490 π.Χ: Η εκστρατεία του Δάτη και του Αρταφέρνη
Οι Πέρσες, αφού συγκέντρωσαν πολλούς άνδρες, επιτέθηκαν στη Λίνδο, αλλά δεν κατάφεραν να την καταλάβουν. Ο περσικός στόλος κινήθηκε στη Σάμο και μετά επιτέθηκε στη Νάξο, με σκοπό να τιμωρήσει την πόλη για την αποτυχημένη πολιορκία, η οποία διεξήχθη εννέα χρόνια νωρίτερα. Οι Πέρσες κατάφεραν να καταλάβουν την πόλη, καταστρέφοντας πολλούς ναούς.
Οι Πέρσες πλησίασαν τη Δήλο, γι' αυτό και οι κάτοικοι της πόλης άφησαν τα σπίτια τους. Για να πείσει τους κατοίκους της Δήλου, ο Δάτης έκαψε τριακόσια τάλαντα από λιβάνι στον βωμό του Απόλλωνα. Τότε, ο στόλος άρχισε να κινείται προς την Ερέτρια, κατακτώντας κάθε πόλη στον δρόμο του και αναγκάζοντας τους κατοίκους να του δίνουν ομήρους και στρατεύματα.
Ωστόσο, οι κάτοικοι της Καρύστου αρνήθηκαν να κάνουν κάτι τέτοιο, γι' αυτό και οι Πέρσες επιτέθηκαν και κατέλαβαν την πόλη, αναγκάζοντας τους κατοίκους να παραδοθούν.Οι Έλληνες αντιμετωπίζουν τους Πέρσες στον Μαραθώνα
Οι Πέρσες έφτασαν στην Ερέτρια - κατά τον Ηρόδοτο, οι Ερετριείς χωρίστηκαν σε τρία στρατόπεδα: οι πρώτοι ήθελαν να φύγουν απ' την πόλη, οι δεύτεροι να αντισταθούν και οι τρίτοι ήθελαν να παραδοθούν στους Πέρσες, ωστόσο οι περισσότεροι αποφάσισαν να μείνουν στην πόλη. Οι Πέρσες για έξι μέρες πολιορκούσαν την πόλη, μέχρι που δύο Ερετριείς άνοιξαν τις πύλες της πόλης και επέτρεψαν στους Πέρσες να εισέλθουν στην πόλη. Οι τελευταίοι κατέστρεψαν την πόλη, έκαψαν τους ναούς και υποδούλωσαν όσους Ερετριείς παρέμειναν στην πόλη.
Μάχη του Μαραθώνα
Οι Πέρσες, μετά από συμβουλή του Ιππία, στρατοπέδευσαν στον Μαραθώνα, περίπου 25 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Οι Αθηναίοι παρατάχθηκαν στον Μαραθώνα μαζί με χίλιους Πλαταιείς, ενώ παράλληλα έστειλαν τον Φειδιππίδη στη Σπάρτη για να ζητήσει βοήθεια.
Ωστόσο, οι Σπαρτιάτες αρνήθηκαν, λέγοντας ότι γιόρταζαν τα Κάρνεια - αυτό σήμαινε ότι οι Αθηναίοι θα έμεναν χωρίς ενισχύσεις για δέκα μέρες. Μετά από πέντε μέρες, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να επιτεθούν και κατάφεραν να διαλύσουν τις πτέρυγες των Περσών.
Κατά τον Ηρόδοτο, στη μάχη σκοτώθηκαν 6.400 Πέρσες, 192 Αθηναίοι και 11 Πλαταιείς. Αμέσως μετά τη μάχη, ο περσικός στόλος έπλευσε από το Σούνιο για να επιτεθεί στην Αθήνα, αλλά οι Αθηναίοι κατάφεραν να φθάσουν εγκαίρως στην πόλη, αναγκάζοντας τους Πέρσες να υποχωρήσουν. Οι Σπαρτιάτες έφθασαν στην Αθήνα την επόμενη μέρα και όταν είδαν τα πτώματα των Περσών στον Μαραθώνα αναγνώρισαν τη μεγάλη νίκη των Αθηναίων. Μ' αυτό τον τρόπο έληξε η πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα.
Δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα (480-479 π.Χ)
Ο περσικός στρατός, μετά από τρεις μήνες, πέρασε από τον Ελλήσποντο στη Θέρμη και σταμάτησε για λίγο στη Δορισκό για να αναδιοργανωθούν τα εθνικά σώματα σε τακτικά στρατεύματα. Το 480 π.Χ, συγκλήθηκε νέο συνέδριο. Μια αντιπροσωπεία από τη Θεσσαλία πρότεινε στους Έλληνες να σταματήσουν τον Ξέρξη στα Στενά των Τεμπών.
Ωστόσο, όταν αγγελιοφόροι του Αλεξάνδρου Α' της Μακεδονίας ενημέρωσαν τους Έλληνες ότι οι Πέρσες βαδίζουν ήδη εναντίον τους κυκλωτικά παρακάμπτωντας την κοιλάδα των Τεμπών μέσω του περάσματος του Σαρανταπόρου και λόγω του μεγαλύτερου μεγέθους του περσικού στρατού, οι Έλληνες οπισθοχώρησαν. Τότε, ο Θεμιστοκλής πρότεινε μια διαφορετική στρατηγική στους συμμάχους.
Ο Ξέρξης θα αναγκαζόταν να περάσει από τις Θερμοπύλες για να φτάσει στη Νότια Ελλάδα. Για αυτό, ο Θεμιστοκλής πρότεινε στους Έλληνες να κλείσουν το στενό πέρασμα των Θερμοπυλών, όπου οι Πέρσες δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την αριθμητική υπεροχή τους. Παράλληλα, οι Αθηναίοι θα αντιμετώπιζαν τον περσικό στόλο στο Αρτεμίσιο. Αυτό το σχέδιο έγινε δεκτό από τους Έλληνες. Ωστόσο, οι πόλεις της Πελοποννήσου, σε περίπτωση αποτυχίας του σχεδίου, σχεδίαζαν να υπερασπιστούν τον Ισθμό της Κορίνθου, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά των Αθηναίων θα έφευγαν μαζικά στην Τροιζήνα.
Αύγουστος 480 π.Χ: Μάχες των Θερμοπυλών και του Αρτεμισίου
Όταν οι Έλληνες έμαθαν ότι οι Πέρσες από τον Όλυμπο βάδιζαν στις Θερμοπύλες, οι Σπαρτιάτες γιόρταζαν τα Κάρνεια, ενώ παράλληλα διεξάγονταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Ωστόσο, οι Σπαρτιάτες έστειλαν 300 άνδρες με τον βασιλιά Λεωνίδα. Ο Λεωνίδας διέταξε τους Φωκείς να ανεγείρουν ένα αμυντικό τείχος και περίμενε την άφιξη των Περσών.
Τα στενά των Θερμοπυλών
Οι Πέρσες περίμεναν τέσσερις μέρες την υποχώρηση των Ελλήνων, ωστόσο, όταν κατάλαβαν ότι οι Έλληνες θα πολεμούσαν, αποφάσισαν να επιτεθούν. Οι Έλληνες απωθούσαν τις περσικές επιθέσεις για δύο μέρες, αλλά ο Εφιάλτης έδειξε στους Πέρσες ένα μονοπάτι και τους οδήγησε πίσω από τους Έλληνες.
Ο Λεωνίδας αποφάσισε να μείνει στο πεδίο της μάχης με τους 300 Σπαρτιάτες, 400 Θηβαίους, 700 Θεσπιείς και ακόμα λίγους Έλληνες, ωστόσο, ο ελληνικός στρατός εκμηδενίστηκε. Παράλληλα, ο ελληνικός στόλος αντιμετώπισε τους Πέρσες στο Αρτεμίσιο.
Οι Πέρσες είχαν χάσει πολλά πλοία στη Μαγνησία λόγω καταιγίδας και προσπάθησαν να κλείσουν όλες τις εξόδους από τα στενά. Μετά την πρώτη μέρα, οι Έλληνες κατέστρεψαν τριάντα περσικά πλοία, ενώ η καταιγίδα κατέστρεψε τον περσικό στόλο στην Εύβοια.
