Μετά την ήττα της Αθήνας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο ο
Λακεδαιμόνιος στρατηγός Λύσανδρος επέβαλε στους Αθηναίους το κυβερνητικό σχήμα
των Τριάκοντα Τυράννων. Αρχικά πολλοί διανοούμενοι της εποχής στήριξαν τη νέα
πολιτική κατάσταση. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο μεγάλος φιλόσοφος Πλάτωνας, που
περιέβαλε με συμπάθεια τον νέο τρόπο διακυβέρνησης όντας και ο ίδιος
αριστοκράτης και ελπίζοντας ότι μια διαφορετικού τύπου διοίκηση θα μπορούσε να
θεραπεύσει τις πληγές που είχε προκαλέσει στην πόλη η ασυδοσία των παλαιότερων
πολιτικών.
Πολύ γρήγορα όμως ο φιλόσοφος απογοητεύτηκε εξαιτίας της
ωμότητας των Τριάκοντα, οι οποίοι επεχείρησαν να εμπλέξουν στις παρανομίες τους
ακόμα και τον Σωκράτη. «Νόμισα ότι αυτοί θα κυβερνήσουν το κράτος βγάζοντάς το
από την άδικη πολιτική ζωή και φέρνοντάς το σε δίκαιη. […] Είδα όμως πως οι
άνθρωποι αυτοί μέσα σε λίγο χρόνο κατέδειξαν ότι η προηγούμενη πολιτική
κατάσταση ήταν πολύ καλύτερη», αναφέρει ο φιλόσοφος.
Το πρώτο διάστημα οι Τριάκοντα Τύραννοι, προβάλλοντας τους
εαυτούς τους ως υπερασπιστές της ηθικής, κατάφεραν να κερδίσουν τη συμπάθεια
μεγάλης μερίδας του λαού. Διακήρυξαν ότι θα καθάριζαν την Αθήνα από τη διαφθορά
των παλαιών αρχόντων και κατεδίωξαν πολίτες του παλαιού πολιτικού συστήματος
που είχαν επιδοθεί σε παράνομες πράξεις. Αυτές οι ενέργειες επιδοκιμάστηκαν από
σημαντική μερίδα πολιτών που ένιωθαν αδικημένοι ή κουρασμένοι από τα σφάλματα
της παλαιάς γενιάς πολιτικών, με αποτέλεσμα οι Τριάκοντα ν’ αποκομίσουν οφέλη,
τα οποία όμως αποδείχθηκαν προσωρινά.
Όταν εξαντλήθηκαν τα δημαγωγικά τεχνάσματα και προκειμένου
να ισχυροποιήσουν την εξουσία τους, η νέα διακυβέρνηση ακολούθησε τακτική
κατατρομοκράτησης των πολιτικών της αντιπάλων και όσων θεωρούσε η ίδια ότι δεν
ασπάζονταν τις δικές της απόψεις. Όποιος αντιδρούσε έπρεπε να εξοντωθεί.
Υιοθέτησαν ένα αυστηρά συγκεντρωτικό σύστημα στη νομή των αξιωμάτων,
παραχωρώντας κρατικές θέσεις σ’ έναν πολύ περιορισμένο κύκλο ολίγων χιλιάδων
υποστηρικτών τους, οι οποίοι παρέμεναν προστατευμένοι από τον νόμο, την ίδια
ώρα που ο υπόλοιπος πληθυσμός «στοχοποιήθηκε» πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά
και δικαστικά, παραμένοντας εντελώς απροστάτευτος απέναντι στις αυθαιρεσίες της
εξουσίας.
Βασικό μέλημα των Τριάκοντα υπήρξε η αποδυνάμωση, με κάθε
τρόπο, των πολιτών που θα μπορούσαν να προβάλουν εμπόδια στις ενέργειές τους.
