Ο χαρακτήρας του είναι όπως αυτός ενός συνηθισμένου ανθρώπου, που προσπαθεί να επιστρέψει στο σπίτι του μετά από ένα δεκαετή πόλεμο, στη σύζυγο που αγαπάει και στο παιδί του. Το δρόμο του εμποδίζουν αιμοδιψή τέρατα, γοητευτικές πλανεύτρες, ύπουλες θάλασσες και θυμωμένοι θεοί. Αυτό είναι η ιστορία του Οδυσσέα, η επική περιπέτεια ενός από τους πιο μεγάλους μυθικούς ήρωες όλων των εποχών. Για μας είναι μύθος, αλλά για τους αρχαίους ήταν πραγματικότητα. Αυτή είναι η πραγματική ιστορία της Οδύσσειας, όπως ειπώθηκε αρχικά.
Αλλά η Οδύσσεια δεν είναι μόνον η επιστροφή στο σπίτι, είναι ένας αγώνας ενάντια στο χρόνο. Ενώ ο Οδυσσέας μάχεται με τον κίνδυνο στα πελάγη, η γυναίκα του, η Πηνελόπη, περιμένει με αγωνία την επιστροφή του και αναρωτιέται αν έχει γίνει χήρα ενός ναυτικού. Στο μεταξύ, μια άγρια ομάδα μνηστήρων, η αριστοκρατία της περιοχής, την πιέζει να ξεχάσει τον άνδρα της και να παντρευτεί ξανά, καθώς όλοι τη θεωρούσαν χήρα. Της λένε: «Ο Οδυσσέας δεν επιστρέφει. Δεν γνωρίζουμε τι του συνέβη, αλλά δεν θα επιστρέψει. Πρέπει να αποφασίσουμε ποιος θα γίνει βασιλιάς στη θέση του». Σύμφωνα με το έθιμο, όποιος κερδίσει τη βασίλισσα, θα κερδίσει και τον θρόνο. Αν ο Οδυσσέας δεν επιστρέψει στο σπίτι του εγκαίρως, θα χάσει την οικογένειά του και το βασίλειό του.
Η προσπάθεια του Οδυσσέα να γυρίσει σπίτι του εγκαίρως είναι το κεντρικό θέμα της Οδύσσειας. Αυτός ο επικός μύθος ήταν το πιο διάσημο έργο του Έλληνα συγγραφέα, του Ομήρου. Και για τους αρχαίους ήταν κάτι περισσότερο από μια διασκεδαστική και φανταστική ιστορία. Ήταν ένας οδηγός επιβίωσης σ’ έναν επικίνδυνο κόσμο.
Για να κατανοήσουν τον κόσμο, οι άνθρωποι έπρεπε να λένε ιστορίες. Έτσι οι Έλληνες είχαν τους μύθους. Μέσα σ’ αυτούς υπάρχουν απίστευτα ανθρώπινοι χαρακτήρες, που περνούν απίστευτα ανθρώπινες συγκινήσεις.
Οι περιπέτειες του Οδυσσέα στη θάλασσα απεικονίζουν το πώς έβλεπαν οι Έλληνες τον άγνωστο κόσμο πέρα από τις ακτές τους. Ο μύθος γράφτηκε σε μια εποχή που η επικράτειά τους άρχισε να επεκτείνεται πέρα από τη θάλασσα.
Ο Οδυσσέας αντιπροσωπεύει κάποιον που είναι το γνήσιο πρότυπο του Έλληνα. Η Ελλάδα την εποχή εκείνη ήταν μια πολύ φτωχή χώρα. Ένας βραχώδης τόπος που περιβάλλεται από θάλασσα. Έτσι οι άνθρωποι έπρεπε να κάνουν την τύχη τους με την τόλμη τους. Ήταν ο μόνος τρόπος για να τα καταφέρετε στην αρχαία Ελλάδα.
ΣΤΟΥΣ ΚΥΚΛΩΠΕΣ
Σε μια στάση τους για προμήθειες, μετά από αρκετές εβδομάδες περιπλάνησης στη θάλασσα, ο Οδυσσέας μόλις που γλύτωσε τον θάνατο από έναν ανθρωποφάγο Κύκλωπα, μόνο και μόνο για να επισύρει την οργή του πατέρα του τέρατος, του ισχυρού θεού της θάλασσας, του Ποσειδώνα.
