Η φάλαγγα και η λεγεώνα ήρθαν αντιμέτωπες κατά τους πολέμους των Ρωμαίων με τα ελληνιστικά βασίλεια- και, ως γνωστόν, η Ρώμη επικράτησε, όχι τόσο επειδή η φάλαγγα ήταν παρωχημένη ως στρατιωτική φιλοσοφία (η λεγεώνα ήταν πιο ευέλικτος σχηματισμός, αλλά η φάλαγγα ήταν αήττητη από μπροστά, αρκεί να κάλυπτε κανείς αποτελεσματικά τα πλευρά της), όσο επειδή την εποχή εκείνη – στο λυκόφως της Ελληνιστικής Περιόδου- στον ελληνιστικό κόσμο υπήρχε αφ‘ενός σε γενικές γραμμές έλλειψη ικανών στρατιωτικών διοικητών (πλην ολίγων εξαιρέσεων), και αφ’ετέρου η πολεμική τακτική είχε «παρακμάσει» μετά από τα πολλά χρόνια των πολέμων μεταξύ των ελληνιστικών ηγεμόνων, μεταξύ στρατών παρόμοια εξοπλισμένων (και εδώ δεν πρέπει να παραβλέπεται πως στις συγκρούσεις τους με τα ελληνιστικά βασίλεια οι Ρωμαίοι, εφαρμόζοντας άρτια το «διαίρει και βασίλευε», κατά κανόνα είχαν στο πλευρό τους Έλληνες συμμάχους και μισθοφόρους για να βοηθούν στην αντιμετώπιση των ελληνικών/ ελληνιστικών στρατευμάτων- ενώ επίσης αξίζει να σημειωθεί πως, στις πρώτες συγκρούσεις των Ρωμαίων με ελληνιστικού τύπου στρατούς, στις εκστρατείες του Πύρρου της Ηπείρου στην Ιταλία, οι Ρωμαίοι είχαν ηττηθεί, αν και με βαριές απώλειες για τον Πύρρο).
Οποιοσδήποτε εξετάσει στοιχειωδώς το πώς χρησιμοποιούσαν τις δυνάμεις τους ο Αλέξανδρος και οι στρατηγοί του και πώς οι μετέπειτα ηγεμόνες, κατανοεί πως η «χρυσή εποχή» των αρχαιοελληνικών στρατιωτικών τακτικών είχε παρέλθει όταν επήλθε η σύγκρουση με τη Ρώμη. Κοινώς: Η Ρώμη δεν ήταν σε καμία περίπτωση ασταμάτητη, όπως αποδείχτηκε πολλάκις – και δεν είναι καθόλου παράλογη η υπόθεση πως οι Έλληνες (τα ελληνιστικά βασίλεια γενικότερα) πιθανότατα θα μπορούσαν να την είχαν αντιμετωπίσει, αλλάζοντας τον ρου της ιστορίας, ωστόσο αυτό είναι ένα σενάριο «εναλλακτικής ιστορίας» το οποίο προφανώς και δεν μπορεί να ξεφύγει από τη σφαίρα του υποθετικού και του σεναρίου.
Σε κάθε περίπτωση, η σύγκρουση του ελληνιστικού κόσμου με τη Ρώμη συμβολίζεται κυρίως από τους Μακεδονικούς Πολέμους (Βασίλειο της Μακεδονίας εναντίον της Ρώμης) και τους μετέπειτα Μιθριδατικούς Πολέμους. Μια από τις σημαντικότερες συγκρούσεις των πρώτων ήταν η Μάχη των Κυνός Κεφαλών, κοντά στα Φάρσαλα, το 197 πΧ- μια πολύ ενδιαφέρουσα ψηφιακή αναπαράσταση της οποίας βρίσκει κανείς σε βίντεο του καναλιού Syntagma στο YouTube.
Η μάχη των Κυνός Κεφαλών
Η μάχη αποτέλεσε κομβικό σημείο του Δευτέρου Μακεδονικού Πολέμου, μεταξύ του βασιλείου της Μακεδονίας, υπό τον Φίλιππο τον Ε’, και της Ρώμης, που είχαν αναμετρηθεί ξανά κατά τον Πρώτο Μακεδονικό Πόλεμο, ο οποίος είχε φέρει τους Ρωμαίους στα ελληνικά πράγματα ως συμμάχους της Αιτωλικής Συμπολιτείας.
Επικεφαλής των Ρωμαίων στις Κυνός Κεφαλές ήταν ο Τίτος Κόιντος Φλαμινίνος, επικεφαλής 34.000 ανδρών. Το μακεδονικό στράτευμα, υπό τον Φίλιππο, απαρτιζόταν από 16.000 φαλαγγίτες, επιπλέον 7.500 πεζικό και 2.000 ιππείς.
Η βροχή και η ομίχλη πριν τη μάχη είχε ως αποτέλεσμα μακεδονικές δυνάμεις να βρεθούν σε λόφους, όπου συγκρούστηκαν με τις ρωμαϊκές προφυλακές με τους Μακεδόνες να υπερτερούν σε εκείνη τη φάση.
Ο Φλαμινίνος ενίσχυσε τις δυνάμεις του, και ο Φίλιππος έκανε το ίδιο, με τους Μακεδόνες να διατηρούν το πλεονέκτημα στην αρχή, απωθώντας τους Ρωμαίους- ωστόσο στην πραγματικότητα επρόκειτο για τακτική, καθώς η μακεδονική φάλαγγα (πανίσχυρη σε σύγκρουση κατά μέτωπο, σε ομαλό έδαφος) βρέθηκε σε ανώμαλο έδαφος, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίσει προβλήματα στη συνοχή της και να ανοίξουν κενά στο «τείχος» των σαρισών.
Οι Ρωμαίοι πέρασαν από το αριστερό πλευρό της μακεδονικής παράταξης και βρέθηκαν πίσω της, με αποτέλεσμα ο μακεδονικός στρατός να «σπάσει», ενώ, σύμφωνα με αναφορές, ο Φλαμινίνος έριχνε στη μάχη ελέφαντες. Το αποτέλεσμα ήταν ολέθριο για τους Μακεδόνες: Ο στρατός του Φιλίππου υπέστη βαρύτατες απώλειες και συνετρίβη, και ο Μακεδόνας βασιλιάς αναγκάστηκε να δεχτεί ειρήνη με ταπεινωτικούς όρους.
Κώστας Μαυραγάνης
Πηγή
