Τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων

O χρυσός στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι το σύμβολο της αφθαρσίας και της αιωνιότητας. Συνδέεται επομένως πάντα με τους θεούς, παραπέμποντας στην αιώνια νεότητα και την αθανασία. Έτσι όταν ο Ηρακλής φέρνει τα χρυσά μήλα στον Ευρυσθέα, αυτός αρνείται να τα κρατήσει φοβούμενος την οργή των θεών και τα χάρισε στον Ηρακλή. Ο τελευταίος με τη σειρά του τα δωρίζει στη θεά Αθηνά. Η θεά τα επέστρεψε πίσω στον κήπο των θεών αφού η κατοχή τους παραμένει προνόμιό τους. Ας ξετυλίξουμε όμως τον άθλο του Ηρακλή από την αρχή.

Τα δέντρα με τα χρυσά μήλα φύτρωναν στον κήπο των θεών και προέρχονταν από το πολύτιμο δώρο της θεάς Γης προς την Ήρα όταν γίνονταν οι γάμοι της με τον Δία. Στον κήπο των θεών έμεναν οι τρεις Εσπερίδες, κόρες της Νύχτας, οι οποίες μη αντέχοντας τον πειρασμό έκοβαν τα χρυσά μήλα της θεάς. Η Ήρα για να τα προστατέψει έβαλε να φυλάει τα δέντρα της ένα εκατοντακέφαλο φοβερό φίδι, ο ακοίμητος Λάδωνας. Ο Ηρακλής ξεκίνησε για τη νέα του αποστολή κινούμενος στην αρχή βόρεια και ύστερα έφτασε μέσω Ιλλυρίας στον Ηριδανό ποταμό. Εκεί οι Νύμφες του ποταμού τον προέτρεψαν να ρωτήσει το Νηρέα, ποιο δρόμο έπρεπε να ακολουθήσει για να βρει τον κήπο των θεών. Ο Νηρέας δεν ήταν και τόσο πρόθυμος να βοηθήσει τον Ηρακλή. Στην αρχή προσπάθησε να τον συλλάβει ενώ κοιμόταν, αλλά ο Νηρέας ξύπνησε και μεταμορφωμένος πότε σε νερό, πότε σε φωτιά επιχείρησε να ξεφύγει. Ο Ηρακλής, όμως, τον έπιασε και αφού ο Νηρέας πήρε την αρχική του μορφή του έδειξε το δρόμο.

Ο ήρωας πέρασε απέναντι στην Αφρική και αφού σκότωσε στη Λιβύη το γίγαντα Ανταίο, και στην Αίγυπτο το βασιλιά της Βούσιρη και το γιο του, πέρασε την Αραβία και πηγαίνοντας συνεχώς βόρεια έφτασε στον Καύκασο. Ο γίγαντας Ανταίος καλούσε όποιον ξένο περνούσε από τον τόπο του σε μονομαχία. Είχε όμως ανεξάντλητες δυνάμεις, οι οποίες πήγαζαν από την ίδια τη Γη, τη μητέρα του, όσο πατούσε σ' αυτή. Ο Ηρακλής κλήθηκε να τον αντιμετωπίσει. Τον σήκωσε ψηλά ώστε να τον αποκόψει από την πηγή των δυνάμεών του και τον συνέθλιψε ανάμεσα στα μπράτσα του.

Στον Καύκασο ο Ηρακλής συνάντησε τον Προμηθέα, που ήταν δεμένος σ' ένα βράχο του βουνού και ένας αετός ερχόταν και του έτρωγε το συκώτι. Τον είχε τιμωρήσει ο πατέρας των θεών, ο Δίας, επειδή δεν πειθάρχησε και έδωσε τη φωτιά τους ανθρώπους. Ο Ηρακλής σκότωσε τον αετό και απελευθέρωσε τον Προμηθέα. Ο τελευταίος σε αντάλλαγμα του υπέδειξε έναν τρόπο για να πάρει τα μήλα των Εσπερίδων. Του είπε πως το καταλληλότερο πρόσωπο για μια τέτοια δουλειά ήταν ο αδερφός του, ο Άτλαντας. Έτσι κι έγινε. Ο Ηρακλής βρήκε τον Άτλαντα να κρατάει στους ώμους του τις κολόνες του ουρανού και τον παρακάλεσε να τον βοηθήσει να κόψει τα μήλα των Εσπερίδων. Ο Τιτάνας δέχτηκε με προθυμία, αλλά παρακάλεσε τον Ηρακλή να τον απαλλάξει για λίγο από το βάρος του μέχρι να κόψει τα μήλα και να τα φέρει. Ο Ηρακλής, αν και πονηρεύτηκε, μη μπορώντας να κάνει κι αλλιώς πήρε τις κολόνες του ουρανού στους ώμους του.

Ο Άτλας έπρεπε να εξουδετερώσει τον Λάδωνα, το ακοίμητο φίδι-φύλακα των δέντρων. Οι Εσπερίδες κατασκεύασαν ένα γλυκό ποτό στο οποίο έριξαν υπνωτικά βότανα. Μόλις ο Λάδωνας το ήπιε, έπεσε σε βαθύ ύπνο. Έτσι ο Άτλαντας πήρε τα μήλα. Ο Τιτάνας επιστρέφοντας είπε στον Ηρακλή να κρατήσει ακόμα λίγο τα βάρη του μέχρις ότου εκείνος πάει τα μήλα στον Ευρυσθέα και να επιστρέψει. Ο Ηρακλής συγκράτησε το θυμό του και έκανε πως δέχεται. Παρακάλεσε όμως τον Άτλαντα, επειδή το βάρος του είχε κόψει τις πλάτες, να τον βοηθήσει να βάλει μια κουλούρα στις κολόνες του ουρανού, ώστε να μην ενοχλείται. Πράγματι, ο Άτλας άφησε κάτω τα μήλα και κράτησε τον ουρανό για να διευκολυνθεί ο Ηρακλής. Ο ήρωας όμως του έδωσε μια και τον έσπρωξε κάτω από τον ουρανό και αυτός ξεγλίστρησε και έφυγε.

Ο άθλος αναπαριστάται στην περίφημη ανάγλυφη μετόπη του Ναού του Διός στην Αρχαία Ολυμπία. Το ανάγλυφο εικονίζει την Αθηνά, τον Ηρακλή και τον Άτλαντα. Ο Ηρακλής κρατάει τον ουρανό στους ώμους του, με μαλακό μαξιλάρι. Η Αθηνά τον ανακουφίζει με το αριστερό της χέρι. Ο Άτλαντας έχει επιστρέψει από τον κήπο των Εσπερίδων προσκομίζοντας τα τρία χρυσά μήλα.

P. DECHARME, Μυθολογία της Αρχαίας Ελλάδος, εκδόσεις Γιοβάνη

Διονύσιος Πλατανιάς, Οι Μυθολογίες του Κόσμου, Α’ μέρος: ο επικός μυθολογικός κύκλος, Αθήνα 2004



Πηγή