Ο Σωκράτης ετυμολογεί το όνομα του Απόλλωνα

Ο Σωκράτης στον διάλογο που έχει με τον Ερμογένη ετυμολογεί την προέλευση των ονομάτων των θεών. Στο παρακάτω απόσπασμα επιχειρεί να ετυμολογήσει το όνομα του Απόλλωνα και δίνει μια εξαιρετική εκδοχή.

Ας την απολαύσουμε.

<..ΣΩ. Εγώ θα προσπαθήσω να σου εξηγήσω εκείνο που σκέπτομαι, γιατί δεν υπάρχει κανένα άλλο όνομα που αν και είναι ένα, θα ταίριαζε καλύτερα στις τέσσερις δυνάμεις του θεού, ώστε να εγγίζη όλες και να τις κάνει να σημαίνουν με κάποιο τρόπο και τη μουσική και τη μαντική και την ιατρική (1) και την τέχνη του τόξου (τοξική).
ΕΡΜ. Λέγε λοιπόν γιατί μου παρουσιάζεις αυτό το όνομα σαν αλλόκοτο.

ΣΩ. Απεναντίας μάλιστα αρμονικό, αφού ο θεός εί­ναι μουσικός. Γιατί πρώτα η κάθαρση και οι εξαγνισμοί και από ιατρική άποψη και από μαντική και τα θειαφίσματα με τα γιατρικά φάρμακα και τα μαντικά μέσα, και τα λου­τρά, τα χρησιμοποιούμενα σε τέτοιες περιστάσεις, και τα ραντίσματα, όλα αυτά μπορούν να έχουν μια δύναμη, δηλαδή να καθαρίζουν τον άνθρωπο και στο σώμα και στην ψυχή. Ή δεν είν' αλήθεια ;
ΕΡΜ. Πολύ σωστά.
ΣΩ. Έτσι λοιπόν αυτός  ο θεός είναι που καθαρίζει και ξεπλένει (απολούει) και ελευθερώνει (απολύει) απ' αυτού του είδους τα κακά;
ΕΡΜ. Βεβαιότατα.
ΣΩ. Για τις απελευθερώσεις λοιπόν και τους καθαρισμούς θεωρούμενος σαν γιατρός των κακών αυτού του είδους, θα ήταν ορθό να ονομάζεται  Απολούων (ο οποίος λούζει). Για τη μαντική τέχνη, την αλήθεια του και την ειλικρίνειά του (το αληθές και το απλούν)—γιατί αυτά σημαίνουν το ίδιο πράγμα—θα ήταν πολύ σωστό να τον ονομάζουμε, όπως τον ονομάζουν οι Θεσσαλοί (2). Απλούν τον ονομάζουν όλοι οι Θεσσαλοί αυτόν το θεό. Και επειδή είναι αείποτε (πάντοτε) διδάσκαλος των βολών στην επιστήμη του τόξου, είναι εκείνος που πάντα ρίχνει (αειβάλλων).

Σε ότι άφορα τη μουσική τέχνη, πρέπει να υποθέσουμε ότι, όπως στις λέξεις ακόλουθος και άκοιτις (σύ­ζυγος), το άλφα σημαίνει συχνά το μαζί (ομού), και ότι εδώ σημαίνει την ταυτόχρονα περιστροφή (ομούπολησιν) και στον ουρανό, ότι καλούμε περιόδους (πόλους), και στην αρμονία του άσματος ότι ονομάζεται συμφωνία, γιατί όλες αυτές οι κινήσεις, όπως λένε τα ωραία πνεύματα τα έμπειρα στη μουσική και στην αστρονομία, ρυθμίζονται ταυτόχρονα (ομουπολείται) με κάποιαν αρμονία. Αυ­τός ο θεός επιστατεί στην αρμονία κινώντας όλα μαζί συγχρόνως (ομοπολών) και σε θεούς και σε ανθρώπους.

Καθώς λοιπόν το συνοδοιπόρο και τον σύντροφο (ομοκέλευθον και ομόκοιτιν) ονομάσαμε ακόλουθον και ακοίτιν, με τη μεταβολή του όμο εις α, έτσι ονομάσαμε και τον Απόλλωνα που ήταν ο δημιουργός της ταυτόχρονης κινή­σεως (ομοπολών) με την παρεμβολή ενός ακόμη λ, γιατί το όνομα γινόταν ομόηχο με το δυσάρεστο όνομα. Τούτο ακριβώς υποπτευόμενοι μερικοί, γιατί δεν εννόησαν καλά τη δύναμη αυτού του ονόματος, το φοβούνται με την ιδέα ότι ση­μαίνει κάποια καταστροφή.

Πραγματικά, καθώς λέγαμε πριν από λίγο, αυτό το όνομα περιλαμβάνει όλες τις δυνάμεις εκείνου του θεού, δηλαδή λέει ότι είναι απλός , πάντοτε τοξεύων (αείβάλλων), εξαγνίζων (απολούων), δημιουργός της ταυτόχρονης κινήσεως (ομοπολών)...>


1. Ο Απόλλων, που είναι ο τρομερός θεός που εξοντώνει με τα βέλη του, είναι επίσης ο θεός Αλεξίκακος (ποΥ διώχνει το κακό). Έχει γιο τον Ασκληπιό που είναι γιατρός.
2. Πραγματικά σε θεσσαλικές επιγραφές Ερέτρειας, Λάρισσας και Φαρσάλων διαβάζουμε τους τύπους : "Απλούν, "Απλούνος, "Απλούνε"  για τον Απόλλωνα.



ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΚΡΑΤΥΛΟΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΣΧΟΛΙΑ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΗΛΙΑΣ ΛΑΓΙΟΣ, ΔΑΙΔΑΛΟΣ Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ


Πηγή