Εκεί πέρασε τα μαθητικά, αλλά και τα φοιτητικά του χρόνια, καθώς σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή της πόλης του. Όταν ήταν φοιτητής γνώρισε τον καθηγητή Κωνσταντίνο Ρωμαίο, ο οποίος του έστρεψε για πρώτη φορά το ενδιαφέρον προς την Αρχαιολογία.
Μετά την αποφοίτησή του, συνέχισε τις σπουδές του στην Οξφόρδη και όταν επέστρεψε διορίστηκε καθηγητής στη Θράκη, αλλά δεν ολοκλήρωσε τη θητεία του εκεί. Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Κατετάγη στρατιώτης στις ελληνικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής και βρέθηκε στην Παλαιστίνη.
Όταν επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησε να εργάζεται ως καθηγητής σε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο. Εκεί γνώρισε τη μετέπειτα σύζυγό του, Ολυμπία Κακουλίδου. Παντρεύτηκαν το 1949 και έμειναν μαζί έως το τέλος της ζωής του αρχαιολόγου το 1992.
Το 1952 έγινε καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, αλλά η ακαδημαϊκή έδρα δεν του αρκούσε. Λάτρευε τις ανασκαφές και συμμετείχε σε πάρα πολλές. Κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα. Στη Βέροια, τη Νάουσα, το Κιλκίς, τη Χαλκιδική, αλλά το σημαντικότερο ανασκαφικό του έργο το πραγματοποίησε στη Βεργίνα.
Το 1952 ξεκίνησε τις ανασκαφές στη Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας. Και ενώ στην αρχή τα ταφικά ευρήματα, τον απογοήτευσαν, καθώς είχαν συληθεί, δεν το έβαλε κάτω. Συνέχισε τις έρευνες μέχρι την 8η Νοεμβρίου του 1977, που ανακάλυψε τον τάφο του Φιλίππου Β΄.
Σαράντα χρόνια νωρίτερα είχε πρωτοεπισκεφτεί τη Βεργίνα στο πλευρό του καθηγητή του Κωνσταντίνου Ρωμαίου και είχε παρακολουθήσει κάποιες ανασκαφές έως το 1940, γεγονός που πολλοί χαρακτήρισαν σημάδι της μοίρας.
Η ανακάλυψη του τάφου και η αντίδραση του αρχαιολόγου
Ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος κι η ομάδα του, στις 8 Νοεμβρίου, είχαν βρεθεί μπροστά σε ένα αρχαιολογικό εύρημα, που προκάλεσε παγκόσμια συγκίνηση και κινητοποίηση της επιστημονικής κοινότητας. Τα νέα τις επόμενες εβδομάδες έκαναν τον γύρο του κόσμου. Οι αρχαιολόγοι είχαν ανακαλύψει στη Βεργίνα, έναν ασύλητο μακεδονικό τάφο!
Μέσα στην ολόχρυση λάρνακα, φυλάσσονταν πολλούς αιώνες, τα οστά του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου, του πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος έκανε μια από τις σημαντικότερες ανασκαφές στην ιστορία της αρχαιολογίας και μαζί με τους συνεργάτες του, δικαιολογημένα, κέρδισαν τον παγκόσμιο θαυμασμό.
Με την ανακάλυψή τους «απάντησαν», σε ανύποπτο χρόνο, στη σκοπιανή προπαγάνδα, αποδεικνύοντας ότι ο Φίλιππος έζησε και έδρασε στην Ελλάδα και ήταν πρόγονος των Μακεδόνων. Η στιγμή της ανακάλυψης του τάφου ήταν κορυφαία για τον Ανδρόνικο, ο οποίος τη διηγήθηκε στο βιβλίο του «Το Χρονικό της Βεργίνας»:
«Πήρα το τσαπάκι της ανασκαφής, που έχω μαζί μου από το 1952, έσκυψα στο λάκκο και άρχισα να σκάβω με πείσμα και αγωνία το χώμα κάτω από το κλειδί της καμάρας. Ολόγυρα ήταν μαζεμένοι οι συνεργάτες μου. (…) Συνέχισα το σκάψιμο και σε λίγο ήμουν βέβαιος. Η πέτρα του δυτικού τοίχου ήταν στη θέση της, απείραχτη, στέρια. (…) -Είναι ασύλητος! Είναι κλειστός!