Όταν επιτέθηκε και τύφλωσε το γιο ενός θεού, έκανε ένα διπλό λάθος. Πρώτον, θύμωσε ένα θεό και δεύτερον, ενώ πλέει για το σπίτι του, εξόργισε τον θεό της θάλασσας! Και αυτή η οργή λειτουργεί εναντίον του Οδυσσέα σε όλο το υπόλοιπο ταξίδι του. Ο Ποσειδώνας, ένας από τους πιο ισχυρούς θεούς, έχει προσωπική αντιπάθεια προς τον Οδυσσέα. Τώρα ο Οδυσσέας είναι τελείως εκτός πορείας και ταξιδεύει για μήνες σ’ ένα ταξίδι που θα έπρεπε να του είχε πάρει λίγες εβδομάδες. Δεν γνωρίζει ότι θα του πάρει χρόνια. Αλλά ο Οδυσσέας δεν είναι από αυτούς που τα εγκαταλείπουν όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες.
Μπορεί να πέσει, όπως κι εμείς ή και χειρότερα από εμάς, αλλά πάντα επανέρχεται, πάντα βρίσκει τον τρόπο. Κι αυτό διαμορφώνει την επιθυμία όλων μας να τα καταφέρουμε, να επιμείνουμε. Είναι μόνον ένας άνθρωπος ενάντια σε όλες τις πιθανότητες, ενάντια στους θεούς και πρέπει να τα καταφέρει μόνο με την πονηριά του.
ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΚΙΡΚΗΣ
Απελπισμένος και για να ξεφύγει από τις θυελλώδεις θάλασσες του Ποσειδώνα, ο ήρωας και οι άνδρες του βγαίνουν στην ξηρά, σε μια ακτή γεμάτη τρόφιμα. Ο Οδυσσέας στέλνει μια ομάδα ανιχνευτών για εξερεύνηση, ενώ ο ίδιος μένει στην ακτή. Οι άνδρες ανακαλύπτουν ένα πέτρινο παλάτι περικυκλωμένο από λύκους και λιοντάρια. Εκεί συναντούν την όμορφη μάγισσα Κίρκη. Γι’ αυτούς τους Έλληνες πολεμιστές, που έχουν μείνει στη θάλασσα για τέσσερις μήνες, η Κίρκη είναι ένα θέμα που τους ενθουσιάζει. Το ίδιο και οι υπηρέτριές της. Η Κίρκη προσκαλεί τους άνδρες στο σπίτι της για να απολαύσουν μια πολυτελή γιορτή με τρόφιμα και σάρκα. Η Κίρκη συμβολίζει το τι συμβαίνει όταν οι άνδρες χάνουν το δρόμο τους, όχι από ναρκωτικά, αλλά από το σεξ.
Και τι συμβαίνει στους άνδρες που γυρίζουν στο σπίτι τους και συναντούν προκλητικές γυναίκες με μεγάλη δύναμη, που μπορούν να τους κάνουν ευτυχισμένους και να τους δώσουν ό,τι θέλουν; Οι άνδρες αυτοί γίνονται γουρούνια. Καθώς οι άνδρες του Οδυσσέα παραδίνονται στις απολαύσεις των ορέξεων, η μάγισσα τους διδάσκει ένα σκληρό μάθημα. Τους μεταμορφώνει σε γουρούνια. Αλλά ένας άνδρας καταφέρνει να ξεφύγει από τα μάγια της Κίρκης και επιστρέφει για να προειδοποιήσει τον Οδυσσέα.
Αυτός, χωρίς δισταγμό, ξεκινάει για να αντιμετωπίσει τη θεά. Έχει την αισιοδοξία για το πώς είναι τα πράγματα. Έχει την ιδέα ότι οποιαδήποτε πρόκληση και αν βρεθεί στο δρόμο του, αυτός μπορεί να τη νικήσει. Και ποτέ δεν υποχωρεί.
Σύμφωνα με τον μύθο, στο δρόμο για το παλάτι της Κίρκης, όπου οι άνδρες του έχουν μεταμορφωθεί σε γουρούνια, ο Οδυσσέας συναντά έναν πολύτιμο σύμμαχο, τον αρχαίο Έλληνα θεό αγγελιαφόρο, τον Ερμή.
Είναι ο θεός που τον στέλνουν συνήθως από τον Όλυμπο στη Γη για να εκτελέσει διάφορα θελήματα. Τον έστειλαν στον Οδυσσέα μ’ ένα βότανο που λέγεται «μώλυ» και είχε μαγικές ιδιότητες. Το δίνει στον Οδυσσέα κι αυτός το παίρνει και έτσι δεν επηρεάζεται από τις δυνάμεις της Κίρκης. Με τη δύναμη του βότανου να τον προστατεύει, ο Οδυσσέας μπαίνει με θάρρος στο παλάτι της Κίρκης. Η Κίρκη προσπαθεί να τον μεταμορφώσει σε γουρούνι, αλλά αποτυγχάνει. Έτσι αλλάζει τακτική: Τον δελεάζει στην κρεβατοκάμαρά της, αλλά ο Οδυσσέας το παίζει δύσκολος.
