο Κράτης αν και προσπάθησε να την αποτρέψει γιατί ήταν φτωχός τελικά την παντρεύτηκε και αποκάλεσε τον γάμο τους κυνογαμία.

«κυνογαμίαν τὸν γάμον ἐκάλεσε»

Ο γάμος ήταν αξιοσημείωτος (για την αρχαία Αθήνα) μιας και βασιζόταν στον αμοιβαίο σεβασμό και την ισότητα μεταξύ του ζευγαριού. Η Ιππαρχία εμφανιζόταν παντού δημόσια μαζί με τον Κράτη, οπότε διάφορες ιστορίες αναφέρονται σε αυτό, επειδή αξιοσέβαστες γυναίκες δεν συμπεριφέρονταν έτσι. Απέκτησαν τουλάχιστον δύο παιδιά, ένα κορίτσι και ένα αγόρι με το όνομα Πασικλής.

Αναφέρεται ότι πήγε τον γιό του σε οίκο ανοχής και του είπε ότι με αυτόν τον τρόπο παντρεύτηκε ο πατέρας του. Όπως και ότι επέτρεψε στην κόρη του, ένα γάμο για τριάντα μέρες σε πιθανό μνηστήρα.

Ήταν δάσκαλος του Ζήνωνα του Κιτιέα και αποτέλεσε αναμφισβήτητα τη μεγαλύτερη επιρροή για τον Ζήνωνα και την ανάπτυξη της Στωικής φιλοσοφίας του. Ο Ζήνων αναφέρεται πάντα στο όνομα του Κράτη με τον μεγαλύτερο σεβασμό και ορισμένα γεγονότα του Κράτη πιθανόν να διασώθηκαν χάρη στον Ζήνωνα. Άλλοι μαθητές του είναι ο Μητροκλής, ο Μόνιμος, και πιθανώς ο Μένιππος, ο Κλεομένης, ο Θεόμβροτος και ο Πασικλής.

Ο Κράτης ήταν στη Θήβα το 307 π.Χ. όταν ο Δημήτριος ο Φαληρεύς εξορίστηκε εκεί. Λέγεται ότι πέθανε σε μεγάλη ηλικία (περίπου το 285 π.Χ.) και θάφτηκε στη Βοιωτία.


Βιβλιογραφία:

  • Ιππαρχία, στο Internet Encyclopedia of Philosophy 
  • Εγχειρίδιο Κράτης και Ιππαρχία 


Πηγή εικόνας: Από Άγνωστος - Villa Farnesina, Museo delle Terme, Rome, Κοινό Κτήμα


Πληροφορίες αντλήθηκαν από τις παρακάτω πηγές:

Πηγή1 / Πηγή2