Τα αρχαία χρόνια, τα πλοία αγκυροβολούσαν στο Σούνιο, έως ότου οι καιρικές συνθήκες να τους επιτρέψουν να ταξιδέψουν. Εκεί έμεινε αραγμένο το πλοίο που ανέφερε ο Πλάτωνας στον «Κρίτωνα» και εκεί οι Αιγινήτες αιχμαλώτισαν το ιερό πλοίο των Αθηναίων το οποίο μετέφερε τους θεωρούς στη Δήλο. Στο λιμάνι του Σουνίου βρισκόταν σε επιφυλακή και μια ευέλικτη ναυτική δύναμη έτοιμη να επέμβει αν υπήρχε ανάγκη. Στην ψηφιακή αναπαράσταση απεικονίζεται το ακρωτήριο του Σουνίου κατά την αρχαιότητα.
Στην κορυφή του ξεχωρίζει το ιερό του Ποσειδώνα, απέναντί του το Τέμενος της Αθηνάς Σουνιάδας και το λιμάνι με τον οικισμό και τις ναυτικές εγκαταστάσεις, όπου σήμερα είναι η παραλία των Λεγρενών. Τα αρχαία χρόνια, τα πλοία αγκυροβολούσαν στο Σούνιο, έως ότου οι καιρικές συνθήκες να τους επιτρέψουν να ταξιδέψουν. Εκεί έμεινε αραγμένο το πλοίο που ανέφερε ο Πλάτωνας στον «Κρίτωνα» και εκεί οι Αιγινήτες αιχμαλώτισαν το ιερό πλοίο των Αθηναίων το οποίο μετέφερε τους θεωρούς στη Δήλο. Στο λιμάνι του Σουνίου βρισκόταν σε επιφυλακή και μια ευέλικτη ναυτική δύναμη έτοιμη να επέμβει αν υπήρχε ανάγκη.
Το ιερό δέσποζε στην κορυφή του ακρωτηρίου και από κάτω βρισκόταν ο οικισμός, ο οποίος ήταν οχυρωμένος με τείχος 400 μέτρων. Εκεί έμεναν κυρίως στρατιώτες και εργάτες του λιμανιού. Το φρούριο του Σουνίου ήταν ενισχυμένο με πύργους και θεωρείτο ένα από τα σημαντικότερα της Αττικής. Επόπτευε τη διέλευση των σιταγωγών πλοίων της Αθήνας και ήταν επανδρωμένο με στρατιώτες, οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για τον έλεγχο του ναυτικού περάσματος προς το Αιγαίο.
Στην είσοδο του όρμου, βρίσκονταν οι Νεώσοικοι, όπου στάθμευαν πολεμικά πλοία, μικρότερες της τριήρους, πιθανότατα διήρεις, ώστε να μπορούν να σαλπάρουν άμεσα σε περίπτωση εχθρικής απειλής.
Οι νεώσοικοι είχαν χωρητικότητα δύο πλοίων και ήταν λαξευμένοι στη βραχώδη ακτή του ακρωτηρίου. Είχε ορθογώνιο σχήμα και πλάτος 11,50 μέτρων. Κατά μήκος του είχαν λαξευθεί δύο παράλληλες τάφροι βάθους 1,25 μ. για την ανέλκυση και καθέλκυση των πλοίων. Βοηθητικό ρόλο στην επόπτευση της περιοχής έπαιζε και το οχυρωμένο νησί του Πάτροκλου που βρίσκεται κοντά στον δίαυλο του Σουνίου.Οι νεώσοικοι είχαν χωρητικότητα δύο πλοίων και ήταν λαξευμένοι στη βραχώδη ακτή του ακρωτηρίου. Είχε ορθογώνιο σχήμα και πλάτος 11,50 μέτρων. Κατά μήκος του είχαν λαξευθεί δύο παράλληλες τάφροι βάθους 1,25 μ. για την ανέλκυση και καθέλκυση των πλοίων. Βοηθητικό ρόλο στην επόπτευση της περιοχής έπαιζε και το οχυρωμένο νησί του Πάτροκλου που βρίσκεται κοντά στον δίαυλο του Σουνίου.
Σήμερα οι νεώσοικοι και τμήματα της αρχαίας οχύρωσης είναι ορατά και από την ακτή του Σουνίου, ενώ ο ναός του Ποσειδώνα δεσπόζει στην κορυφή του όρμου.Κατά τον 2ο αιώνα π.Χ. το φρούριο του Σουνίου καταλήφθηκε από 1.000 δούλους που εργάζονταν στα λατομεία, οι οποίοι επαναστάτησαν. Τον επόμενο αιώνα η περιοχή παρήκμασε και ο ναός της Αθηνάς μεταφέρθηκε στην Αγορά της Αθήνας.
Τα νεότερα χρόνια έγινε κρησφύγετο πειρατών και τον 19ο αιώνα, ο λόρδος Βύρωνας ανέβηκε στο ναό του Ποσειδώνα και αποκάλεσε τον όρμο «το μαρμαρένιο ύψωμα». Σήμερα οι νεώσοικοι και τμήματα της αρχαίας οχύρωσης είναι ορατά και από την ακτή του Σουνίου, ενώ ο ναός του Ποσειδώνα δεσπόζει στην κορυφή του όρμου.
Πηγή