Ο Οδυσσέας απαντάει: «Όχι τόσο γρήγορα! Πριν συμφωνήσω σε κάτι τέτοιο, πρέπει να ξανακάνεις τους άνδρες μου ανθρώπους και να μου υποσχεθείς ότι δεν θα ξανακάνεις τέτοια κόλπα, δεν θα μεταμορφώσεις ξανά κανέναν από εμάς σε ζώο». Η Κίρκη συμφωνεί με τους όρους αυτούς. Έτσι ο Οδυσσέας μπαίνει στο εσωτερικό ιερό της ερωτικής θεάς και δεν βγαίνει για έναν ολόκληρο χρόνο.
Αυτό σε μας φαίνεται σαν εξωσυζυγική σχέση. Ο Όμηρος, όμως, με κανέναν τρόπο δεν φαίνεται να θεωρεί ότι αυτό αποτελεί πρόβλημα. Ίσως αυτό να σχετίζεται με τα διπλά πρότυπα της ελληνικής κοινωνίας, δηλαδή, οι γυναίκες έπρεπε να είναι αγνές και πιστές, να μην επιδιώκουν και να μην απολαμβάνουν ιδιαίτερα τις σεξουαλικές σχέσεις, ενώ οι άνδρες μπορούσαν να βγουν και να κάνουν πολλές διαφορετικές εξωσυζυγικές σχέσεις, χωρίς αυτό να θεωρείται λάθος.
Μετά από ένα χρόνο, ο Οδυσσέας αποφασίζει ότι φτάνει πια. Είχε την περιπέτειά του, αλλά η καρδιά του είναι με τη γυναίκα του, την Πηνελόπη, και γι’ αυτό πρέπει να επιστρέψει σπίτι του.
Νομίζω ότι στο σημείο αυτό η Οδύσσεια προσπαθεί να μας δείξει κάτι για τον Οδυσσέα. Είναι ένας άνδρας, όπως όλοι οι άλλοι. Θα έπρεπε να προσπαθήσει να γυρίσει σπίτι του. Το οφείλει στην Πηνελόπη έναν σύζυγο και στην Ιθάκη έναν βασιλιά και όσο περισσότερο μένει με την Κίρκη, τόσο περισσότερο τους αρνείται αυτά που τους οφείλει. Πριν όμως μπορέσει να σαλπάρει για την Ιθάκη, πρέπει να κάνει μια ακόμα παράκαμψη και να επισκεφτεί ένα μέρος που δεν είναι πάνω στον χάρτη, αλλά κάτω από αυτόν. Τον Κάτω Κόσμο των νεκρών. Είναι ένα οδυνηρό κεφάλαιο στο ταξίδι του Οδυσσέα.
ΣΤΟΝ ΚΑΤΩ ΚΟΣΜΟ
Η Κίρκη δίνει τη συγκατάθεσή της για την αναχώρησή του, αλλά του δίνει μια δυσοίωνη προειδοποίηση: Για να νικήσει την κατάρα του θεού της θάλασσας, του Ποσειδώνα, και να φτάσει στο σπίτι του, θα χρειαστεί οδηγίες από τον τυφλό μάντη Τειρεσία. Μόνο που υπάρχει ένα πρόβλημα: Ο Τειρεσίας είναι νεκρός. Ο Οδυσσέας πρέπει να κάνει μια απρόσμενη επίσκεψη στον Κάτω Κόσμο του Άδη.
Νομίζει ότι πηγαίνει σπίτι, αλλά τελικά πηγαίνει κάπου που δεν περίμενε ότι θα πήγαινε. Πηγαίνει στην κόλαση. Ο Οδυσσέας τρομάζει με τη σκέψη αυτή. Δεν υπήρξε άνθρωπος (εκτός από τον Ηρακλή) που να πήγε στον Άδη και να επέζησε.
Ο Οδυσσέας δεν έχει άλλη επιλογή. Η δύναμη του Ποσειδώνα στη θάλασσα είναι ισχυρή και ο Οδυσσέας δεν θα πάει πουθενά σύντομα. Αν ελπίζει να κερδίσει ξανά την οικογένειά του και το βασίλειό του, πρέπει να αναζητήσει τον Τειρεσία στον Κάτω Κόσμο. Ο Κάτω Κόσμος για τους αρχαίους Έλληνες χαρακτηρίζεται κυρίως από την ύπαρξη ομίχλης και κρύου. Δεν είναι ένας δυσάρεστος τόπος, αλλά μια γκρίζα περιοχή, στην οποία είναι δύσκολο να δεις, έχει ομίχλη, είναι σκοτεινή και βρίσκεται πάρα πολύ μακριά.
