Με το πέρασμα των αιώνων, οι περισσότεροι πολιτισμοί είτε άρχισαν σιγά-σιγά να παρακμάζουν είτε εξαφανίστηκαν από φυσικές καταστροφές ή εισβολές. Υπάρχουν όμως κάποιοι πολιτισμοί, των οποίων η εξαφάνιση έχει προβληματίσει πραγματικά τους επιστήμονες.
10. Οι Ολμέκοι
Μία από τις πρώτες μεσοαμερικανικές κοινωνίες, οι Ολμέκοι, κατοικούσαν στις τροπικές πεδιάδες του νότιο-κεντρικού Μεξικό. Τα πρώτα σημάδια των Ολμέκων χρονολογούνται από το 1400 π.Χ. στην πόλη San Lorenzo, όπου αποτελούσε το κέντρο τους, ενώ υποστηρίζονταν από δύο ακόμα κέντρα, τις περιοχές Tenochtitlan και Potrero Nuevo. Οι Ολμέκοι ήταν εξαιρετικοί κτίστες, ενώ οι αποικίες τους είχαν τελετουργικά ανάκτορα, αναχώματα, μεγάλες κωνικές πυραμίδες και πέτρινα μνημεία, συμπεριλαμβανομένου και ενός γιγάντιου κεφαλιού, που αποτελεί το πιο γνωστό δημιούργημά τους.
Ο πολιτισμός των Ολμέκων στηριζόταν σε πολύ μεγάλο βαθμό στο εμπόριο, τόσο μεταξύ των ίδιων τους των περιοχών όσο και με άλλες μεσοαμερικανές κοινωνίες. Επειδή ήταν ένας από τους πρώτους και πιο προηγμένους μεσοαμερικανικούς πολιτισμούς την εποχή εκείνη, θεωρούνταν ως ο κύριος πολιτισμός που γέννησε τους περισσότερους μεσοαμερικανικούς πολιτισμούς.
Τι απέγιναν;
Γύρω στο 400 π.Χ., το ανατολικό μισό της γης των Ολμέκων ερήμωσε -πιθανότατα εξαιτίας των περιβαλλοντικών αλλαγών. Ίσως πάλι να μετακινήθηκαν εξαιτίας της ηφαιστειακής δραστηριότητας στην περιοχή. Άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι δέχτηκαν επιδρομή, αλλά κανείς δεν γνωρίζει ποιοι μπορεί να ήταν οι εισβολείς.
9. Οι Ναβαταίοι
Οι Ναβαταίοι ήταν ένας σημιτικός πολιτισμός, που κατοικούσε στην Ιορδανία, την Κανά και την Αραβία γύρω στον 6o αι. π.Χ. Είναι περισσότερο γνωστοί ως οι κτίστες της πόλης Πέτρα, που υπήρξε και πρωτεύουσά τους. Η Πέτρα είναι μία εντυπωσιακή πόλη, σκαλισμένη στην πλευρά ενός βράχου, με σημαντικότερο κτίριο το Khazneh, μία γιγάντια κατασκευή με έντονο το ελληνικό στοιχείο. Οι Ναβαταίοι ήταν εύποροι γιατί η πόλη τους υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς ενός μεγάλου εμπορικού δικτύου, μέσω του οποίου εμπορεύονταν ελεφαντόδοντα, μετάξι, μπαχαρικά, πολύτιμα μέταλλα και λίθους, λιβάνι, αρώματα και φαρμακευτικά σκευάσματα. Λόγω του εύρους που είχε αυτός ο εμπορικός δρόμος, ο πολιτισμός των Ναβαταίων είχε έντονες επιρροές από την ελληνιστική Ελλάδα, τη Ρώμη, την Αραβία και στην Ασσυρία. Σε αντίθεση με άλλες κοινωνίες της εποχής εκείνης, δεν υπήρχε δουλεμπόριο και κάθε μέλος της κοινωνίας συνεισέφερε στις εργασίες.
Τι απέγιναν;
Στη διάρκεια του 4ου αι. μ.Χ., οι Ναβαταίοι εγκατέλειψαν την Πέτρα και κανείς δεν γνωρίζει στην πραγματικότητα το γιατί. Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν πως η έξοδός τους ήταν οργανωμένη και όχι βιαστική, γεγονός που αποδεικνύει πως δεν εκδιώχθηκαν από κάποιον άλλο πολιτισμό. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι πως όταν οι εμπορικές οδοί, στις οποίες στηρίζονταν, μετακινήθηκαν προς τα βόρεια, δεν μπορούσαν πλέον να συντηρήσουν τον πολιτισμό τους και έτσι άφησαν πίσω τους την Πέτρα.
