Ο Οικονομικός είναι πραγματεία του Αθηναίου ιστορικού Ξενοφώντα πάνω στη διαχείριση ενός νοικοκυριού (τέχνη της οικιακής διοίκησης) και ενός κτήματος, με τη μορφή κυρίως ενός διαλόγου ανάμεσα στον Σωκράτη με τον Κριτόβουλο (κεφ.1–6) και στη συνέχεια με τον Ισχόμαχο (κεφ. 7–21) για ζητήματα οικιακής οικονομίας και αγροτικής παραγωγής.
Το έργο διαφωτίζει τις προτιμήσεις και τις επιδιώξεις του Ξενοφώντα, στην αγροτική επιστήμη της εποχής του και στις σχέσεις οι οποίες, κατά τη γνώμη του, θα έπρεπε να επικρατούν ανάμεσα σε έναν άντρα και στη γυναίκα του.
Στο απόσπασμα που ακολουθεί βλέπουμε τον Ισχόμαχο, έναν ευυπόληπτο Αθηναίο, που όλοι τον θεωρούσαν καλὸνκἀγαθόν εξαιτίας και του τρόπου που διαχειριζόταν τα του οίκου του, να ιστορεί πως κατάφερε να γίνει η γυναίκα του καλή νοικοκυρά και σύζυγος, μέσα από λογικά επιχειρήματα αλλά και από δικαιοσύνη ανάμεσα στις υποχρεώσεις και ευθύνες και των δύο στην ευταξία του νοικοκυριού τος και εντέλει του κοινού τους βίου.
«Και ύστερα από αυτά, Ισχόμαχε», είπα, «παρατήρησες ότι έδειξε μεγαλύτερο ζήλο στις φροντίδες του σπιτιού;»
«Ναι, μα τον Δία», απάντησε ο Ισχόμαχος, «και μάλιστα ξέρω ότι ταράχτηκε και κοκκίνισε, όταν ζήτησα κάποιο πράγμα από αυτά που της είχα πάει πρόσφατα και δεν μπορούσε να μου το βρει. Κι εγώ, επειδή είδα ότι στενοχωρήθηκε πολύ, της είπα:
Μη στενοχωριέσαι καθόλου, γυναίκα, που δεν μπορείς να μου το δώσεις. Ναι, είναι βέβαια φτώχεια να χρειάζεσαι ένα πράγμα και να μην μπορείς να το έχεις. Σε στενοχωρεί όμως λιγότερο όχι τόσο η έλλειψή του, να μην μπορείς δηλαδή να πάρεις κάτι, όταν το ζητάς, όσο να μην το ζητάς καθόλου γιατί ξέρεις ότι δεν υπάρχει.
Αλλά βέβαια, είπα, δεν είσαι εσύ η αιτία. Εγώ φταίω, γιατί όταν σου παρέδωσα τα πράγματα, δεν σου υπέδειξα πού πρέπει να τοποθετήσεις το καθένα, ώστε να ξέρεις πού να τα τοποθετείς και από πού να τα παίρνεις. Δεν υπάρχει, γυναίκα, τίποτε πιο ωραίο και πιο χρήσιμο από την τάξη.
Και ο χορός των δραμάτων αποτελείται από ανθρώπους, αλλά όταν ο κάθε χορευτής κάνει ό,τι θέλει, τότε παρουσιάζεται αταξία και το θέαμα γίνεται δυσάρεστο. Όταν όμως κινούνται όλοι με τάξη και απαγγέλλουν ομόφωνα, οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι όχι μόνο παρουσιάζουν μια ωραία εικόνα, αλλά και το άκουσμά τους είναι επίσης καλόηχο.
Και στον στρατό επίσης, όταν δεν επικρατεί τάξη, είναι ένα μπερδεμένο σύνολο που μπορεί εύκολα να νικηθεί από τους εχθρούς. Στους δε φίλους παρουσιάζεται ως ένα θέαμα αηδέστατο και αχρηστότατο, όλοι μαζί ένα μπέρδεμα, ημίονοι, οπλίτες, σκευοφόροι, ελαφρά οπλισμένοι στρατιώτες, ιππείς, άμαξες.