Ο Οδυσσέας κάνει μια οδυνηρή κάθοδο στον Άδη. Οι αγωνιώδεις κραυγές των χαμένων ψυχών αντηχούν από όλες τις πλευρές. Καθώς περνάει τις πύλες του Άδη έρχεται αντιμέτωπος με τον μάντη Τειρεσία, ο οποίος του λέει ότι αυτός και οι άνδρες του μπορούν να νικήσουν την οργή του Ποσειδώνα και να επιστρέψουν σπίτι τους, αν ακολουθήσουν τις οδηγίες του.
Ο Τειρεσίας του δίνει πολύ συγκεκριμένες συμβουλές: «Προ πάντων μη φάτε τα βόδια του θεού Ηλίου. Ό,τι και αν κάνετε, μη φάτε αυτά τα βόδια». Είναι μια συμβουλή που θα στραφεί και θα στοιχειώσει τον Οδυσσέα. Καθώς οι ψυχές των νεκρών αρχίζουν να τον περικυκλώνουν, ο Οδυσσέας ξεφεύγει από τον Κάτω Κόσμο, πιο αποφασισμένος από ποτέ να γυρίσει σπίτι του. Έκανε αυτό που κανένας θνητός δεν θα μπορούσε να κάνει: επέζησε από ένα ταξίδι στον Άδη.
Καθώς ο μύθος συνεχίζεται, ο Οδυσσέας φεύγει από τον Άδη και ανοίγει πανιά για την Ιθάκη. Τελικά βρίσκεται και πάλι καθ’ οδόν προς το σπίτι του. Αλλά στην πορεία του κρύβεται ένα ακόμα εμπόδιο: το νησί των Σειρήνων.
ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΣΕΙΡΗΝΩΝ
Οι Σειρήνες είναι πλάσματα που τραγουδάνε τόσο όμορφα, ώστε σας βγάζουν από την πορεία σας και ναυαγείτε. Ο Οδυσσέας ξέρει ότι πλησιάζει το νησί τους και διατάζει τους άνδρες του να καλύψουν τα αυτιά τους με κερί μέλισσας, για να τους εμποδίσει να ακούσουν το τραγούδι των Σειρήνων. Ο Οδυσσέας, όμως, άνθρωπος με ακόρεστη περιέργεια, εξαιρεί τον εαυτό του από τον κανόνα που ο ίδιος έθεσε. Βάζει το πλήρωμα να τον δέσει στο κατάρτι του πλοίου. Έτσι, μπορεί να ακούσει τις Σειρήνες, χωρίς να οδηγήσει το πλοίο του στις βραχώδεις ακτές του νησιού.
Καθώς περνούν από το νησί φωνάζει: «Λύστε με, λύστε με!», αλλά δεν μπορούν να τον ακούσουν. Με τον τρόπο αυτόν ακούει το τραγούδι των σειρήνων. Είναι ο μόνος άνθρωπος που το έκανε και επέζησε. Βλέπουμε τους αρχαίους να απεικονίζουν αυτήν τη σκηνή ξανά και ξανά, ζωγραφίζοντάς την στο ένα αγγείο μετά το άλλο. Ο σκοπός τους ήταν να δείξουν το τι σημαίνει ιδανικός άνδρας: να κάνει οτιδήποτε χρειάζεται για να μάθει κάτι καινούργιο.
Η συνάντηση του Οδυσσέα με τις Σειρήνες είναι μια από τις πιο γνωστές ιστορίες της Μυθολογίας. Αλλά καινούργια στοιχεία δείχνουν ότι το τραγούδι των Σειρήνων ίσως να είναι κάτι περισσότερο από ένας μύθος.
Η ΠΟΝΗΡΙΑ ΤΗΣ ΠΗΝΕΛΟΠΗΣ
Όπως ακριβώς ο Οδυσσέας χαρακτηρίζεται για την πανουργία του, την εξυπνάδα του και τη δυνατότητά του να υφαίνει πλοκές και σχέδια, έτσι και η Πηνελόπη μπορεί να υφαίνει πλοκές και σχέδια. Η Πηνελόπη κάνει ό,τι μπορεί για να παραμείνει αισιόδοξη, αλλά δεν ξέρει τι απέγινε ο άνδρας της. Δεν έχει ιδέα για το αν ο Οδυσσέας είναι ακόμα ζωντανός και αν είναι, τότε βρίσκεται άραγε στο δρόμο της επιστροφής ή μήπως αποφάσισε να πάει κάπου αλλού; Είναι μια φοβερή κατάσταση αβεβαιότητας.
Η ΣΚΥΛΑ ΚΑΙ ΧΑΡΥΒΔΗ
Στο μεταξύ, ένα τρομερό σύνολο νέων εμποδίων στέκεται ανάμεσα στον Οδυσσέα και στο σπίτι του. Τώρα πρέπει να διαλέξει ανάμεσα σε δυο θανάσιμες διαδρομές. Η πρώτη περνάει μέσα από τις Συμπληγάδες Πέτρες, τεράστιους βράχους που συντρίβουν πλοία. Ο δεύτερος δρόμος περνά μέσα από ένα στενό πορθμό, που από τη μια μεριά έχει ένα ανθρωποφάγο θαλάσσιο τέρας, που λέγεται Σκύλα, και από την άλλη μεριά μια τεράστια δίνη, τη Χάρυβδη.
Η Σκύλα είναι ένα τρομακτικό θαλάσσιο τέρας με πολλά κεφάλια και πολλά μάτια. Αυτό το τρομακτικό πλάσμα είναι σίγουρο ότι θα αρπάξει έξι από τους άνδρες του και θα τους φάει. Απέναντι από τη Σκύλο είναι η Χάρυβδη, μια τεράστια δίνη που στροβιλίζεται, ρουφά μέσα της οτιδήποτε υπάρχει σε κοντινή απόσταση και μετά το ξαναβγάζει. Αν ο Οδυσσέας την πλησιάσει, κινδυνεύει να αναποδογυρίσει ολόκληρο το πλοίο του και να το ρουφήξει στον πάτο της θάλασσας. Ο Οδυσσέας είναι κυριολεκτικά παγιδευμένος ανάμεσα στη Σκύλα και στη Χάρυβδη. Προφανώς, από εδώ δημιουργήθηκε η γνωστή έκφραση. Διατάζει τους άνδρες του να αποφύγουν τις «Συμπληγάδες Πέτρες» και πλέουν προς το δύσκολο σημείο: το στενό της Σκύλας και της Χάρυβδης.
Εκεί ο Οδυσσέας αντιμετωπίζει δυο τραγικές επιλογές: θάνατος για μερικούς ή θάνατος για όλους. Συνειδητοποιεί μ’ έναν ψυχρό υπολογιστικό τρόπο ότι το να χάσει ολόκληρο το πλοίο του θα ήταν χειρότερη έκβαση από το να χάσει μερικούς άνδρες του. Έτσι αποφασίζει εκούσια να οδηγήσει το πλοίο πιο κοντά στη Σκύλα.
Εδώ, φυσικά, υπάρχει ένα μάθημα και αυτό είναι ότι ακόμα και ο πιο ευγενικός και προστατευτικός διοικητής μερικές φορές πρέπει να είναι πρόθυμος να θυσιάσει μερικούς από τους άνδρες του προκειμένου να εκπληρωθεί η αποστολή του.
Καθώς μπαίνουν στο στενό, ο ουρανός σκοτεινιάζει. Ξαφνικά πολλαπλά κύματα εμφανίζονται από το πουθενά. Ο Οδυσσέας οδηγεί το πλοίο μακριά από τη Χάρυβδη. Καθώς περνά από κοντά της, βλέπει τη γιγάντια δίνη να ρουφά τη θάλασσα, καταπίνοντας οτιδήποτε βρίσκεται κοντά της. Ξαφνικά, από την αντίθετη μεριά του πλοίου, χτυπά η Σκύλα. Αρπάζει έξι άνδρες από το κατάστρωμα του πλοίου και τους καταπίνει ζωντανούς.
Ο Οδυσσέας περιγράφει αυτή τη στιγμή σαν τη χειρότερη του ταξιδιού του. Οι άνδρες που βρίσκονται στα στόματα αυτού του φοβερού πλάσματος φωνάζουν το όνομά του: «Οδυσσέα, βοήθα μας! Βοήθα μας!» Και εκείνος, όχι μόνο δεν μπορεί, αλλά γνωρίζει ότι οι άνδρες αυτοί πεθαίνουν εξαιτίας της δικής του απόφασης.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ
Ένα γιγάντιο καλαμάρι είναι ένα πλάσμα τόσο μεγάλο όσο ένα σχολικό λεωφορείο. Τώρα, φανταστείτε πόσο μεγάλο πρέπει να φαινόταν ένα γιγάντιο καλαμάρι στους ναυτικούς, των οποίων τα πλοία είχαν μήκος μερικές δεκάδες πόδια. Βασιζόταν άραγε η περιγραφή της Σκύλας σε πραγματική εμφάνιση γιγάντιου καλαμαριού; Και τι ήταν ο γείτονάς της, η δίνη Χάρυβδη; Οι σύγχρονοι ωκεανογράφοι έχουν ανακαλύψει μια γιγάντια ζώνη από δίνες, που ταιριάζει με την περιγραφή της Χάρυβδης, στο στενό πορθμό της Μεσσήνης, ανάμεσα στην Ιταλία και τη Σικελία.
