Ήταν ανιψιός του Πρόξενου(D/R), ο οποίος είχε αναλάβει την κηδεμονία του Αριστοτέλη όταν αυτός έμεινε ορφανός. Ο Αριστοτέλης έγινε δάσκαλος του Καλλισθένη και μέσω αυτού, το 336 π.Χ., συμμετείχε στην αποστολή που έκανε ο Μέγας Αλέξανδρος ενάντια στην Περσική Αυτοκρατορία, ως επίσημος ιστοριογράφος για τη συγγραφή του ημερολογίου εκστρατείας.
Ενώ στην αρχή επιδοκίμαζε τον Αλέξανδρο, αργότερα ξεκίνησε να τον κατακρίνει και να τον κατηγορεί για την υιοθέτηση ανατολίτικων συνηθειών όπως αυτό της προσκύνησης.Διαβάζουμε στον ΑΡΡΙΑΝΟ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (4.10.5-4.11.9) - Απόδοση στα Νέα Ελληνικά
[4.10.5] Σχετικά με την αντίθεση του Καλλισθένη στην προσκύνηση του Αλεξάνδρου, επικρατεί η εξής παράδοση: συμφώνησε ο Αλέξανδρος με τους σοφιστές και τους επιφανέστερους Πέρσες και Μήδους, που τον περιέβαλλαν, να κάμουν μνεία του ζητήματος αυτού σε ένα συμπόσιο.
[4.10.6] Πρώτος πήρε το λόγο ο Ανάξαρχος και είπε ότι ήταν πολύ δικαιότερο να θεωρηθεί θεός ο Αλέξανδρος παρά ο Διόνυσος και ο Ηρακλής, όχι μόνο εξαιτίας των τόσο πολλών και τόσο μεγάλων κατορθωμάτων που έχει επιτελέσει, αλλά και επειδή ο Διόνυσος ήταν Θηβαίος και δεν είχε καμιά σχέση με τους Μακεδόνες. Ο Ηρακλής, πάλι, ήταν Αργείος και σχετιζόταν και αυτός με τους Μακεδόνες μονάχα λόγω της καταγωγής του Αλεξάνδρου, επειδή ο Αλέξανδρος ήταν Ηρακλείδης.
[4.10.7] Θα ήταν, λοιπόν, δικαιότερο να αποδίδουν οι Μακεδόνες θεϊκές τιμές στο βασιλιά τους, γιατί —και γι᾽ αυτό δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία— όταν ο Αλέξανδρος αποχωρήσει από την ανθρώπινη ζωή, θα τον τιμήσουν ως θεό. Πόσο, λοιπόν, είναι δικαιότερο να τον τιμούν τώρα που είναι ζωντανός παρά αφού πεθάνει, οπότε δεν θα είχε να ωφεληθεί τίποτε ο τιμώμενος!
[4.11.1] Όταν είπε ο Ανάξαρχος αυτά και άλλα παρόμοια λόγια, όσοι μετείχαν στο σχέδιο επιδοκίμασαν τον λόγο του και ήθελαν να αρχίσει αμέσως η προσκύνηση, οι περισσότεροι όμως Μακεδόνες σιωπούσαν, επειδή στενοχωρήθηκαν με τον λόγο του Ανάξαρχου.
[4.11.2] Ο Καλλισθένης ωστόσο πήρε τον λόγο και είπε: «Ανάξαρχε, ομολογώ ότι ο Αλέξανδρος είναι άξιος όλων των τιμών που ταιριάζουν σε έναν άνθρωπο. Αλλά οι άνθρωποι με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους έχουν κάνει τη διάκριση ανάμεσα στις ανθρώπινες και τις θεϊκές τιμές, όπως με την κατασκευή ναών και την ανέγερση αγαλμάτων, με ιερούς τόπους που παραχωρούνται στους θεούς, με θυσίες και σπονδές που γίνονται προς τιμή τους και με ύμνους που γράφονται γι᾽ αυτούς, ενώ για τους ανθρώπους είναι μονάχα οι έπαινοι. Αλλά η σπουδαιότερη διάκριση είναι το έθιμο της προσκύνησης.
[4.11.3] Γιατί οι άνθρωποι ασπάζονται, όταν χαιρετά ο ένας τον άλλο, ενώ οι θεοί, επειδή κατοικούν κάπου ψηλά και δεν επιτρέπεται ούτε να τους αγγίζομε, γι᾽ αυτόν ακριβώς τον λόγο τιμούνται με την προσκύνηση. Οργανώνονται επίσης χοροί για τους θεούς και ψάλλονται παιάνες προς τιμήν τους. Και δεν είναι καθόλου παράδοξο αυτό, εφ᾽ όσον μάλιστα στους ίδιους τους θεούς αποδίδονται διαφορετικές τιμές για τον καθένα και, μα τον Δία, και στους ήρωες άλλες που διαφέρουν πάλι από τις τιμές των θεών.
[4.11.4] Δεν πρέπει, λοιπόν, συγχέοντας όλα αυτά να τοποθετούμε πολύ ψηλά τους ανθρώπους αποδίδοντάς τους υπερβολικές τιμές και, όσο εξαρτάται από μας, να υποβιβάζομε τους θεούς σε ανάρμοστη ταπεινότητα, τιμώντας τους κατά τον ίδιο τρόπο με τους ανθρώπους. Ούτε βέβαια ο Αλέξανδρος θα ανεχόταν να οικειοποιηθεί ένας απλός πολίτης τις βασιλικές τιμές με άδικη εκλογή ή ψήφο.
