Ποιος έδωσε το όνομα στο Βόσπορο;

Διαβάστε για την πολυτάραχη ζωής της Ιούς και πώς εξ αιτίας της δόθηκε το όνομα στο Ιόνιο Πέλαγος, αλλά και στον Βόσπορο (βοός + πόρος ή βους + πόρος = «πέρασμα της αγελάδας»)!.. Κι όχι μόνο!... Στην Ασία πλανήθηκε ακόμη για πολύ καιρό και κα­τέληξε να φτάσει στην Αίγυπτο, όπου την καλο­δέχτηκαν, και εκεί έφερε στον κόσμο το γιο που είχε από τον Δία, τον μικρό Έπαφο, ο οποίος επρόκειτο να γίνει γενάρχης ενός πολυάριθμου γένους, μέσα στο οποίο περιλαμ­βάνονται οι Δαναΐδες. Ξαναπήρε την αρχική της μορφή και έπειτα από μια τελευταία δοκιμασία, για να ξαναβρεί το γιο της, που τον είχαν απαγά­γει οι Κουρήτες ύστερα από εντολή της Ήρας, ξαναγύρισε να βασιλεύσει στην Αίγυπτο, όπου λατρεύτηκε με το όνομα της Ίσιδας.


Είναι γνωστό ότι η Ιώ* ήταν μια νέα κοπέλα από το Άργος, ιέ­ρεια της Αργείας Ήρας· την αγάπησε ο Δίας. Οι παραδόσεις διαφέρουν σχετικά με το πρόσωπο του πατέρα της, αλλά όλες συμφωνούν και τη θεωρούν πριγκίπισσα του βασιλικού γένους του Άργους και απόγονο του γιου του Ωκεανού Ίναχου. 'Αλλοτε έχει για πατέρα τον Ίασο, άλλοτε (και αυτή είναι η εκδοχή που προτιμούν οι τραγικοί) τον ίδιο τον Ίναχο, το θεό-ποταμό, άλλοτε τέλος πατέρας της είναι ο Πειρήνας (πιθανόν ο αδελφός του Βελλεροφόντη· στην περίπτωση αυτή η Ιώ θα ανήκε στο βασιλικό οίκο της Κορίνθου). Όταν τη λένε κό­ρη του Ίναχου, μητέρα της είναι η Μελία• ως κόρη του Ίασου μητέρα έχει τη Λευκάνη.

Ο έρωτας του Δία για την Ιώ οφείλεται είτε μόνο στην ομορφιά της νέας κοπέλας είτε στα μάγια της Ίυγγας, της κόρης της Ηχώς. Διηγούνταν πως ένα όνειρο είχε παρακινή­σει την Ιώ να πάει στην όχθη της λίμνης της Λέρνας και εκεί να παραδοθεί στους εναγκαλι­σμούς του Δία. Η Ιώ διηγήθηκε το όνειρο στον πατέρα της, ο οποίος ρώτησε το μαντείο της Δω­δώνης και των Δελφών. Tα μαντεία του απάντη­σαν να υπακούσει, αν δεν ήθελε να τον χτυπήσει ο κεραυνός του Δία μαζί με όλο του το σπίτι. Ο Δίας ενώθηκε με τη νέα κοπέλα και αμέσως η Ήρα υποπτεύτηκε την περιπέτεια. Τότε ο Δίας, για να απαλλάξει την Ιώ από τη ζήλεια της γυ­ναίκας του, τη μεταμόρφωσε σε κατάλευκη δαμάλα. Ακόμη ορκίστηκε στην Ήρα πως ποτέ δεν αγάπησε αυτό το ζώο. Η Ήρα απαίτησε να της το προσφέρουν και έτσι η Ιώ βρέθηκε αφιε­ρωμένη στην αντίπαλο της, που την εμπιστεύτη­κε στη φύλαξη του "Αργού με τα εκατό μάτια, ένα συγγενή της νεαρής γυναίκας.

Τότε άρχισαν οι δοκιμασίες της Ιώς. Περι­πλανήθηκε κοντά στις Μυκήνες, έπειτα στην Εύβοια. Και παντού, όπου περνούσε, η γη φύ­τρωνε γι' αυτήν καινούρια φυτά. Αλλά ο Δίας λυπήθηκε την ερωμένη του (που πήγαινε, λένε, μερικές φορές να τη συναντήσει με μορφή ταύ­ρου) και ανέθεσε στον Ερμή να την αποσπάσει από το φύλακα της. Ο Ερμής με ένα χτύπημα του μαγικού ραβδιού του αποκοίμισε πενήντα από τα μάτια του Άργου, ενώ τα άλλα πενήντα κοιμούνταν με το φυσικό τους ύπνο. Έπειτα με το δρεπάνι του τον σκότωσε. Αλλά ο θάνατος του Άργου δεν απελευθέρωσε την Ιώ, στην οποία η Ήρα έστειλε μια βοϊδόμυγα (οίστρος), για να τη βασανίζει. Το έντομο κόλλησε στα πλευρά της και την έκανε τρελή από μανία.