Στο βορρά υπάρχει το Τυρρηνικό πέλαγος, στο νότο το Ιόνιο πέλαγος. Τα νερά του Τυρρηνικού και του Ιονίου πελάγους είναι διαφορετικά. Κατά συνέπεια, η κίνηση των νερών μπρος-πίσω, μέσα από αυτά τα στενά, προκαλεί μεγάλη ανάδευση και σχηματίζονται τεράστιες δίνες και επικίνδυνες παλίρροιες. Μόλις που μπορούμε να φανταστούμε το πόσο ισχυρές πρέπει να ήταν στην αρχαιότητα, ειδικά για τους ναυτικούς που περνούσαν μέσα από τα στενά αυτά.
Γιγάντια καλαμάρια, επικίνδυνες δίνες, δυο πραγματικές απειλές που αντιμετώπιζαν οι αρχαίοι ναυτικοί. Θα μπορούσαν άραγε να ενέπνευσαν το υπόβαθρο γι’ αυτό το κεφάλαιο της Οδύσσειας;
ΤΑ ΒΟΔΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ
Ο Οδυσσέας τα βλέπει και λέει στους άνδρες του: «Εντάξει, θα μείνουμε στο νησί για απόψε. Ό,τι και αν κάνετε, μη τα φάτε. Μη τα φάτε!».
Αλλά οι προμήθειες τελειώνουν και με την πείνα να πλησιάζει, το πλήρωμα δεν υπακούει τον Οδυσσέα και σφάζει τα βόδια. Θα είναι και το τελευταίο τους γεύμα. Ο θεός Ήλιος εξαγριώνεται και προσφεύγει στον Δία, τον βασιλιά των θεών, για δικαιοσύνη.
Το να εξοργίσετε έναν θεό στην αρχαιότητα, ήταν μια από τις χειρότερες κινήσεις που θα μπορούσατε να κάνετε. Οι θεοί δεν είχαν πολλούς δισταγμούς στο να χρησιμοποιήσουν τις δυνάμεις τους για να τιμωρήσουν τους θνητούς που δεν συμπαθούσαν.
Ο Δίας, λοιπόν, συμφωνεί να τιμωρήσει τους παραβάτες. Στέλνει μια φοβερή θύελλα που χτυπάει το πλοίο του Οδυσσέα. Όλοι οι άνδρες χάνονται, εκτός από έναν. Ο Οδυσσέας τη γλίτωσε, επειδή μόνον αυτός δεν έφαγε από τα βόδια. Εδώ, όμως, τελειώνουν τα καλά νέα. Τώρα δεν έχει κανέναν άνδρα, κανένα πλοίο και καμιά ιδέα για το πού βρίσκεται.
Η ΝΥΜΦΗ ΚΑΛΥΨΩ
Μετά από τρία χρόνια στη θάλασσα, ο Οδυσσέας έχασε όλους τους άνδρες του και τα πλοία του. Είναι μόνος, απομονωμένος και εντελώς μακριά από το σπίτι του. Η θάλασσα τον βγάζει σ’ ένα παραδεισένιο νησί, όπου κατοικεί μια άλλη όμορφη πλανεύτρα, η νύμφη Καλυψώ. Στην ελληνική μυθολογία, οι νύμφες ήταν πολύ όμορφα νεαρά κορίτσια με μαγικές δυνάμεις. Η πιο άγρια φαντασίωση κάθε άνδρα. Ζούσαν στα δάση και στις δασώδεις περιοχές. Οι νύμφες ήταν πολύ εύθυμες στη συμπεριφορά τους.
Στο σημείο αυτό, ο Οδυσσέας απλά χαίρεται που είναι ζωντανός. Το να βγει στο νησί μιας όμορφης νύμφης, είναι ένα απροσδόκητο δώρο. Ενώ η γυναίκα του, η Πηνελόπη, συντηρεί πιστά την αγνότητά της, ο Οδυσσέας προσφέρει στον εαυτό του ακόμα μία εξωσυζυγική σχέση. Αυτή τη φορά καταλήγει να μείνει εκεί για εφτά χρόνια.
Στον Οδυσσέα δίνεται ουσιαστικά η άδεια να κοιμηθεί λίγο-πολύ με όποια θέλει. Δεν φαίνεται να υπάρχει στην ιστορία του Ομήρου κάποια ιδιαίτερα αρνητική παρατήρηση που να συνδέεται με τα χαριεντίσματα του Οδυσσέα. Στην πραγματικότητα, μάλλον τον κάνουν σπουδαιότερο και ισχυρότερο άνδρα, επειδή μπορεί να κατακτήσει όλες αυτές τις γυναίκες.