8. Η αυτοκρατορία των Αξουμιτών
Η αυτοκρατορία των Αξουμιτών ξεκίνησε τον 1o αιώνα μ.Χ. στη σημερινή περιοχή της Αιθιοπίας και πιστεύεται πως ήταν η πατρίδα της βασίλισσας του Σαβά. Το Αξούμ ήταν ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο, με εξαγωγές ελεφαντόδοντου, γεωργικών προϊόντων και χρυσού σε ένα εμπορικό δίκτυο που εκτεινόταν σε όλη την Ερυθρά Θάλασσα και έφτανε μέχρι τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και ανατολικά προς την Ινδία. Αυτός ήταν και ο λόγος που το Αξούμ ήταν μία εύπορη κοινωνία και ήταν ο πρώτος αφρικανικός πολιτισμός που απέκτησε δικό του νόμισμα, γεγονός εξαιρετικά σπουδαίο για τα αρχαία εκείνα χρόνια. Το χαρακτηριστικότερο μνημείο του Αξούμ είναι οι Στήλες, γιγάντιοι σκαλιστοί οβελίσκοι, που χρησίμευαν ως δείκτες βασιλικών και ευγενών τάφων. Οι πρώτοι Αξουμίτες λάτρευαν διάφορους θεούς, αλλά ο βασικότερος θεός τους ήταν ο Αστάρ. Το 324 μ.Χ., ο Βασιλιάς Εζάνα ο 2ος ασπάστηκε τον Χριστιανισμό και από τότε το Αξούμ ήταν μία ένθερμη χριστιανική κοινωνία, ενώ πολλοί θεωρούν πως αποτελεί και την πατρίδα της Κιβωτού της Διαθήκης.
Τι απέγινε;
Σύμφωνα με τον θρύλο, η Εβραία Βασίλισσα Ιουδίθ νίκησε την αυτοκρατορία των Αξουμιτών και έκαψε τις εκκλησίες της και όλα τα βιβλία. Άλλοι πάλι πιστεύουν πως μία νότια παγανιστική βασίλισσα οδήγησε στην παρακμή των Αξουμιτών. Κάποιες θεωρίες αποδίδουν την εξαφάνισή τους στην κλιματική αλλαγή, την απομόνωσή τους από το εμπόριο και την καταστροφή των καλλιεργειών τους, που οδήγησε στη λιμοκτονία.
7. Οι Μυκηναίοι
Οι Μυκηναίοι εμφανίστηκαν γύρω στο 1600 π.Χ. και ο πολιτισμός τους ήταν εξαπλωμένος σε δύο νησιά και στη νότια ηπειρωτική χώρα. Έχτισαν και κυρίεψαν πολλές μεγάλες πόλεις όπως τις Μυκήνες, την Τίρυνθα, την Πύλο, την Αθήνα, τη Θήβα, τον Ορχομενό, τον Ιωλκό και την Κνωσό. Πολλοί αρχαίοι ελληνικοί μύθοι είναι επικεντρωμένοι στις Μυκήνες, συμπεριλαμβανομένου και του θρύλου του Βασιλιά Αγαμέμνονα, που υπήρξε επικεφαλής των ελληνικών στρατευμάτων κατά τον Τρωικό Πόλεμο. Οι Μυκηναίοι ήταν μία κυρίαρχη ναυτική δύναμη και χρησιμοποίησαν την ικανότητά τους αυτή για το εμπόριο με άλλα κράτη. Λόγω της έλλειψης φυσικών πόρων, εισήγαγαν πολλά αγαθά και τα μετέτρεπαν σε αντικείμενα προς πώληση, επομένως ήταν εξαίρετοι τεχνίτες, πασίγνωστοι σε όλο το Αιγαίο για τα όπλα και τα κοσμήματά τους.
Τι απέγιναν;
Κανείς δεν γνωρίζει με απόλυτη σιγουριά, αλλά μία θεωρία είναι πως οι αναταραχές μεταξύ της αγροτικής και της άρχουσας τάξης οδήγησαν στο τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού. Άλλες θεωρίες αποδίδουν την παρακμή τους στη διακοπή των εμπορικών οδών ή σε φυσικούς παράγοντες όπως οι σεισμοί. Η πιο δημοφιλής όμως θεωρία είναι πως δέχτηκαν επίθεση από έναν βόρειο πολιτισμό, τους Δωριείς (που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά την πτώση των Μυκηναίων) ή τους Λαούς της Θάλασσας (που εκείνη την εποχή μετανάστευαν από τα Βαλκάνια προς τη Μέση Ανατολή).