Μια από τις μεθόδους που εφάρμοσαν για τον σκοπό αυτό ήταν η λήψη σκληρών
οικονομικών μέτρων εναντίον τους. Επειδή οι ολιγαρχικοί είχαν αναλάβει
υπέρογκες οικονομικές υποχρεώσεις για τη συντήρηση του κρατικού μηχανισμού που
τους στήριζε και με δεδομένα ότι η αθηναϊκή οικονομία βρισκόταν σε μακροχρόνια
ύφεση, οι πόροι από κανονικές πηγές είχαν ελαττωθεί απελπιστικά, οι φόροι
απέδιδαν ελάχιστα και τα τέλη από το εμπόριο είχαν σχεδόν μηδενισθεί, πολλές
διώξεις πολιτικών αντιπάλων έγιναν με αποκλειστικό κίνητρο τη δήμευση των
περιουσιών τους ή την οικονομική τους εξάντληση.
Στη διάρκεια της διακυβέρνησης της Αθήνας από τους Τριάκοντα
δεν έλειψαν οι διαφωνίες εντός της ηγετικής ομάδας. Η περίπτωση του Θηραμένη,
που ασκούσε κριτική στην πολιτική των συντρόφων του, ήταν η πιο χαρακτηριστική.
Η κεντρική εξουσία των Τριάκοντα, φοβούμενη την απήχηση που θα είχε ο Θηραμένης
στους Αθηναίους, αποφάσισε ν’ απαλλαγεί απ’ αυτόν. Ο «σκληροπυρηνικός» Κριτίας,
που αποτελούσε ηγετική μορφή του καθεστώτος, δε δίστασε να στραφεί εναντίον του
πρώην συντρόφου του, θεωρώντας ότι με τη στάση του υπονόμευε την παράταξη τόσο
όσο και οι πολιτικοί της αντίπαλοι.
H παράδοση αναφέρει ότι από το φρούριο της Φυλής ξεκίνησαν οι αντίπαλοι του Πεισιστράτου, τον 6ο αι. π.X.
Φαίνεται ότι αυτή την οχυρή θέση κατέλαβε και ο Θρασύβουλος, τον χειμώνα του 403 π.X., όταν εξεστράτευσε κατά της αρχής των τριάκοντα τυράννων. Oι τελευταίοι δεν μπόρεσαν να την καταλάβουν με έφοδο, ούτε ακόμα και με τον αποκλεισμό που προσπάθησαν να κάνουν, καταλαμβάνοντας τα γύρω υψώματα και το βόρειο πέρασμα προς την Bοιωτία. Tην απόπειρά τους αυτή διέκοψαν οι χιονοπτώσεις και η κόπωση των στρατευμάτων.
Τις πρώτες μαρτυρίες για την ύπαρξη του νεότερου φρούριου της Φυλής έχουμε από τον 4ο αι. π.X. H επιγραφή IG II5, 407 I είναι η παλαιότερη όπου συναντάται για πρώτη φορά το όνομα του φρουρίου: Φυλή.
Αρχή του τέλους για τη διακυβέρνηση των Τριάκοντα υπήρξαν τα γεγονότα του Μαΐου του 403 π.Χ., όταν ο Θρασύβουλος κατέλαβε με χίλιους δημοκράτες πολίτες τον οχυρό λόφο της Μουνιχίας στον Πειραιά. Παρά την αντίδρασή της η ολιγαρχική διοίκηση δεν κατάφερε ν’ αποσοβήσει την κατάρρευσή της. Όσοι από τους οπαδούς της δεν είχαν διαπράξει αδικήματα κατά τη σύντομη διάρκεια της ολιγαρχίας είχαν συμφέρον από την αποκατάσταση της πολιτικής σταθερότητας. Αυτό όμως δεν ίσχυε για όσους είχαν αδικήσει συμπολίτες τους, οι οποίοι πίεζαν την ολιγαρχική ηγεσία να μην υποχωρήσει στους αντιπάλους, φοβούμενοι την τιμωρία της δημοκρατικής πολιτείας. Πρόκειται για τους ανθρώπους που, λίγο πριν την πτώση των Τριάκοντα, φαίνεται ότι αναζήτησαν πολιτική στήριξη σε άλλους συμπολίτες τους. Είναι αμφίβολο αν βρέθηκαν πολίτες να προσφέρουν «δεκανίκια διάσωσης» σε μια καταρρέουσα αυταρχική εξουσία. «Δεν ήμασταν τόσο ανόητοι, ώστε να πάμε να μπλέξουμε στα δικά τους προβλήματα», αναφέρει, πολλά χρόνια αργότερα, ο Αθηναίος Μαντίθεος στη διάρκεια μιας δικαστικής του περιπέτειας.