Ήμουν ευτυχισμένος βαθιά. Είχα λοιπόν βρει τον πρώτο ασύλητο μακεδονικό τάφο. Εκείνη τη στιγμή δεν ενδιαφερόμουν για τίποτε άλλο. Εκείνη τη νύχτα -όπως και όλες τις επόμενες- στάθηκε αδύνατο να κοιμηθώ περισσότερο από δυο τρεις ώρες. Γύρω στις 12, τα μεσάνυχτα, πήρα το αυτοκίνητο και πήγα να βεβαιωθώ αν οι φύλακες ήταν στη θέση τους.
Το ίδιο έγινε και στις 2 και στις 5 το πρωί. Οπωσδήποτε, συλλογιζόμουν, μέσα στη σαρκοφάγο πρέπει να κρύβεται μια ωραία έκπληξη. Η μόνη δυσκολία που συναντήσαμε ήταν πως την ώρα που ανασηκώναμε το κάλυμμα, είδαμε καθαρά πια το περιεχόμενο και έπρεπε να μπορέσουμε να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας και να συνεχίσουμε τη δουλειά μας, μόλο που τα μάτια μας είχαν θαμπωθεί απ’ αυτό που βλέπαμε και η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από συγκίνηση. Μέσα στη σαρκοφάγο υπήρχε μια ολόχρυση λάρνακα. Επάνω στο κάλυμμά της ένα επιβλητικό ανάγλυφο αστέρι με δεκάξι ακτίνες, και στο κέντρο του ένας ρόδακας.
Με πολλή προσοχή και περισσότερη συγκίνηση ανασήκωσα το κάλυμμα με το αστέρι πιάνοντάς το από τις δυο γωνίες της μπροστινής πλευράς. Όλοι μας περιμέναμε να δούμε μέσα σ’ αυτήν τα καμένα οστά του νεκρού. Όμως αυτό που αντικρίσαμε στο άνοιγμά της μας έκοψε για μιαν ακόμη φορά την ανάσα, θάμπωσε τα μάτια μας και μας πλημμύρισε δέος: πραγματικά μέσα στη λάρνακα υπήρχαν τα καμένα οστά. (…)
Αλλά το πιο απροσδόκητο θέαμα το έδινε ένα ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς που ήταν διπλωμένο και τοποθετημένο πάνω στα οστά. Ποτέ δεν είχα φανταστεί τέτοια ασύλληπτη εικόνα.
Μπορώ να φέρω στη συνείδησή μου ολοκάθαρα την αντίδραση που δοκίμασα καθώς έλεγα μέσα μου: “Αν η υποψία που έχεις, πως ο τάφος ανήκει στον Φίλιππο, είναι αληθινή -και η χρυσή λάρνακα ερχόταν να ενισχύσει την ορθότητα αυτής της υποψίας- κράτησες στα χέρια σου τη λάρνακα με τα οστά του.
Είναι απίστευτη και φοβερή μια τέτοια σκέψη, που μοιάζει εντελώς εξωπραγματική”. Νομίζω πως δεν έχω δοκιμάσει ποτέ στη ζωή μου τέτοια αναστάτωση, ούτε και θα δοκιμάσω ποτέ άλλοτε».
Ο Μανώλης Ανδρόνικος έφυγε από τη ζωή στις 30 Μαρτίου του 1992. Όλα τα χρόνια της ζωής του έμενε με τη σύζυγό του στο ίδιο σπίτι σε μια γειτονιά της Τούμπας.
Ο Μανόλης Ανδρόνικος αγαπούσε πολύ τη Θεσσαλονίκη. Ό,τι έκανε στην προσωπική και την επαγγελματική του ζωή το έκανε στη Θεσσαλονίκη και γύρω από αυτή. Έγραφε το όνομα του με «όμικρον» γιατί έτσι του άρεσε.
Εκείνη την εποχή το όνομα Μανόλης γραφόταν μόνο με «ω», οπότε ο καθηγητής, σε αντίθεση με σήμερα που έχει επικρατήσει το «ο», αποτελούσε εξαίρεση. Του άρεσε πολύ η ποίηση που διάβαζε από μικρός, ενώ άφησε πίσω του και δικό του συγγραφικό έργο. Η προσφορά του θεωρείται ανεκτίμητη καθώς με τις ανακαλύψεις του συμπλήρωσε τις σελίδες της ιστορίας.
Στις 24 Νοεμβρίου 1977 ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος ανακοίνωσε την ανακάλυψη του τάφου του Φιλίππου Β’. Δείτε την αποκλειστική συνέντευξη που είχε δώσει στην εκπομπή «Κάθε Σάββατο» με τον Τέρενς Κουίκ.
