Πέμπτη 12 Ιουλίου 2018

Γιατί η λέξη αγάπη δεν υπάρχει στα αρχαία ελληνικά κείμενα;

Είναι απορίας άξιο πώς οι αρχαίοι Έλληνες, των οποίων τα διδάγματα ήσαν βαθύτατα ανθρωποκεντρικά (π.χ. Δάμων και Φιντίας) δεν χρησιμοποιούσαν το όρο «αγάπη» μέσα στα κείμενά τους.

Άρχισε, λοιπόν, ένας μαραθώνιος δρόμου για ν’ αποδειχθεί ποιος είχε δίκιο, δεδομένου ότι ο γράφων ήταν υπέρ του δέοντος βέβαιος, ότι η αρχαία ελληνική γραμματεία δεν θα μπορούσε ν’ αποσιωπήσει τον όρο «αγάπη» μέσα στα κείμενά της.

Ώσπου μια μέρα βρίσκω περιχαρής ότι τον όρο «αγάπη», τον βρήκα μέσα στο έργο «Απάνθισμα Σοφίας» με αρχαία ρητά και αποφθέγματα (Εκδόσεις «Ο Ε.Ε. ΑΤΛΑΣ» Αθήνα 1979, σελίδα 9), με μία φράση του Σωκράτη, που είχε ως εξής:
«Αγάπη άκαιρος ίσον εστί τω μισείν» (Αγάπη που δεν εκφράζεται στην κατάλληλη στιγμή μοιάζει σα να’ ναι μίσος).
Σωκρ. (Στοβ. Ανθολόγιο).
Βεβαίως τον όρο αυτό τον βρίσκουμε (ελάχιστες φορές είναι αλήθεια) ως ρήμα «αγαπώ», αλλά και με άλλους γραμματικούς τύπους, όπως για παράδειγμα:

--«Αγάπα τον πλησίον μικρά ελαττούμενος» (Αγάπα τον πλησίον σου και με μικρή ζημιά σε βάρος δικό σου)
Θαλής ο Μιλήσιος.
--«τα δη τοιαύτα πώς αν υπ’ αλλήλων αγαπηθείη, μηδεμίαν επικουρίαν αλλήλοις έχοντα;» (Platon Lusis: Stephanuw pages 215 section a Line 1)
--«… πας γαρ το οικείον έργον αγαπάν μάλλον ή αγαπηθείη αν υπό του έργου εμψύχου γενομένου μάλιστα δ’ ίσως τούτο περί τους ποιητάς συμβαίνει. υπεραγαπώσι γαρ ούτοι τα οικεία ποιήματα, στέργοντες ώσπερ τέκνα…» (Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil.: Ethica Nicomachea, Bekker page 1167b line 35)

Πάντα ταύτα, τον όρο «αγάπη» οι αρχαίοι Έλληνες και ιδίως οι ελληνιστές τον γνώριζαν πολύ καλά.

Κλείνοντας θα πούμε κάτι το οποίο είναι μία αλήθεια: Ο Ελληνισμός είχε πολλά παραδείγματα ανθρώπων, που από την αγάπη τους προς τον πλησίον θυσίαζαν ακόμη και τη ζωή τους. Το παράδειγμα και μόνον του Δάμωνα και του Φιντία* είναι αρκετό για να μας παραδειγματίσει.

Κι αν οι αρχαίοι πρόγονοί μας δεν είχαν τη λέξη «αγάπη» σε ευρύτατη χρήση στο καθημερινό λεξιλόγιό τους, είχαν άλλες λέξεις με τις οποίες υποδήλωνα την ίδια σημασία (στέργω, φιλώ κλπ). Ένα, όμως, ήταν το μόνιμο και διαχρονικό πρόβλημα των Ελλήνων: Οι εμφύλιες διαμάχες και οι σπαραγμοί.

Μόνον ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, για να αναφέρουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, διήρκεσε όχι έναν μήνα, όχι δύο μήνες, όχι τρεις μήνες ή ένα χρόνο, αλλά … είκοσι επτά (27) ολόκληρα χρόνια!!! Τόσα θέλαμε για να αποδεκατισθούμε μεταξύ μας και να ανοίξουμε εύκολα τις πύλες στους εχθρούς, που καραδοκούσαν, και μας έκαναν στο τέλος να έχουμε πάνω από κεφάλι μας τους Ρωμαίους κατακτητές, που κάθισαν στο σβέρκο μας πάνω από 400 ολόκληρα χρόνια!

Κι αυτό, ασφαλώς, δεν έγινε από την πολλή … αγάπη, που είχαμε μεταξύ μας, αφού κάναμε τόσους και τόσους μακροχρόνιους εμφύλιους πολέμους μεταξύ μας!

Ελπίζω το πάθημα να μάς έγινε μάθημα και να μην ξανακάνουμε τα ίδια λάθη μεταξύ μας! Να έχουμε πραγματική αγάπη, ομόνοια και ενότητα μεταξύ μας, διότι σε τέτοιους καιρούς, όπου ο χώρος μας έχει κατακλυστεί κυριολεκτικά από μια πανσπερμία οικονομικών μεταναστών, οι μεταξύ μας διαφωνίες είναι πλέον πολυτέλεια – και μόνον πολυτέλεια!
Ελπίζω!..

Δάμων και Φιντίας


Για να κλείσουμε με κάτι ευχάριστο, ας θυμηθούμε έναν αρχαίο μύθο:

Κάποτε, στα χρόνια των αρχαίων Ελλήνων, ο γνωστός τύραννος της Σικελίας Διονύσιος έμαθε κάτι και ήθελε να διαπιστώσει κατά πόσο αληθεύει αυτό που έμαθε. Δηλαδή, πως οι Πυθαγόρειοι ήταν πιστοί στη φιλία τους ακόμα κι αν απειληθεί η ίδια τους η ζωή. Για να διαπιστώσει αν είναι αλήθεια ή όχι διέταξε τους στρατιώτες του να του φέρουν μπροστά του το Φιντία. Εκεί με λίγα λόγια είπε στο Φιντία πως είχε καταδικαστεί σε θάνατο γιατί είχε αποδειχτεί πως συνωμοτούσε εναντίον του.

Ο Φιντίας του ζήτησε μια χάρη. Να πάρει τη θέση του ο Δάμων μέχρι το βράδυ που θα γίνονταν η εκτέλεση ώστε να μπορέσει να ταχτοποιήσει τις υποχρεώσεις του μια και τον περίμενε ο θάνατος.
Αυτό και έγινε. Τη θέση του Φιντία την πήρε ο Δάμων. Η ώρα περνούσε και ο Φιντίας δε φαίνονταν. Όμως λίγο πριν τελειώσει ο χρόνος εμφανίστηκε ο Φιντίας και πήρε κανονικά τη θέση του .Ο Διονύσιος συγκινήθηκε πολύ και ζήτησε να τον βάλουν στην παρέα τους ως τρίτο μέρος αλλά η φιλία έπρεπε να παραμείνει μεταξύ των δύο φίλων για να είναι φιλία!



Πηγή