Γιατί πώς μπορούν να προελαύνουν αν βρίσκονται σ' αυτήν την κατάσταση της αταξίας; Εμποδίζουν ο ένας τον άλλον. Αυτός που βαδίζει εμποδίζει αυτόν που τρέχει, αυτός που τρέχει εμποδίζει εκείνον που στέκεται, η άμαξα εμποδίζει τον ιππέα, ο όνος την άμαξα, η σκευοφόρος τον οπλίτη.
Αν όμως έπρεπε να πολεμήσουν, πώς θα μάχονταν, αν θα βρίσκονταν σε τέτοια χαώδη κατάσταση; Γιατί όσοι θα αναγκάζονταν να τραπούν σε φυγή μπροστά στην επέλαση των εχθρών, θα καταπατούσαν τους οπλίτες. Ο οργανωμένος τακτικός στρατός είναι ωραίο θέαμα για τους φίλους και ιδιαίτερα δυσάρεστο για τους εχθρούς.
Γιατί ποιος φίλος δεν θα κοίταζε με προσοχή και ευχαρίστηση οπλίτες να πορεύονται με τάξη, ποιος δεν θα ήθελε να θαυμάσει τους ιππείς να προχωρούν στοιχισμένοι, ποιος εχθρός δεν θα φοβόταν, αν έβλεπε τους στρατιώτες χωρισμένους κατά τάξεις, τους ιππείς, τους πελταστές, τους τοξότες, τους σφενδονήτες να ακολουθούν τους αρχηγούς τους;
Και όταν πορεύονται με τάξη, ακόμη κι αν είναι δεκάδες χιλιάδες στον αριθμό, προχωρούν σαν να είναι ένας. Γιατί κάθε κενός χώρος που δημιουργείται, καλύπτεται από το σώμα που ακολουθεί. Και η τριήρης, όπως είναι γνωστό, που είναι γεμάτη από ανθρώπους, γιατί άραγε προκαλεί τον φόβο στους εχθρούς, ενώ χαίρονται σαν τη βλέπουν οι φίλοι, αν όχι επειδή πλέει γρήγορα στη θάλασσα;Και για ποιον άλλο λόγο οι ναύτες του πληρώματος δεν ενοχλούν ο ένας τον άλλον, αν όχι επειδή οι κωπηλάτες κάθονται με τη σειρά και με τάξη κλίνουν μια προς τα εμπρός και μια προς τα πίσω και με τη σειρά μπαίνουν και βγαίνουν στο καράβι;
Νομίζω ότι το ίδιο θα συνέβαινε και με τον γεωργό, αν ήθελε να βάλει σε μια αποθήκη κριθάρι, σιτάρι και όσπρια, όλα μαζί μπερδεμένα. Κι έπειτα κάθε φορά που θα ήθελε να φτιάξει χυλό, ψωμί ή φαγητό θα έπρεπε πρώτα να ξεδιαλέξει τους σπόρους, αντί να πάρει την ποσότητα που θα χρειαζόταν από το καθένα είδος και να το χρησιμοποιήσει, αν ήταν χωριστά τακτοποιημένα.
Και συ γυναίκα, αν δεν θέλεις να βρίσκεται σε τέτοια σύγχυση, θα θέλεις να μάθεις να διαχειρίζεσαι με τάξη και ακρίβεια τα αγαθά μας έτσι ώστε να παίρνεις εύκολα από αυτά όσα χρειάζεσαι και να τα χρησιμοποιείς, και αν ζητώ κάτι να μου το δίνεις ευχαρίστως. Ας διαλέξουμε λοιπόν την κατάλληλη θέση για κάθε πράγμα και αφού τα τακτοποιήσουμε, ας δείξουμε στην υπηρέτρια να το παίρνει από αυτή τη θέση και να το τοποθετεί πάλι εκεί.
Έτσι θα ξέρουμε ποια αγαθά υπάρχουν και ποια τελειώνουν. Γιατί κάθε θέση πρέπει να συμπληρώνεται από τα αγαθά που τελειώνουν και κείνο που χρειάζεται την άμεση φροντίδα μας με μια ματιά θα το αντιλαμβανόμαστε. Αν ξέρουμε πού βρίσκεται το καθένα πράγμα, γρήγορα θα το έχουμε στη διάθεσή μας χωρίς να το ψάχνουμε άσκοπα και χωρίς να δυσκολευόμαστε».
ΞΕΝΟΦΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ-8.1–8.10, Μτφρ. Μ. Κεκροπούλου- Ενάλιος.
Πηγή