6. Η αυτοκρατορία των Χμερ
Η αυτοκρατορία των Χμερ προήλθε από το Βασίλειο της Τσενία, που αποτελεί τη σημερινή Καμπότζη, γύρω στον 9o αι. μ.Χ. και έγινε μία από τις πιο ισχυρές αυτοκρατορίες στη Νοτιοανατολική Ασία. Η αυτοκρατορία είναι γνωστή στους περισσότερους ως ο πολιτισμός που έχτισε το Ανγκόρ, μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Καμπότζης. Οι Χμερ ήταν ένας εξαιρετικά ισχυρός και πλούσιος πολιτισμός, ανοιχτός σε διάφορες θρησκείες όπως ο Ινδουισμός, ο Βουδισμός, ο Τεραβάντα Βουδισμός και η Μαχαγιάνα, που αποτελούσαν και τις κύριες θρησκείες της αυτοκρατορίας. Η αυτοκρατορία είχε και μεγάλη στρατιωτική δύναμη, κυρίως λόγω των πολέμων με τους Χαμ και τους Ανιμιστές.
Τι απέγινε;
Η πτώση της αυτοκρατορίας των Χμερ αποδίδεται στον συνδυασμό διαφόρων παραγόντων. Ο πρώτος είναι ότι η αυτοκρατορία διοικούνταν από έναν Βασιλιά Θεό, και με την είσοδο του Τεραβάντα Βουδισμού, που διδάσκει αυτό-φώτιση, η ηγεσία άρχισε να κλονίζεται. Όλο αυτό οδήγησε στην έλλειψη επιθυμίας να δουλέψουν για τον Βασιλιά, με αποτέλεσμα να μειωθεί η ποσότητα των τροφών που παράγονταν. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Τζαγιαβαρμάν του 7ου, κατασκευάστηκε ένα περίτεχνο οδικό δίκτυο, ώστε να διευκολυνθεί η μεταφορά των αγαθών και των στρατευμάτων σε όλη την Αυτοκρατορία. Κάποιοι μελετητές, όμως, υποστηρίζουν πως αυτοί οι δρόμοι λειτούργησαν εναντίον τους, διευκολύνοντας τους εισβολείς, όπως τους Αγιούταγια, να φτάσουν απευθείας στο Ανγκόρ.
5. Ο πολιτισμός των Κουκουτένι-Τριπολί
Στη Ρουμανία υπήρχαν οι Κουκουτένι, στην Ουκρανία οι Τρυπιλίοι και στη Ρωσία οι Τριπολί: ένας νεολιθικός πολιτισμός που άνθισε μεταξύ του 5500 π.Χ και του 2750 π.Χ. Για το ύψος τους, οι Κουκουτένι-Τριπολί είχαν φτιάξει τα μεγαλύτερα νεολιθικά κτίρια στην Ευρώπη, κάποια από τα οποία στέγαζαν μέχρι και 15.000 άτομα. Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια αυτού του πολιτισμού είναι πως κάθε 60 με 80 χρόνια έκαιγαν ολόκληρο το χωριό τους και το ξανάφτιαχναν πάνω από το παλιό. Ο πολιτισμός αυτός ήταν μητριαρχικός, με τις γυναίκες να είναι επικεφαλής του νοικοκυριού, ενώ ασχολούνταν με τις γεωργικές δουλειές, την κεραμική και την υφαντουργία. Οι άντρες ήταν κυνηγοί, έφτιαχναν εργαλεία και ήταν υπεύθυνοι για τη φροντίδα των ζώων. Η θρησκεία τους επικεντρωνόταν στην Μεγάλη Μητέρα Θεά, η οποία ήταν σύμβολο της μητρότητας και της γονιμότητας της Γης, ενώ λάτρευαν ακόμα τον ταύρο (που συμβόλιζε τη δύναμη, τη γονιμότητα και τον ουρανό) και το φίδι (που συμβόλιζε την αιωνιότητα και την αιώνια κίνηση).
Τι απέγινε;
Μία από τις επικρατέστερες θεωρίες για το τέλος του πολιτισμού των Κουκουτένι-Τριπολί είναι η θεωρία Κουργκάν, που υποστηρίζει πως κυριεύθηκαν από τον πολεμοχαρή λαό Κουργκάν. Εντούτοις, νεότερες αρχαιολογικές μελέτες αποδίδουν την εξαφάνισή τους σε μία δραματική κλιματική αλλαγή, που οδήγησε σε μία από τις χειρότερες ξηρασίες στην ιστορία της Ευρώπης, και κατέστρεψε έναν πολιτισμό που στηριζόταν σε μεγάλο βαθμό στη γεωργική καλλιέργεια.