Οι Έλληνες, τη δεύτερη μέρα, επιτέθηκαν στα πλοία από την Κιλικία και τα κατέστρεψαν. Την επόμενη μέρα, οι Πέρσες επιτέθηκαν. Κατά τη διάρκεια της μάχης καταστράφηκαν πολλά ελληνικά και περσικά πλοία. Το απόγευμα, οι Έλληνες έμαθαν για την ήττα στις Θερμοπύλες και επειδή δεν υπήρχε πλέον ανάγκη να υπερασπίζονται τις Θερμοπύλες και, επιπλέον, εξαιτίας των μεγάλων απωλειών, οι Έλληνες υποχώρησαν στη Σαλαμίνα.
Σεπτέμβριος 480 π.Χ: Ναυμαχία της Σαλαμίνας
Οι Πέρσες κατέστρεψαν μετά τη νίκη τους στις Θερμοπύλες ισοπέδωσαν τη Βοιωτία, τις Πλαταιές και τις Θεσπιές, ενώ αργότερα κινήθηκαν για να καταλάβουν την άδεια από ανθρώπους Αθήνα. Στη Σαλαμίνα ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Ευρυβιάδης και οι υπόλοιποι Πελοποννήσιοι επέμεναν να προστατεύσουν τον Ισθμό της Κορίνθου, καταστρέφοντας τον μοναδικό δρόμο που οδηγούσε εκεί και χτίζοντας τείχος γύρω από αυτό.
Ενώ οι Λακεδαιμόνιοι και οι στενοί τους σύμμαχοι αποφάσισαν την επόμενη ημέρα να αναχωρήσουν για τον Ισθμό, ο Θεμιστοκλής έστειλε κάποιον από το στρατόπεδο των Ελλήνων να υποκριθεί τον αποστάτη και να πει στους Πέρσες ότι οι Έλληνες σκόπευαν να φύγουν από το στενό την επόμενη ημέρα, οπότε οι Πέρσες θα μπορούσαν την ίδια νύχτα να τους φράξουν τον δρόμο με τα μεγάλα πλοία τους. Η αριθμητική υπεροχή όμως των Περσών τους επέφερε μόνο προβλήματα. Στη ναυμαχία, οι Έλληνες κατέστρεψαν διακόσια περσικά πλοία και απέτρεψαν την κάθοδο των Περσών στην Πελοπόννησο.
Ο Ξέρξης, φοβούμενος ότι οι Έλληνες μετά τη νίκη τους στη Σαλαμίνα θα κατέστρεφαν τη γέφυρα του Ελλησπόντου, αποφάσισε να υποχωρήσει με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του. Ο Μαρδόνιος έμεινε με τους στρατιώτες που διάλεξε. Πέρασε τον χειμώνα στη Βοιωτία και στη Θεσσαλία ενώ οι Αθηναίοι επέστρεψαν στην πόλη τους.
27 Αυγούστου 479 π.Χ: Μάχες των Πλαταιών και της Μυκάλης
Οι σχέσεις μεταξύ των Ελλήνων χειροτέρευσαν, καθώς οι Πελοποννήσιοι αρνήθηκαν να στείλουν στρατό στα βόρεια για να βοηθήσουν τους Αθηναίους· οι Αθηναίοι απέσυραν τον στόλο τους και την ηγεσία του ελληνικού στόλου ανέλαβε ο Λεωτυχίδας. Ο ελληνικός στόλος βρίσκονταν στη Δήλο ενώ ο περσικός στη Σάμο.
Αμφότερες οι πλευρές απέφευγαν την σύγκρουση, ενώ ο Μαρδόνιος αποφάσισε να μην επιτεθεί στον Ισθμό. Ο Μαρδόνιος με τη βοήθεια του Αλέξανδρου Α' προσπάθησε να πείσει τους Αθηναίους να συγκατανεύσουν σε ειρήνη, αλλά οι τελευταίοι, αφού εξασφάλισαν τη βοήθεια των Σπαρτιατών, αρνήθηκαν και σύμφωνα με τον Ηρόδοτο απάντησαν τα εξής:
καὶ αὐτοὶ τοῦτό γε ἐπιστάμεθα ὅτι πολλαπλησίη ἐστὶ τῷ Μήδῳ δύναμις ἤ περ ἡμῖν, ὥστε οὐδὲν δέει τοῦτό γε ὀνειδίζειν. ἀλλ᾽ ὅμως ἐλευθερίης γλιχόμενοι ἀμυνεύμεθα οὕτω ὅκως ἂν καὶ δυνώμεθα (μετ. «αν και ξέρουμε ότι οι Μήδοι είναι περισσότεροι από εμάς, εμείς όμως θα αμυνθούμε καθώς αγαπούμε την ελευθερία μας»).