Η Καλυψώ υπόσχεται στον Οδυσσέα την αθανασία, αν μείνει μαζί της για πάντα. Αλλά αυτός αρνείται, γνωρίζοντας ότι πρέπει να επιστρέψει στη γυναίκα του και στο βασίλειό του. Στην πραγματικότητα είναι μια ανόητη επιλογή, το να επιλέξει τη θνητότητα και να συνεχίσει να είναι άνθρωπος αντί ημίθεος, αλλά για τον Οδυσσέα δεν τίθεται θέμα, πρέπει να απορρίψει την Καλυψώ και να την αφήσει, για να εκπληρώσει το πεπρωμένο του σαν άνθρωπος.
Αλλά χωρίς πλοίο που να τον φέρει στο σπίτι του, ο Οδυσσέας πρέπει να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Φτιάχνει ο ίδιος ένα πλοίο.
Για τους αρχαίους Έλληνες η ξυλουργική ήταν ένα από τα μεγαλύτερα χαρίσματα της διανοητικής ολοκλήρωσης. Συχνά λέμε ότι ο Οδυσσέας έφτιαξε μια σχεδία, αλλά μόνο σχεδία δεν ήταν. Έχει κατάρτι, έχει πηδάλιο, έχει κουπαστή. Ήταν ένα μεταφορικό μέσο που έδειχνε τη σοφία του. Είναι μέρος της εξυπνάδας του το γεγονός ότι είναι ικανός να είναι τόσο σοφός ξυλουργός.
Όταν το πλοίο ολοκληρώνεται, ο Οδυσσέας επιστρέφει στη θάλασσα. Έχει περάσει σχεδόν είκοσι χρόνια μακριά από το σπίτι του. Τώρα, επιτέλους, φαίνεται το τέλος του δρόμου. Πάνω στην ώρα, επειδή πίσω στην πατρίδα, η πιστή του γυναίκα, η Πηνελόπη, έχει εξαντλήσει όλες τις τακτικές καθυστέρησης για να αποκρούσει τους άνδρες που την κυνηγάνε όλα αυτά τα χρόνια. Οι μνηστήρες χάνουν την υπομονή τους και λένε: «Δεν θα επιστρέψει σπίτι του. Το πλοίο του θα καταστράφηκε στο δρόμο. Πρέπει να διαλέξεις έναν από εμάς ως διάδοχο του Οδυσσέα».
Θα καταφέρει, άραγε, ο Οδυσσέας να επιστρέψει στην Ιθάκη πριν είναι πολύ αργά;
Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΘΑΚΗ
Κοιτάξτε τι λέει ο Όμηρος: «Η Ιθάκη είναι το δυτικό νησί. Το πιο απομακρυσμένο προς τη θάλασσα και το πιο χαμηλό». Και σκέφτεσαι: «αυτό είναι εντελώς λάθος». Η Ιθάκη δεν είναι το πιο δυτικό, ούτε το πιο απομακρυσμένο νησί προς τη θάλασσα.
Όταν οι ερευνητές συνέκριναν τους αρχαίους χάρτες με τις σύγχρονες δορυφορικές εικόνες, το νησί της Κεφαλονιάς, δίπλα στην Ιθάκη, τράβηξε την προσοχή τους. Φάνηκε να ταιριάζει με την περιγραφή της ομηρικής Ιθάκης σε όλα τα σημεία, εκτός από ένα: Ο Όμηρος περιγράφει τέσσερα νησιά. Λέει ότι εκεί πρέπει να υπάρχουν τέσσερα νησιά. Εδώ όμως έχουμε ένα πρόβλημα, επειδή υπάρχουν μόνο τρία νησιά. Πού είναι το τέταρτο νησί; Και λέει επίσης ότι η Ιθάκη του Οδυσσέα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο δυτικά. Το πρόβλημα όμως λύνεται αν χωρίσουμε την Κεφαλονιά στα δύο. Αν πούμε ότι η δυτική χερσόνησος της Κεφαλονιάς, πριν από 3.000 χρόνια ήταν ίσως ένα ανεξάρτητο νησί. Θα μπορούσε άραγε το ενιαίο αυτό νησί να ήταν κάποτε δύο;
Το 2006 μια ομάδα επιστημόνων ξεκίνησε για να λύσει το μυστήριο. Χρησιμοποιώντας ερευνητικό εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας, σαν αυτόν που χρησιμοποιείται στην εξόρυξη πετρελαίων και φυσικού αερίου, έσκαψαν μια τρύπα 400 ποδιών με τρυπάνι στο έδαφος της χαμηλής κοιλάδας που βρίσκεται ανάμεσα στην ανατολική και τη δυτική Κεφαλονιά. Αν υπήρξε ποτέ χώρισμα στο νησί, αυτή θα ήταν η θέση του.
