Η αρχαία Ήλις ήταν κτισμένη στην αριστερή όχθη του ποταμού Πηνειού, ανάμεσα στην ορεινή Ηλεία (Ακρώρεια) και την παραλιακή πεδινή Ηλεία (Κοίλη Ήλις). Η πόλη κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια και στη μυκηναϊκή εποχή έγινε ανεξάρτητο βασίλειο, ενώ συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο με αρχηγό τον Πολύξενο.
Η Ήλις, ως διοργανώτρια των Πανελλήνιων Ολυμπιακών Αγώνων, είχε την εποπτεία των Αγώνων για περισσότερα από 1.200 χρόνια! Είχε τρία γυμναστήρια (Γυμνάσια), εκ των οποίων το ένα ήταν η Παλαίστρα, που χρησιμοποιείτο για την προπόνηση των παλαιστών.
Την πρωταρχική θέση που είχε η Ήλις στην οργάνωση και διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων φανερώνει και το γεγονός ότι τα γυμναστήρια της Ήλιδας ήταν κτισμένα ήδη κατά τον 5ο αιώνα π.Χ., αφού τα αναφέρει ο Ξενοφών, ενώ η Ολυμπία απέκτησε τα δικά της τρεις αιώνες αργότερα!
Οι αθλητές ήταν υποχρεωμένοι να προσέρχονται στην αρχαία Ήλιδα ένα μήνα νωρίτερα πριν τους Αγώνες, προκειμένου να γυμναστούν και να μάθουν τους κανονισμούς, αλλά και για να γίνει ο διαχωρισμός των αθλητών κατά άθλημα, ηλικία και κατηγορία.
Στη σύγχρονη εποχή, ερείπια της αρχαίας πόλης διατηρούνταν ορατά και το 1911 άρχισαν οι πρώτες ανασκαφικές έρευνες στην περιοχή από τον Αυστριακό αρχαιολόγο Ότο Βάλτερ. Το 1968, οι εργασίες για να περάσει ένας αρδευτικός αγωγός, ο οποίος προοριζόταν για την άρδευση του κάμπου της Αμαλιάδας, έφεραν στο φως έναν αρχαιολογικό θησαυρό.
Από την ανασκαφή, υπό τον τότε έφορο αρχαιοτήτων Ολυμπίας, Νίκο Γιαλούρη, "αναδύθηκε" μέρος της αρχαίας πόλης. Ανακαλύφθηκαν δρόμοι και ευρήματα πάσης φύσεως (μαρμάρινα, χάλκινα, πήλινα με νομίσματα). Η τέχνη της Ήλιδας μπορεί να συγκριθεί σε ποιότητα και αριθμό με τον πλούτο των ευρημάτων της αρχαίας Ολυμπίας.
Η ανασκαφή απέδειξε ότι η Ήλις ήταν αρμόδια για την οργάνωση και προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων, γεγονός που αντανακλάται και στην εικόνα της Αγοράς, η οποία ήταν το κέντρο που κατηύθυνε το έργο του Ιερού της Ολυμπίας.
Στην Αγορά της Ήλιδας δέσποζαν τα κτίρια που συνδέονταν με τους Αγώνες: δύο συγκροτήματα Γυμνασίων, μία παλαίστρα και η Στοά των Ελλανοδικών. Τα κτίρια αυτά κρίνονταν απαραίτητα γιατί όσοι φιλοδοξούσαν να πάρουν μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες, στο δρόμο τους για την Ολυμπία ήταν υποχρεωμένοι να σταματήσουν πρώτα και να παραμείνουν για αρκετό διάστημα στην Ήλιδα.
Στην πόλη υπήρχαν, μεταξύ άλλων, τα ιερά του Απόλλωνα Ακεσίου, ο οποίος λατρευόταν σαν θεός θεραπευτής, του Θέρμιου Απόλλωνα, προστάτη της εκεχειρίας, καθώς και αυτό του oψοφάγου Απόλλωνα. Υπήρχαν επίσης ιερά των Χαρίτων, της Τύχης, της Αθηνάς, του Αχιλλέα και του Διονύσου.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς, η Ήλις ήταν σύμμαχος της Σπάρτης μέχρι τον Πελοποννησιακό πόλεμο, έγινε μέλος της Αχαικής Συμπολιτείας και αργότερα αποτέλεσε τμήμα της ρωμαϊκής επαρχίας της Αχαΐας. Η πόλη κατοικήθηκε και στα πρώτα βυζαντινά χρόνια, ενώ γνώρισε την οριστική παρακμή όταν ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α΄ απαγόρευσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Από την Ήλιδα κατάγονταν μεγάλες προσωπικότητες του αρχαίου κόσμου όπως ο Ίφιτος (9ος ή 8ος αι. π.Χ.), διοργανωτής των Ολυμπιακών αγώνων, ο Ιππίας (5ος αι. π.Χ.), σοφιστής και ο Πύρρων (365-275 π.Χ.), φιλόσοφος.
Σήμερα η αρχαία πόλη είναι επισκέψιμη, καθώς διαθέτει σύγχρονο Αρχαιολογικό Μουσείο, αναστηλωμένο Αρχαίο Θέατρο και ξύλινο θέατρο για τις ανάγκες του Διεθνούς Φεστιβάλ της Αρχαίας Ήλιδας.
Βιβλιογραφία:
- Γιαλούρης Ν., Αρχαία Ήλις, το λίκνο των ολυμπιακών αγώνων, Αθήνα 1996.
- Η ανακάλυψη της αρχαίας Ήλιδας, Ιστορικό Λεύκωμα 1968, σελ. 151.
- http://odysseus.culture.gr/
Εικόνα: Από Tkoletsis - Έργο αυτού που το ανεβάζει, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7858268
Πηγή