Τότε η Ιώ άρχισε να διασχίζει την Ελλάδα. Άρχισε να τρέχει κατά μήκος των ακτών του κόλπου, που εξαιτίας της πήρε το όνομα Ιόνιο Πέλαγος· διέσχισε τη θάλασσα στα στενά που χωρίζει την ακτή της Ευρώπης από την ακτή της Ασίας και έδωσε σ' αυτό το στενό το όνομα Βόσπορος (βοός + πόρος ή βους+πόρος = «πέρασμα της αγελάδας»). Στην Ασία πλανήθηκε ακόμη για πολύ καιρό και κα­τέληξε να φτάσει στην Αίγυπτο, όπου την καλο­δέχτηκαν, και εκεί έφερε στον κόσμο το γιο που είχε από τον Δία, τον μικρό Έπαφο, ο οποίος επρόκειτο να γίνει γενάρχης ενός πολυάριθμου γένους, μέσα στο οποίο περιλαμ­βάνονται οι Δαναΐδες. Ξαναπήρε την αρχική της μορφή και έπειτα από μια τελευταία δοκιμασία, για να ξαναβρεί το γιο της, που τον είχαν απαγά­γει οι Κουρήτες ύστερα από εντολή της Ήρας, ξαναγύρισε να βασιλεύσει στην Αίγυπτο, όπου λατρεύτηκε με το όνομα της Ίσιδας.

Οι ιστορικοί στην αρχαιότητα προσπάθησαν να ερμηνεύσουν ιστορικά το μύθο και εξήγησαν πως η Ιώ ήταν κόρη του βασιλιά Ίναχου και πως Φοίνικες πειρατές την είχαν απαγάγει και την είχαν οδηγήσει στην Αίγυπτο· εκτός βέβαια αν ήταν η ερωμένη του καπετάνιου του φοινικικού πλοίου και έφυγε μαζί του με τη θέληση της. Έ­λεγαν επίσης πως την Ιώ, που την είχαν απαγά­γει οι πειρατές και την είχαν οδηγήσει στην Αί­γυπτο, την είχε αγοράσει ο βασιλιάς της χώρας, ο οποίος είχε στείλει ως αποζημίωση στον πατέ­ρα της Ίναχο έναν ταύρο, που τον συνόδευαν πρέσβεις.

Όταν έφτασαν στην Ελλάδα, ο Ίναχος ήταν νεκρός. Μη ξέροντας τι να κάμουν τον ταύρο, οι πρέσβεις τον έδειξαν, παίρνοντας χρή­ματα, στους κατοίκους της χώρας, που δεν είχαν ποτέ ξαναδεί ταύρο. Ύστερα από την επίγεια ζωή της, η Ιώ μεταμορφώθηκε σε αστερισμό. Πηγή των αφηγήσεων σχετικά με την Ιώ και τους απογόνους της ήταν μια χαμένη σήμερα εποποιία, η Δαναΐδα.

*ιώ (I)
ἰῶ, -όω (Μ) [ιός IV]]· σκουριάζω.

*ιώ (II)
ἰώ και σπαν. ἰωά (Α)· (επιφών.) (κυρίως στα λυρικά μέρη τής τραγωδίας, συνήθως διπλό, σπανίως τριπλό) «ἰώ», «ἰώ ἰώ», «ἰώ ἰώ ἰώ»· ώ ώ, αλίμονο, αλίμονο· χρησιμοποιείται ιδίως για επίκληση βοήθειας και συχνά για έκφραση θλίψεως, παθημάτων κ.λπ.· σπάνιο στους πεζογράφους, προκειμένου για κάποιον ή κάποιους που αντιλέγουν, αντιδρούν («ἰώ, φασί τινες», Γαλ.)· πολλές φορές μαζί με άλλα επιφωνήματα («ἰώ ὤ ὤ», «ἰώ, ἰή», «ἔ ἔ ἰώ»).

* Βόσπορος
ο (AM Βόσπορος)· το πέρασμα της βοός, της αγελάδας, ο πορθμός που ενώνει τον Εύξεινο Πόντο με την Προποντίδα· || (αρχ.) 1. ονομασία διαφόρων πορθμών («Θρακικός Βόσπορος», «Κιμμέριος Βόσπορος»)· 2. ο Ελλήσποντος.
[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. Βόσπορος προήλθε με υφαίρεση από το *Βοόσ-πορος, που ερμηνεύθηκε πιθ. παρετυμολογικά από τους αρχαίους ως «πέρασμα της βοός». Ίσως συνδέθηκε η ονομασία με τον μύθο της Ιούς, που πέρασε τον πορθμό μεταμορφωμένη σε βόδι. Τέλος, ο τ. Βόσπορος εμφανίζει όμοιο σχηματισμό με το τοπωνύμιο Βούπορθμος (ακρωτήριο της Β. Αργολίδας στην περιοχή της Ερμιονίδας)].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:
Απολλόδ., Βιβλ. 2, 1, 3 κ.ε. Παυσ. 2, 16, 1. 3, 18, 13· πρβ. 1, 25, 1. Λουκ., Θεών διάλ. 3. Οβίδ., Μετ. 1, 583 κ.ε. Υγίν., Fab. 145, 149, 155. Αισχ., Ικ. 41 κ.ε., 291 κ.ε., 556 κ.ε. Προμ. 589 κ.ε., 640 κ.ε. Σούδα, στις λ. Ίώ και ΄Ισις. Σχόλ. στον Απολλ. Ρόδ., Αργ. 2, 168. Σχόλ. στον Όμ., β 120. Πλίν., Φυσ. Ιστ. 16, 239. Ησ., απόσπ. 47. Διόδ. Σικ. 1, 13, 5. 1, 25. 3, 74. 5, 60. Παρθέν., Ερωτ. Παθ. 1. Μάρτ. 11, 47, 4. Ηρόδ. 1, 1. 2, 41. Υγίν., Astron. 2, 21. Πρβ. Α. Severyns, «Le cycle epique et 1' episode d' Io», Mus. Beige, 1926, 131 κ.ε. Ch. Josserand, στο AC, 1937, 259. U. Pestalozza, στο Athenaeum. 1939, 105-137. Πρβ. J. Berard, στο Sy­ria, 1952. Πιέρ Γκριμάλ. Ελλ. Μυθ., Πάπυρος, Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας


Πηγή