Λίγο πριν το οριστικό τέλος των ολιγαρχικών η παραμονή στην εξουσία είχε γίνει γι’ αυτούς απόλυτος αυτοσκοπός. Παρά τη διαφαινόμενη ήττα η ηγεσία τους αρνιόταν πεισματικά να παραδώσει τον έλεγχο της πόλης. Σε μια απέλπιδα προσπάθεια πολιτικής επιβίωσης επεχείρησαν να εντάξουν στην παράταξή τους, με εξαιρετικά γενναιόδωρη προσφορά, ακόμα και τον ισχυρότερο αντίπαλό τους, τον Θρασύβουλο! Όταν εκείνος απέρριψε την πρόταση, οι ολιγαρχικοί ζήτησαν τη διπλωματική βοήθεια της Σπάρτης και συμφώνησαν να καταφύγουν με ασφάλεια στην Ελευσίνα. Ακόμα και τότε όμως ελάχιστοι αμετανόητοι συνέχισαν να οραματίζονται την ανατροπή της αθηναϊκής δημοκρατίας. Στην τελευταία τους φιλόδοξη απόπειρα ν’ ανακαταλάβουν την πόλη συνετρίβησαν από τις δυνάμεις των πολιτικών τους αντιπάλων. Η Δημοκρατία στην Αθήνα είχε πλέον αποκατασταθεί και ήταν πανίσχυρη.
Τα έργα και οι ημέρες των Τριάκοντα Τυράννων αποτέλεσαν μια τραγική περίοδο που άφησε μεγάλες πληγές στο αθηναϊκό κράτος. Η καταπίεση που άσκησαν εις βάρος του δημοκρατικού πληθυσμού δεν είχε προηγούμενο και προκάλεσε ανεπούλωτα τραύματα διχασμού. Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια, προκειμένου οι ταλαιπωρημένοι κάτοικοι της Αθήνας να ξεπεράσουν τα άσχημα βιώματα του 404-403 π.Χ. Ο ίδιος ο Πλάτωνας είχε διαμορφώσει τη χειρότερη γνώμη για την περίοδο αυτή! «Ο ολιγαρχικός άνθρωπος λατρεύει το χρήμα, περιφρονεί την παιδεία, αδιαφορεί για την τιμή και την υπεράσπιση της πατρίδας του», αναφέρει χαρακτηριστικά. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν ο ολιγαρχικός μετατρέπεται σε τύραννο, «λησμονεί τις υποσχέσεις που είχε δώσει στους πτωχούς για αναδιανομή του πλούτου, φροντίζει να αποπροσανατολίζει τον λαό από τα προβλήματά του και καταδιώκει τους (ανταγωνιστές του) επιφανείς πολίτες». Για τον Πλάτωνα «ο τυραννικός άνθρωπος περιτριγυρίζεται από σμήνος ηδονών, κλέπτει, συκοφαντεί και διαπράττει κάθε είδους ανοσιούργημα»…¨
Οινηίδα φυλή
Με την ονομασία Οινηίς ή Οινηίς φυλή (αρχαία ελληνικά: Οἰνηΐς) ή Οινηίδα φυλή (σύγχρονα ελληνικά) για την φυλή και Οινηίδα (γενική: Οινηίδος) για την περιοχή και με το όνομα (άρθρο: ο) Οινεύς ή (άρθρο πληθυντικού: οι) Οινείς ή Οινηείς, για τα μέλη της φυλής και τους κατοίκους της περιοχής αυτής, αναφέρεται μια από τις φυλές της Αρχαίας Ελλάδας και μία από τις 10 φυλές της Αρχαίας Αθήνας, οι οποίοι κατοικούσαν στην ομώνυμη περιοχή της Οινηίδας, η οποία περιλάμβανε μια σειρά από δήμους της περιοχής της σύγχρονης Ελλάδας που είναι γνωστή ως Αττική.
