Η νηστεία στην αρχαιότητα εξέφραζε τη θλίψη και το πένθος για το θάνατο και συνάμα αφορούσε σε πράξη μετάνοιας, κάθαρσης, αίτησης άνωθεν βοήθειας και προπαρασκευής μεγάλων θρησκευτικών τελετών. Στις θρησκείες της αρχαιότητας η αποχή από ορισμένες «απαγορευμένες» τροφές ήταν συνδεδεμένη με το φόβο απέναντι στους δαίμονες και συνόδευε τελετές μαγείας.
Οι Αιγύπτιοι νήστευαν στις γιορτές της Ίσιδος, του Σεραπίωνος και της Οσίριδος. Οι αρχαίοι Αθηναίοι πάλι νήστευαν στις γιορτές των Θεσμοφορίων και των Ελευσίνιων Μυστηρίων, γιορτές αφιερωμένες στη λατρεία της θεάς Δήμητρας. Συγκεκριμένα, τα Θεσμοφόρια διαρκούσαν τέσσερις ημέρες, ήταν γιορτή κατεξοχήν των γυναικών και αποτελούνταν από τις επί μέρους γιορτές «Άνοδος», «Νηστεία» και «Καλλιγένεια». Μάλιστα, η τρίτη ημέρα των Θεσμοφορίων κατείχε ξεχωριστή σημασία και αποτελούσε ημέρα πένθους και γενικής ασιτίας.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια διαρκούσαν εννέα ημέρες και συστατικό τους ήταν η νηστεία υπό τη μορφή της μερικής αποχής από συγκεκριμένες τροφές, καθώς και της πλήρους ασιτίας. Εκτός βέβαια από τους Αθηναίους, γενική νηστεία διέταζαν και οι Λακεδαιμόνιοι πριν από σοβαρούς πολέμους. Επίσης, και οι Ρωμαίοι τηρούσαν ορισμένες νηστείες προς τιμή της θεάς Δήμητρας αλλά και του Δία.
Μια ιδιότυπη νηστεία είχαν καθιερώσει οι θρησκευτικές και φιλοσοφικές οργανώσεις των Ορφικών και Πυθαγορείων. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η ασκητική διδασκαλία του Πυθαγόρα, η οποία απαγόρευε την κρεοφαγία, για να αποφύγει η ψυχή τον κίνδυνο να προτιμήσει τη μετενσάρκωσή της στη γη σε ένα οποιοδήποτε ζώο.
Γενικότερα, στους λαούς της ανατολικής Μεσογείου στην αρχαιότητα επικρατούσε η κοινή αντίληψη πως η νηστεία αποτελούσε μέσο εξιλασμού και καθαρμού για να επιτευχθεί ο ηθικός εξαγνισμός και η προσέγγιση του Θείου.
Πηγή