[4.11.5] Θα είχαν, λοιπόν, πολύ πιο δίκιο οι θεοί να οργίζονται εναντίον των ανθρώπων εκείνων που οικειοποιούνται τις θεϊκές τιμές ή που ανέχονται να τους τις παραχωρούν άλλοι. Ο Αλέξανδρος και είναι και φαίνεται, σε υπέρμετρο βαθμό, ο γενναιότερος από τους γενναίους άνδρες, ο βασιλικότερος από τους βασιλείς και ο ικανότερος από τους στρατηγούς.
[4.11.6] Και συ, Ανάξαρχε, που συναναστρέφεσαι τον Αλέξανδρο για τη σοφία σου μα και τη μόρφωσή σου, έπρεπε, περισσότερο από κάθε άλλον, να του πεις τα λόγια αυτά και να αποκρούσεις τα αντίθετα. Δεν έπρεπε, λοιπόν, να αρχίσεις να του λες αυτούς τους λόγους, αλλά να έχεις υπόψη σου ότι δεν συναναστρέφεσαι ή δεν συμβουλεύεις τον Καμβύση ή τον Ξέρξη, αλλά τον γιο του Φιλίππου, απόγονο του Ηρακλή και του Αιακού, του οποίου οι πρόγονοι ήρθαν από το Άργος στη Μακεδονία και είναι μέχρι σήμερα άρχοντες των Μακεδόνων όχι με τη βία αλλά νόμιμα.
[4.11.7] Άλλωστε ούτε στον ίδιο τον Ηρακλή παραχώρησαν οι Έλληνες θεϊκές τιμές όσο ζούσε, αλλά ούτε και αφού πέθανε, έως ότου ο θεός των Δελφών έδωσε τη συγκατάθεσή του να τον τιμούν ως θεό. Εάν όμως πρέπει να σκεφτόμαστε ως βάρβαροι, επειδή γίνεται η συζήτησή μας σε βαρβαρική χώρα, έχω από σένα την αξίωση, Αλέξανδρε, να θυμάσαι την Ελλάδα, προς χάρη της οποίας έγινε όλη αυτή η εκστρατεία, για να προσαρτήσεις την Ασία στην Ελλάδα.
[4.11.8] Σκέψου, λοιπόν, όταν επιστρέψεις εκεί, θα εξαναγκάσεις άραγε και τους Έλληνες, τους πιο μεγάλους φίλους της ελευθερίας, να σε προσκυνούν ή θα αφήσεις ήσυχους τους Έλληνες και θα επιβάλεις στους Μακεδόνες αυτήν εδώ την ατιμία; Ή θα κάμεις ο ίδιος μια για πάντα την διάκριση των τιμών, δηλαδή από τους Έλληνες και τους Μακεδόνες να τιμάσαι κατά τρόπο ανθρώπινο και ελληνικό και μονάχα από τους βαρβάρους κατά τρόπο βαρβαρικό;
[4.11.9] Αλλά, αν λένε για τον Κύρο, τον γιο του Καμβύση, ότι πρώτος αυτός από τους ανθρώπους προσκυνήθηκε και ότι γι᾽ αυτόν τον λόγο παρέμεινε αυτή η ταπεινή συνήθεια στους Πέρσες και τους Μήδους, πρέπει να θυμόμαστε ότι εκείνον τον Κύρο σωφρόνισαν οι Σκύθες, άνθρωποι φτωχοί, αλλά ελεύθεροι, και άλλοι πάλι Σκύθες τον Δαρείο, ενώ τον Ξέρξη συνέτισαν οι Αθηναίοι και οι Λακεδαιμόνιοι και τον Αρταξέρξη ο Κλέαρχος και ο Ξενοφών και οι μύριοι που ήταν μαζί τους, και αυτόν εδώ τον Δαρείο ο Αλέξανδρος χωρίς να προσκυνείται.
Ο Καλλισθένης κατηγορούμενος για συμμετοχή στη συνωμοσία των παίδων το 327 π.Χ. ο Καλλισθένης φυλακίστηκε και αργότερα πέθανε.
Ο Καλλισθένης στην ιστορία του μεταχειριζόταν εργαλεία της ρητορικής αλλά έκανε και παρεκβάσεις σε θέματα όπως η γεωγραφία, τα φυσικά φαινόμενα, η ζωολογία, η βοτανική, η αστρονομία, το δίκαιο και άλλα. Κυρίως όμως εξυμνούσε και δόξαζε το πρόσωπο του Αλέξανδρου, δημιουργώντας έτσι σιγά σιγά τον μύθο του μακεδόνα ηγέτη.[εκκρεμεί παραπομπή]
Το Μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου, έργο το οποίο συντήρησε και διέδωσε τον μύθο του Αλεξάνδρου κατά τον Μεσαίωνα, δεν είναι έργο δικό του, αλλά άλλου συγγραφέα κατά πολύ μεταγενέστερου (του 3ου μ.Χ. αι.), ο οποίος αναφέρεται ως Ψευδοκαλλισθένης.
Βιβλιογραφία:
- Μτφρ. Θεόδωρος Χ. Σαρικάκης 1986, 1998. Αρριανού “Αλεξάνδρου Ανάβασις”. Εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις. Τόμ. Α (Βιβλία Α-Γ), τόμ. Β (Βιβλία Δ-Ζ). Βιβλιοθήκη Ελλήνων Συγγραφέων. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών © 1986, 1998 Ακαδημία Αθηνών
- R. Merkelbach, Die Quellen des griechischen Alexanderromans, Μόναχο, 1954
- Πλουτάρχου, Βίος Αλεξάνδρου 53 -55
- Αρριανού, Ανάβασις iv. 10-14
- Κούρτιος, viii. 5-8
Πληροφορίες ανλήθηκαν από τις πηγές:
