Πρώτοι κάτοικοι της περιοχής θεωρούνται οι Πελασγοί. Πρώτη ονομασία της πόλεως ήταν «Εφύρα», από το όνομα της κόρης του Ωκεανού, που ήταν η πρώτη μυθική βασίλισσα της Κορίνθου. Το όνομα είναι ενδεικτικό της τοποθεσίας όπου ευρίσκεται η Αρχαία Κόρινθος, από όπου τα πάντα «εφορά» (=βλέπει). Κόρινθος ονομάστηκε αργότερα από τον ομώνυμο υιό του Δία (ο Κόρινθος).
Ο Όμηρος αποκαλεί την Κόρινθο, «Εφύραν» και «Αφνειόν» (= πλούσια, εύφορη). Η προϊστορική μυθολογική περίοδος της Κορίνθου συνδέεται με πολλούς πανελλήνιους μύθους και ήρωες.
Ανάμεσα στους βασιλείς αυτής της περιόδου ξεχωρίζουν:
- ο πολύς Σίσυφος
- ο Αιήτης (γιος του Ήλιου και από τους πρώτους βασιλείς της Κορίνθου, μετέπειτα βασιλιάς της Κολχίδας και πατέρας της Μήδειας),
- ο Βούνος, ο Οιδίποδας,
- η Μήδεια, ο Ιάσονας,
- ο Γλαύκος, ο Πόλυβος,
- και ο ξακουστός μυθικός ήρωας Βελερεφόντης, ο οποίος με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς (Χαλινίτισσας) χαλιναγώγησε το φτερωτό άλογο, τον Πήγασο.
Πρώτος βασιλιάς των ιστορικών χρόνων της Κορίνθου θεωρείται ο απόγονος του Ηρακλή, ο Αλήτης, που ως βασιλιάς των Δωριέων κατέλαβε την πόλη γύρω στο 1110-1075 π.Χ., όταν την κατοικούσαν οι Αιολείς απόγονοι του Σίσυφου.
Τη δυναστεία των απογόνων του Αλήτη διαδέχτηκε η δυναστεία των Βακχιαδών το 850 π.Χ. με πρώτο το βασιλιά Βάκχη. Τους Βακχιάδες εξεθρόνισε ο Κύψελος (657-629 π.Χ.). Ακολούθησε ο διάδοχός του, ο σοφός Περίανδρος (629-585 π.Χ.), ένας από τους επτά σοφούς του αρχαίου κόσμου.
Επί των ημερών του η Κόρινθος σημειώνει τη μεγαλύτερη ακμή της, που παρατείνεται μέχρι τους Περσικούς πολέμους. Τα γράμματα και οι τέχνες ανθούν, η ναυσιπλοϊα και το εμπόριο αναπτύσσονται.
Η Κόρινθος αναδεικνύεται σε θαλασσοκράτειρα δύναμη με δύο λιμάνια (των Κεγχραιών και του Λεχαίου) και ιδρύει αποικίες στην Ιταλία, στην Ιλλυρία (Απολλωνία), στη Σικελία και στην Κέρκυρα. (Αναρίθμητες είναι οι αποικίες που δημιούργησε, ακόμη να θυμηθούμε και την Κολχίδα και όχι άδικα την είπαν και μητέρα πόλεων)
Τότε διαδόθηκε η παροιμιώδης φράση: «Ου παντός πλείν ες Κόρινθον», (δεν είναι εύκολο στον καθένα να πιάσει στα λιμάνια της Κορίνθου), που φανερώνει το πολυδάπανο της συμμετοχής στην τρυφηλή, πολυτελή και γεμάτη διασκεδάσεις κοινωνική ζωή της πόλης.
Οι Κορίνθιοι έλαβαν μέρος στους Περσικούς πολέμους. Στη ναυμαχία της Σαλαμίνας είχαν 16 τριήρεις με ναύαρχο τον Αδείμαντο. Στις Πλαταιές παρέταξαν 5.000 μαχητές. Μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο (του οποίου υπήρξε μια από τις κύριες αιτίες), η Κόρινθος ως σύμμαχος των Σπαρτιατών, κάμπτεται από την ισχυροποιημένη Αθήνα και παρακμάζει.
Η παρακμή της γίνεται οριστική ιδιαίτερα μετά από τη μάχη της Χαιρώνειας(338 π.Χ.), οπότε στην ελληνική σκηνή κυριαρχούν οι Μακεδόνες με τον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο. Και οι δύο βασιλείς συγκαλούν πανελλήνιες συναντήσεις αρχηγών των ελληνικών πόλεων στην Κόρινθο.
Το έτος 196 π.Χ. γίνεται έδρα της Αχαϊκής Συμπολιτείας και ορθώνεται ως εμπόδιο στα συμφέροντα της Ρώμης. Το 146 π.Χ. μετά την ήττα των Ελλήνων στη Λευκόπετρα (δίπλα στον Ισθμό), η Κόρινθος καταστρέφεται ολοσχερώς από τον Ρωμαίο στρατηγό Λεύκιο Μόμμιο. Για έναν περίπου αιώνα απαγορεύεται η εγκατάσταση ανθρώπων στα ερείπιά της. Έτσι έσβησε κατά τον Κικέρωνα το «Lumen totius Graeciae» (το φως όλης της Ελλάδας).
Το 44 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας ίδρυσε στο ίδιο μέρος μια νέα αποικία, με Ρωμαίους απελεύθερους ως πρώτους κατοίκους. Tην ονόμασε: Colonia Laus Julia Corinthus. H πόλη αναπτύχθηκε ταχέως και στολίστηκε με ναούς, μέγαρα και μνημεία.
Ο Αδριανός, αργότερα, έφτιαξε υδραγωγείο φέροντάς της νερό από τη Στυμφαλία. Ο Ηρώδης ο Αττικός ανακαίνισε την αρχαία Κρήνη Πειρήνη. Η Κόρινθος έγινε έδρα του ανθύπατου της Αχαϊας και γνώρισε μεγάλη ακμή αλλά και διαφθορά, όπως αναφέρουν οι περιηγητές Στράβωνας και Παυσανίας.
Πηγή