Συνέχισαν με το τρυπάνι μέχρι που ξέμειναν από κεφαλές και βρίσκονταν περίπου 15 μέτρα κάτω από τη στάθμη της θάλασσας. Σε κανένα όμως σημείο δεν χτύπησαν σκληρό στρώμα βράχου. Ξέρετε πόσο απίθανο είναι αυτό; Η απλούστερη εξήγηση είναι ότι κάποτε η θάλασσα περνούσε μέσα από εκείνη την κοιλάδα και μπορείτε ακόμα να δείτε τα υπολείμματα σήμερα. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι η κοιλάδα κάποτε ήταν κάτω από το νερό, κάτι που κάνει την Κεφαλονιά υποψήφια για τη θέση της ομηρικής Ιθάκης, το νησί που τελικά είδε ο Οδυσσέας στον ορίζοντα, είκοσι χρόνια μετά την αναχώρησή του για τον Τρωικό πόλεμο. Ο Οδυσσέας ποτέ δεν τα παρατάει. Πέρασε πολλά προσπαθώντας να γυρίσει σπίτι, αλλά θα γυρνούσε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.
Η ΑΦΙΞΗ ΣΤΗΝ ΙΘΑΚΗ
Όταν ο Οδυσσέας επιστρέφει σπίτι του, το νησί του, το βασίλειο της Ιθάκης, είναι σε κατάσταση πλήρους χάους και η γυναίκα του πολιορκείται από 108 μνηστήρες. Ο Οδυσσέας αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί απλά να μπει στο παλάτι του και να πάρει πίσω την προηγούμενη ζωή του. Οι μνηστήρες εποφθαλμιούν τη βασίλισσα και το βασίλειό του. Αν ανακαλύψουν ότι ο Οδυσσέας επέστρεψε, αναμφισβήτητα θα προσπαθήσουν να τον σκοτώσουν, πριν μπορέσει να ξαναπάρει το θρόνο του. Για μια ακόμα τελευταία φορά, ο Οδυσσέας πρέπει να φανεί πιο έξυπνος και πιο ανθεκτικός και να ξεγελάσει τους εχθρούς του για να επιζήσει.
Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΞΟΒΟΛΙΑΣ
Στο μεταξύ, η πολυβασανισμένη γυναίκα του Οδυσσέα, η Πηνελόπη, υποκύπτει τελικά στις πιέσεις των μνηστήρων και αναγγέλλει ένα διαγωνισμό τοξοβολίας για να ορίσει το νέο της άνδρα. Αυτός που θα μπορέσει να τεντώσει το τόξο του Οδυσσέα και να ρίξει ένα βέλος που θα περάσει μέσα από δώδεκα τσεκούρια, θα κερδίσει το χέρι της βασίλισσας και θα την παντρευτεί.Είναι η μοιραία ημέρα για την Ιθάκη. Λίγο πριν ξεκινήσει ο αγώνας, ο Όμηρος γράφει ότι ο ήλιος μαύρισε στον ουρανό. Για αιώνες ερευνούσαν τον στίχο αυτόν. Είναι άραγε ένα ποιητικό επινόημα για να αυξήσει την αγωνία ή η καταγραφή ενός πραγματικού γεγονότος; Ακόμα και οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν ότι ίσως αυτό να σήμαινε ότι ο Οδυσσέας επέστρεψε στο σπίτι του την ημέρα της ολικής έκλειψης.
ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ
Η ΘΑΝΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΜΝΗΣΤΗΡΩΝ
Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ
Στο σημείο αυτό ο Οδυσσέας καταλαβαίνει ότι η γυναίκα του τον περνάει από μια τελευταία δοκιμασία και λέει: «Πηνελόπη, ξέρω ότι αυτό είναι μια δοκιμασία. Εγώ έφτιαξα το κρεβάτι μας γύρω από αυτό το δένδρο. Είναι ριζωμένο στο έδαφος, το κρεβάτι μας δεν μπορεί να μετακινηθεί». Καθώς δεν έχει επιτρέψει σε κανέναν να μπει στην κρεβατοκάμαρά τους, η Πηνελόπη γνωρίζει με βεβαιότητα ότι μόνον ο Οδυσσέας θα ήξερε ότι το κρεβάτι δεν μετακινείται. Το μακρύ ταξίδι του Οδυσσέα, η Οδύσσειά του, έχει φτάσει στο τέλος του, αλλά ο θρύλος του θα διαρκέσει για πάντα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Πηγή