Οι Αθηναίοι εκκένωσαν την πόλη τους και την κατέλαβε ο Μαρδόνιος, ο οποίος επανέλαβε την προσφορά που είχε κάνει στη Σαλαμίνα.
Οι Αθηναίοι ζήτησαν την άμεση βοήθεια της Σπάρτης, αλλά η Σπάρτη γιόρταζε τα Υακίνθια και άργησε να δώσει απάντηση. Ωστόσο, ο Τεγεάτης Χίλεος έπεισε τους Σπαρτιάτες να στείλουν στρατό, τονίζοντας τα αρνητικά αποτελέσματα που θα είχε η παράδοση της Αθήνας στους Πέρσες. Οι Αθηναίοι έμειναν έκπληκτοι όταν έμαθαν για τον προέλαση του σπαρτιατικού στρατού.
Μαθαίνοντας για τις κινήσεις των Ελλήνων, ο Μαρδόνιος κινήθηκε προς τις Πλαταιές με σκοπό να δελεάσει τους Έλληνες σε σύγκρουση που θα γινόταν σε ανοικτό πεδίο ώστε να χρησιμοποιήσει το ιππικό του.
Οι Έλληνες, υπό την ηγεσία του Παυσανία, έμειναν στα υψώματα. Αυτός ήταν ο λόγος που ο Μαρδόνιος διέταξε επίθεση του ιππικού, η οποία αποκρούστηκε από τους Έλληνες. Οι Έλληνες ήρθαν πιο κοντά στο περσικό στρατόπεδο με αποτέλεσμα το άνοιγμα των γραμμών τους και την επίθεση των Περσών στη μοναδική πηγή νερού των Ελλήνων.
Ο Παυσανίας διέταξε νυχτερινή υποχώρηση η οποία όπως πήγε στραβά, οπότε οι Αθηναίοι με τους Σπαρτιάτες και τους Τεγεάτες έμειναν για να καλύπτουν την υποχώρηση των Ελλήνων. Αυτό ώθησε τον Μαρδόνιο σε επίθεση. Στη μάχη που ακολούθησε οι Έλληνες διέλυσαν τον περσικό στρατό και σκότωσαν τον Μαρδόνιο. Απ' τους Πέρσες, μόνο 40.000 άνδρες έμειναν ζωντανοί, ενώ οι άλλοι σφάχθηκαν από τους Έλληνες. Την ίδια μέρα ο ελληνικός στόλος επιτέθηκε εναντίον του περσικού στις ακτές της Μυκάλης.
Ο αθηναϊκός στόλος υπό τις διαταγές του Ξάνθιππου ενώθηκε με την υπόλοιπη ελληνική ναυτική δύναμη και έπλευσε κοντά στη Σάμο. Μην επιθυμώντας την εμπλοκή του σε ναυμαχία με τους Έλληνες, οι Πέρσες υποχώρησαν στη Μυκάλη. Εκεί ο Ξέρξης άφησε στρατό 60.000 ανδρών ο οποίος ενώθηκε με τον στόλο. Οι Έλληνες, παρά την αριθμητική υπεροχή των Περσών, επιτέθηκαν και κατέστρεψαν ένα μεγάλο μέρος του περσικού στόλου πετυχαίνοντας μια σπουδαία νίκη και τερματίζοντας ουσιαστικά τη δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα.
Βιβλιογραφία:
Αρχαίες πηγές
- Ηρόδοτος, Ιστορίαι.
- Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου.
- Ξενοφών, Ελληνικά.
- Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη Ιστορική.
- Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι - Αριστείδης, Κίμων, Θεμιστοκλής.
- Κορνήλιος Νέπως, Περί επιφανών ανδρών (Μιλτιάδης).