4. Οι Κλόβις
Οι Κλόβις είναι ένας προϊστορικός ιθαγενής πολιτισμός της Αμερικής, που χρονολογείται πίσω στο 10000 π.Χ. Ήταν εγκατεστημένοι στις νότιες και κεντρικές πεδιάδες της Βόρειας Αμερικής, ενώ αναγνωρίστηκαν αρχαιολογικά από τις σμηλευμένες μύτες πυρόλιθου, που ονομάστηκαν και μύτες Κλόβις. Τις μύτες αυτές τις χρησιμοποιούσαν στην άκρη της λόγχης για να κυνηγήσουν μεγάλα ζώα, όπως μαμούθ και βίσωνες, και μικρά ζώα, όπως, ελάφια και κουνέλια. Οι Κλόβις ήταν οι πρώτοι άνθρωποι που κατοίκησαν τον Νέο Κόσμο και θεωρούνται πρόγονοι όλων των Βορειοαμερικανικών και Νοτιοαμερικανικών ιθαγενών πολιτισμών. Πολλοί μελετητές πιστεύουν πως διέσχισαν τη Βεριγγεία, από τη Σιβηρία προς την Αλάσκα, κατά τη διάρκεια της εποχής των παγετώνων, και στη συνέχεια κατευθύνθηκαν νότια, σε πιο ζεστό κλίμα.
Τι απέγιναν;
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες γύρω από την εξαφάνιση του πολιτισμού των Κλόβις. Η πρώτη θεωρία υποστηρίζει πως μία μείωση της μεγαπανίδας, σε συνδυασμό με μία μείωση της κινητικότητας του πολιτισμού, τους οδήγησε στο διασκορπισμό και στο σχηματισμό νέων μικρότερων πολιτισμών, όπως ο πολιτισμός Φόλσομ. Μία άλλη θεωρία είναι πως τα μαμούθ και διάφορα άλλα είδη άρχισαν να εξαφανίζονται, λόγω του υπερβολικού κυνηγιού, με αποτέλεσμα οι Κλόβις να μην μπορούν να βρουν πλέον τροφή για να ζήσουν. Μία τελευταία θεωρία αναφέρει έναν κομήτη, που συνετρίβη στη Γη, στην περιοχή Great Lakes και έπληξε σημαντικά τον πολιτισμό των Κλόβις.
3. Ο Μινωικός Πολιτισμός
Οι Μινωίτες, που πήραν το όνομά τους από τον Βασιλιά Μίνωα, ζούσαν στη σημερινή Κρήτη από το 3000 π.Χ. μέχρι το 1000 π.Χ. Στην ελληνική μυθολογία, η Μινώα ήταν η Γη του Ταύρου και του γιού του, του Μινώταυρου -του μυθικού τέρατος, που ήταν μισός άνθρωπος και μισός ταύρος και ζούσε μέσα στο λαβύρινθο, σκοτώνοντας οποιονδήποτε τολμούσε να περάσει μέσα. Στην πραγματικότητα, ο Μινωικός Πολιτισμός είναι ο πρώτος γνωστός πολιτισμός στην Ευρώπη. Σήμερα, αυτό που έχει απομείνει από τον Μινωικό πολιτισμό είναι τα παλάτια και τα τεχνουργήματα που βρίσκονταν μέσα σε αυτά. Οι Μινωίτες ήταν ένας κοινωνικά οργανωμένος, καλλιτεχνικός και εμπορικός πολιτισμός. Αρχικά, μιλούσαν τη Γραμμική Α, η οποία στην πορεία αντικαταστάθηκε από τη Γραμμική Β. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν την ύπαρξη στρατιωτικού πολιτισμού στα μινωικά παλάτια και φαίνεται πως η δύναμή τους ήταν καθαρά οικονομική. Παρόλο που οι Μινωίτες εξαφανίστηκαν, ο πολιτισμός τους κληρονομήθηκε από άλλους πολιτισμούς, όπως οι Μυκηναίοι και στη συνέχεια οι ελληνιστικοί Έλληνες.
Τι απέγινε;
Πολλοί μελετητές πιστεύουν πως οι Μινωίτες εξαφανίστηκαν εξαιτίας μίας ηφαιστειακής έκρηξης στη Θήρα (Σαντορίνη) αλλά υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι επέζησαν. Εντούτοις, η έκρηξη κατέστρεψε όλα τα φυτά και οδήγησε σε λιμοκτονία, ενώ κατέστρεψε και τα πλοία τους, με αποτέλεσμα να βρεθούν αντιμέτωποι με την οικονομική παρακμή. Πιστεύεται ακόμα ότι την ίδια περίοδο δέχτηκαν και εισβολή, πιθανότατα από τους Μυκηναίους.
