Το μνημείο έχει την τριμερή διάρθρωση των ελληνιστικών θεάτρων, δηλαδή αποτελείται από κοίλο,ορχήστρα και σκηνικό οικοδόμημα.
Tο κοίλον του θεάτρου χωρίζεται σε δύο διαζώματα τα οποία αποτελούνται από βαθμίδες και στις οποίες είχαν τη δυνατότητα να καθίσουν περίπου 6.500 θεατές.Οι θεατές έφταναν από τις παρόδους, δηλαδή πλάγιες μεγάλες εισόδους στο επίπεδο της ορχήστρας ή από τις εισόδους στα άκρα του διαζώματος αλλά και από μια τρίτη είσοδο στο ψηλότερο σημείο του κοίλου. Σήμερα σώζονται σε καλή κατάσταση τα καθίσματα της προεδρίας τα οποία προορίζονταν για συγκεκριμένα άτομα.
Το κέντρο του θεάτρου αποτελεί η ημικυκλική ορχήστρα όπου έκλεινε με τη σκηνή και εκεί έπαιζε ο χορός. Η σκηνή ήταν οικοδόμημα ορθογώνιο, με τέσσερις εισόδους συνολικά και χρησίμευε ως αποδυτήριο. Μπροστά από τη σκηνή έχουμε το προσκήνιον, μια στοά με ύψος 2,67 μ.,εκεί έπαιζαν οι ηθοποιοί. Η πρόσβαση στην επίπεδη στέγη του προσκηνίου γινόταν από τρία ανοίγματα στον όροφο της σκηνής ή από μια εξωτερική ξύλινη σκάλα στη βόρεια στενή πλευρά. Δύο υπόγεια περάσματα συνέδεαν τη στοά του προσκηνίου με την ορχήστρα για τις μετακινήσεις των ηθοποιών, αφού δεν έπρεπε να γίνουν αντιληπτοί από το κοινό.Εντυπωσιακή θα πρέπει να ήταν και η μεγάλη δεξαμενή του θεάτρου που είναι έργο του 3ου αιώνα π.Χ. και στην οποία κατέληγαν τα νερά της βροχής από το κοίλον μέσα από τον αγωγό της ορχήστρας. Η επιβλητική αυτή κατασκευή είχε μήκος 22,50 και πλάτος 6 μ. Ήταν χωρισμένη από μεγάλα τόξα με ωραία λιθοδομή, σε εννέα τμήματα.
Στο χώρο του θεάτρου σώζονται σήμερα λείψανα βωμών και ιερών, αφιερωμένων στον Διόνυσο, στον Ερμή, στον Πάνα, στην Άρτεμη Εκάτη αλλά και στον Απόλλωνα. Το θέατρο ήταν κατάλληλος τόπος για την ίδρυση τιμητικών αλλά και αναθηματικών αγαλμάτων. Τα περισσότερα από τα αναθήματα συνδέονταν με τα θεάματα που διεξάγονταν στο θέατρο. Κυρίως μπροστά από την κιονοστοιχία του προσκηνίου είχαν στηθεί πολλά τιμητικά αγάλματα, όπως ο χάλκινος ανδριάντας του αυλητή Σατύρου του Σάμιου που ανατέθηκε από το Δήμο των Δηλίων γύρω στο 200 π.Χ. Το άγαλμα αυτό σήμερα δεν σώζεται, σώζεται όμως η βάση του με ένα στέφανο και δύο τρίποδες.
Υπάρχουσα κατάσταση
Σήμερα, επισκέψιμη είναι η ορχήστρα αλλά και η περιοχή γύρω από το θέατρο. Το κοίλον δεν σώζεται σε καθόλου καλή κατάσταση και επομένως δεν είναι δυνατή η επισκεψιμότητα του. Σώζονται ελάχιστα τμήματα του σκηνικού οικοδομήματος και των εισόδων αλλά και ελάχιστα από τα εδώλια του μνημείου. Πολλά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη βρίσκονται διάσπαρτα στη γύρω περιοχή.
Ανασκαφές
Οι ανασκαφές του θεάτρου ξεκίνησαν το έτος 1882 από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών.
Βιβλιογραφία:
- Bruneau, Philippe (2010). Οδηγός της Δήλου. Αθήνα: École francaise d'Athènes.
- Ζαφειροπούλου, Φωτεινή (2007). Δήλος: Τα μνημεία και το μουσείο. Αθήνα: Κρήνη.
- «Σωματείο ΔΙΑΖΩΜΑ - Πολίτες για τα Αρχαία Θέατρα». www.diazoma.gr. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2016.