Σύγχρονες πηγές
- Boardman J.· Bury J.B.· Cook S.A.· Adcock F.A.· και άλλοι. (1988). The Cambridge Ancient History, vol. 5. Cambridge University Press. ISBN 0521228042.
- Burn, A.R. (1985). «Persia and the Greeks». Στο: Ilya Gershevitch. The Cambridge History of Iran, Volume 2: The Median and Achaemenid Periods The Cambridge Ancient History, vol. 5. Cambridge University Press. ISBN 0521228042.
- Dandamaev, M.A. (1989). A political history of the Achaemenid empire (translated by Willem Vogelsang). BRILL. ISBN 9004091726.
- Philip de Souza (2003). The Greek and Persian Wars, 499-386 BC. Osprey Publishing. ISBN 1-84176-358-6.
- Farrokh, Keveh (2007). Shadows in the Desert: Ancient Persia at War. Osprey Publishing. ISBN 1846031087.
- Fine, John Van Antwerp (1983). The ancient Greeks: a critical history. Harvard University Press. ISBN 0674033140.
- Finley, Moses (1972). «Introduction». Thucydides – History of the Peloponnesian War (translated by Rex Warner). Penguin. ISBN 0140440399.
- Garland, Robert: (2018). Η Αθήνα στις φλόγες. Μτφρ. Χρήστος Καψάλης. Αθήνα: Ψυχογιός. ISBN 978-618-01-2566-5.
- Green, Peter (2006). Diodorus Siculus – Greek history 480–431 BC: the alternative version (translated by Peter Green). University of Texas Press. ISBN 0292712774.
- Green, Peter (1996). The Greco-Persian Wars. University of California Press. ISBN 0520205731.
- ελληνική μετάφραση: Οι ελληνοπερσικοί πόλεμοι. Μτφρ. Αριάδνη Αλαβάνου. Γέρακας: Τουρίκη. 2004. ISBN 978-960-87875-4-4.
- Hall, Jonathon (2002). Hellenicity: between ethnicity and culture. University of Chicago Press. ISBN 0226313298.
- Higbie, Carolyn (2003). The Lindian Chronicle and the Greek Creation of their Past. Oxford University Press. ISBN 0-19-924191-0.
- Holland, Tom (2006). Persian Fire: The First World Empire and the Battle for the WestFree registration required. Abacus. ISBN 0385513119.
- Kagan, Donald (1989). The Outbreak of the Peloponnesian War. Cornell University Press. ISBN 0801495563.
- Köster, A.J. (1934). «Studien zur Geschichte des Antikes Seewesens». Klio Belheft 32.
- Lazenby, JF (1993). The Defence of Greece 490–479 BC. Aris & Phillips Ltd. ISBN 0856685917.
- Osborne, Robin (1996). Greece in the making, 1200-479 BC. Routledge. ISBN 9780415469920.
- Roebuck, R. (1987). Cornelius Nepos – Three Lives. Bolchazy-Carducci Publishers. ISBN 0865162077.
- Rung, Eduard (2008). «Diplomacy in Graeco-Persian relations». Στο: de Souza, P.· France, J. War and peace in ancient and medieval history. University of California Press. ISBN 052181703X.
- Sealey, Raphael (1976). A history of the Greek city states, ca. 700-338 B.C.Free registration required. University of California Press. ISBN 0520031776.
- Snodgrass, Anthony (1971). The dark age of Greece: an archaeological survey of the eleventh to the eighth centuries BC. Routledge. ISBN 9780415936361.
- Carol G. Thomas· Craig Conant (2003). Citadel to City-State: The Transformation of Greece, 1200-700 B.C.E. Indiana University Press. ISBN 0253216028.
- Traver, Andrew (2002). From polis to empire, the ancient world, c. 800 B.C.-A.D. 500: a biographical dictionaryFree registration required. Greenwood Publishing Group. ISBN 0313309426.
- Γαρουφαλής, Δημήτριος Ν. (2003). Περσικοί πόλεμοι, 490-479 π.Χ. Αθήνα: Περισκόπιο. ISBN 978-960-8345-09-6.
Πηγή εικόνας: Από Άγνωστος - National Museums Scotland, Κοινό Κτήμα
Πληροφορίες αντλήθηκαν από την πηγή