Η Οινηίδα, πήρε το όνομά της από τον μυθικό Οινέα (αρχαία ελληνικά: Οινεύς), ο οποίος ήταν ο βασιλιάς της Καλυδώνας, γιος του Πορθάονα και της Ευρύτης, εγγονός του Αγήνορα και απόγονος του Ενδυμίωνα και της Προνόης.
Οι 10 φυλές της Αρχαίας Αθήνας:
Η φυλή και η περιοχή των 20 Οιηνίδων δήμων ήταν μέρος της μεγάλης πόλης-κράτους της αρχαίας Αθήνας, η οποία διοικούταν από εκπροσώπους των 10 φυλών της Αττικής, με βάση τη διαίρεση του
Κλεισθένη, οι οποίες ήταν οι εξής:
- Ἐρεχθηΐς, (ονομάστηκε από τον Ερεχθέα),
- Αἰγηΐς, (ονομάστηκε από τον Αιγέα),
- Πανδιονίς, (ονομάστηκε από τον Πανδίονα),
- Λεοντίς, (ονομάστηκε από τον Λέω, γιο του Ορφέα),
- Ἀκαμαντίς, (ονομάστηκε από τον Ακάμα, γιο του Θησέα),
- Οἰνηΐς, (ονομάστηκε από τον Οινέα),
- Κεκροπίς, (ονομάστηκε από τον Κέκροπα,
- Ἱπποθοντίς, (ονομάστηκε από τον Ιπποθόωντα),
- Αἰαντίς, (ονομάστηκε από τον Αίαντα),
- Ἀντιοχίς, (ονομάστηκε από τον Αντίοχο, γιο του Ηρακλή).
Οι δήμοι της Οινηίδος
Η φυλή Οινηίς, με βάση τη διαίρεση του Κλεισθένη, είχε κατανεμηθεί σε διάφορες περιοχές, που καταλάμβαναν οι δήμοι, που ανήκαν σε αυτήν και έφεραν τις ονομασίες:
- Αχαρναί ή Αχάρνα, ο δημότης Αχαρνεύς ή Αχαρνίτης ή Αχαρναίος ή Αχαρνικός,πληθυντικός (οι): Αχαρνής (Ἀχαρνῆς στην Αττική διάλεκτο) ή Αχαρνείς (γνωστοί και από τους Αχαρνείς του Αριστοφάνη),
- Βουτάδαι, ο δημότης Βουτάδης
- Επικηφισία ή Επικηφίσιοι, (επίσης συναντάται και ως Επικηφησία) ο δημότης Επικηφίσιος ή Επικηφήσιος
- Θρία ή Θριώ, ο δημότης Θριάσιος
- Ιπποταμάδαι, ο δημότης Ιπποταμάδης
- Κοθωκίδαι, ο δημότης Κοθωκίδης
- Λακιάδαι, ο δημότης Λακιάδης
- Λουσία, ο δημότης Λουσιεύς
- Μελίτη, ο δημότης Μελιτεύς
- Όη, ο δημότης Όηθεν (= προέρχεται από την Όη)
- Περιθοίδαι, ο δημότης Περιθοίδης
- Πτελέα, ο δημότης Πτελεάσιος
- Τυρμίδαι, ο δημότης Τυρμίδης
- Φυλή, ο δημότης Φυλάσιος
Βιβλιογραφία:
Αριστοτέλους «Αθηναίων Πολιτεία», Ξενοφώντος «Ελληνικά», Πλάτωνος «Ζ Επιστολή», Πλάτωνος «Πολιτεία», Πλουτάρχου «Λύσανδρος», Λυσίου «Μαντίθεος», Αρχαία Ελληνικά – Φιλοσοφικός Λόγος Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Γενικού Λυκείου, Μαρίας Πλάτωνος-Γιώτα, ΑΧΑΡΝΑΙ – Ιστορική και Τοπογραφική Επισκόπηση των Αρχαίων Αχαρνών, των γειτονικών Δήμων και των οχυρώσεων της Πάρνηθας, Στέφανος Βυζάντιος, «Εθνικών», Έκδοση 1839: Stephanus (Byzantius), Anton Westermann: “Stephani Byzantii Ethnikōn quae supersunt”, Sumptibus et typis B.G. Teubneri, Λειψία 1839.