2. Οι Ανασάζι
Οι Ανασάζι ήταν ένας ιθαγενής Αμερικανικός πολιτισμός, που εμφανίστηκε στην περιοχή Four Corners των ΗΠΑ (στο σημείο όπου συναντιούνται το Νέα Μεξικό, η Αριζόνα, το Κολοράντο και η Γιούτα) περίπου το 1200 π.Χ. Οι πρώτοι Ανασάζι ήταν κυνηγοί και συλλέκτες τροφής, που έμεναν σε σπίτια μέσα σε κοιλώματα. Στην πορεία, ανέπτυξαν τη φυτοκομία και ξεκίνησαν να καλλιεργούν καλαμπόκι, φασόλια και κολοκύθια. Σε αρχαιολογικούς τόπους των Ανασάζι έχουν βρεθεί ακόμα κεραμικά, περίτεχνα καλάθια, σανδάλια, ρούχα από γούνα κουνελιού, πέτρες αλέσματος, γαβάθες και βέλη. Οι Ανασάζι είχαν σκάψει ολόκληρες πόλεις σε βραχώδεις πλαγιές, σαν αυτές της Mesa Verde και του Bandelier, ή τις έφτιαχναν εξ’Α ολοκλήρου από πέτρα ή πλίνθους, όπως το Chaco Canyon. Οι πόλεις αυτές φιλοξενούσαν πολλές πολιτιστικές και αστικές εκδηλώσεις, ενώ συνδέονταν μεταξύ τους με ένα οδικό δίκτυο εκατοντάδων μιλίων.
Τι απέγιναν;
Γύρω στο 1300 μ.Χ. οι Ανασάζι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους στους βράχους και διασκορπίστηκαν. Πολλοί μελετητές πιστεύουν πως, εξαιτίας μίας πληθυσμιακής έκρηξης, των ελαχίστων μεθόδων καλλιέργειας και μίας ξηρασίας που χτύπησε την περιοχή, ήταν πολύ δύσκολο για τους Ανασάζι να καλλιεργήσουν τροφή, με αποτέλεσμα να μετακινηθούν προς το Rio Grande ή το Hopi. Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν πως η κλιματική αυτή αλλαγή δεν εξηγεί από μόνη της την παρακμή των Ανασάζι, ενώ υπήρξαν και άλλοι παράγοντες που συνέβαλαν, κυρίως κοινωνικοί και πολιτικοί.
1. Ο πολιτισμός της κοιλάδας του Ινδού
Ο πολιτισμός της κοιλάδας του Ινδού ή πολιτισμός των Χαράπας αναπτύχθηκε από το 3300 έως το 1300 π.Χ σε μία περιοχή που είχε το μέγεθος περίπου της Δυτικής Ευρώπης, εκεί που βρίσκεται σήμερα το Πακιστάν και η δυτική Ινδία. Παρόλο που ήταν ένας από τους μεγαλύτερους αρχαίους πολιτισμούς, ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για τους Χαράπας, και αυτό γιατί η γλώσσα τους δεν αποκρυπτογραφήθηκε ποτέ. Αυτό που είναι γνωστό είναι πως έχτισαν πάνω από 100 πόλεις και χωριά, με τις πόλεις να είναι σε οργανωμένη διάταξη και να έχουν ένα περίτεχνο αποχετευτικό σύστημα, με εσωτερικές τουαλέτες. Επίσης, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν στρατιωτική δραστηριότητα, επομένως ήταν ένας φιλήσυχος πολιτισμός. Οι Χαράπας υπήρξαν ικανότατοι αστρονόμοι και πεπειραμένοι αγρότες, καλλιεργώντας σιτάρι, κριθάρι, αρακά, πεπόνια, σουσάμι και βαμβάκι (ήταν ο πρώτος πολιτισμός που έφτιαξε βαμβακερά ρούχα), ενώ διέθεταν και ζώα, όπως βοοειδή και ελέφαντες.
Τι απέγινε;
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες ως προς το τι συνέβη στον πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού. Κάποιοι πιστεύουν πως παρήκμασαν λόγω των περιβαλλοντικών αλλαγών, ενώ υπάρχει και μία δημοφιλής θεωρία που θέλει τους Αρειανούς να επιτέθηκαν στους Χαράπας γύρω στο 1500 π.Χ.
Πηγή
