Τόσο οι αρχές της κοινωνίας όσο και οι πολίτες της, ασχολούνταν με τους νέους που περνούσαν αυτή τη φάση, μέσα από συγκεκριμένο σύστημα-πρόγραμμα εκπαίδευσης και δοκιμασίας των εφήβων.
Στην μινωική Κρήτη αλλά και αργότερα, η διαδικασία μύησης και αγωγής των εφήβων ήταν επίσημη εργασία στην ευθύνη έμπειρων και επώνυμων παιδαγωγών.
Σκοπός αυτής της διαδικασίας ήταν η διάπλαση των νέων, έτσι ώστε να μπορούν να γίνουν ενεργά μέλη του κοινωνικού συνόλου. Εδώ μάθαιναν το ρόλο που θα έπαιζαν αργότερα ως ενήλικοι και πολίτες.
Η εκπαίδευσή τους συμπεριλάμβανε όλα ακριβώς τα στοιχεία που ο Αχιλλέας μάθαινε από τους Χείρωνα και Φοίνικα, δηλ. τρόπους καλής συμπεριφοράς, κυνήγι, ιππασία, ακόντιο, τοξοβολία, μουσική, χορό και στοιχεία ιατρικής και φαρμακευτικής. Υπάρχουν πάρα πολλά ευρήματα που παρουσιάζουν τους νέους σε όλες αυτές τις εκπαιδευτικές φόρμες και φανερώνουν την σφαιρική και άρτια εκπαίδευσή τους.
Χαρακτηριστικά ευρήματα έχουμε από αγώνες δρόμου, πυγμαχία, σύλληψη του άγριου ταύρου, κυνήγι με τόξο, από ιερούς χορούς, μουσική με πολλά όργανα και με επτάχορδη λύρα.
Πρέπει να τονιστεί ότι στην πυγμαχία, όπως φαίνεται από τις απεικονίσεις σε πολλά αγγεία, είχαν αποκτήσει εξαιρετική τεχνική που οι νέοι γνώριζαν πολύ καλά.
Ο αγώνας δρόμου θεωρούνταν άθλημα ανδρικού χαρακτήρα. Εδώ δοκιμάζονταν οι έφηβοι για να αποκτήσουν το δικαίωμα να ονομάζονται άντρες. Όποιος δεν ήταν δρομέας δεν ονομαζόταν άνδρας.
Αλλά το κυνήγι και ο χορός αποτελούσαν την κορωνίδα της εκπαίδευσης και σημαντικό κριτήριο αξιολόγησης των εφήβων, γιατί και σ’ αυτόν τον τομέα έπρεπε να δοκιμαστούν και να δείξουν την αξία τους ώστε να θεωρηθούν τελικά άντρες-πολίτες και να έχουν πλήρη δικαιώματα.
Ο Μίνωας κατά τη μυθολογία ήταν μεγάλος κυνηγός και διέθετε τρομερό τόξο. Η πιο σημαντική Θεά της Κρήτης η Δικτύννα Άρτεμις ήταν η Θεά του κυνηγιού και συνοδευόταν από ένα νέο άνδρα. Άλλωστε και η Βριτόμαρτυς, που αργότερα ταυτίστηκε με την Άρτεμη, ήταν συνδεδεμένη με το κυνήγι.
Κατά την γιορτή των Υπερβοϊων (δυνατών κραυγών), εγκαινιαζόταν το κυνήγι και ζητούνταν από τους Νεοφώτιστους να φέρουν κάποιο θήραμα.
Το μυητικό κυνήγι άγριων ταύρων γινόταν μεταξύ της βόρειας πλευράς της πεδιάδας της Μεσσαράς και τους νότιους πρόποδες της Ίδης (Ψηλορείτης). Ο έφηβος εδώ καλούνταν ν’ αποδείξει τις ικανότητες του.
Παρατηρούμε κι εδώ κάποια κοινά στοιχεία με τις άλλες δύο Πόλεις-Κράτη, όπως είναι ο άθλος-κατόρθωμα που ζητείται να επιτελέσει ο νέος και η μεθοριακή περιοχή όπου πρέπει ν’ απομονωθεί και να επιβιώσει.
Η οργάνωση του συστήματος μύησης των νέων, επιβεβαιώνεται από την αντιστοιχία ανάμεσα στους τέσσερις γιους και τις τέσσερις κόρες του Μίνωα και της Πασιφάης και στις τέσσερις τάξεις της κοινωνίας της Κρήτης.
Γνωρίζουμε ότι οι Κρήτες σιδηρουργοί είχαν θεσπίσει συγκεκριμένες μυητικές δοκιμασίες που αφορούσαν τους νέους που ήθελαν να γίνουν μέλη της συντεχνίας, που περιελάμβαναν αναγκαστικό πέρασμα από σπήλαια μύησης, δοκιμασία αντοχής στη φωτιά, μυητικό θάνατο αλλά και ξύρισμα κεφαλής, αλλαγή ρούχων και υιοθέτηση ειδικών ονομάτων.
Οι νέοι συζούσαν σε ομάδες που ονομάζονταν Αγέλες, ενώ οι ενήλικοι απάρτιζαν τις Εταιρείες. Μετά τη δοκιμασία της μεθορίου, οι νέοι υποχρεώνονταν να φορέσουν σκούρα ή και πολλές φορές γυναικεία ρούχα και υποβάλλονταν σε σκληρούς αγώνες. Μόνο μετά την επιτυχή ανταπόκριση σε όλες τις δοκιμασίες αποκτούσαν πολιτικά δικαιώματα.
Στη συνέχεια πραγματοποιούνταν τελετές-εορτές που σηματοδοτούσαν τη μετάβαση των εφήβων, στην τάξη των αντρών. Ήταν η γιορτή των Ενδυσίων ή Περιβλημαίων. Κατά την διάρκεια αυτής της γιορτής γινόταν η τελετή εγκατάλειψης των παιδικών ρούχων και η μετατροπή των νεαρών σε άνδρες από την Πότνια Θεότητα.
Οι τελετές λάμβαναν χώρα μέσα σε γνωστά σπήλαια, όπου έχουν βρεθεί πολλά αντικείμενα-προσφορές των νέων μυούμενων με καθαρά σύμβολα και αναμφισβήτητα ίχνη /σημάδια των μυητικών τελετουργιών που συνέβαιναν σ’ αυτά.
Ο νέος κατά την διάρκεια των μυητικών δοκιμασιών καλείται ν’ αποδείξει τη δύναμη, την αντοχή, το θάρρος και την ικανότητα να αντεπεξέλθει στο νέο ρόλο του, σαν πολίτης, πολεμιστής, σύζυγος. Ο μυημένος πεθαίνει για να ξαναγεννηθεί και νικώντας την άγνοια οδηγείται στη γνώση.
Ο μύθος του Θησέα και του Μινώταυρου είναι βαθιά συμβολικός. Ο έφηβος Θησέας πρέπει να νικήσει τον σκοτεινό εαυτό του, τον Μινώταυρο, κάτω από την παρακολούθηση του βασιλιά Μίνωα, μεγάλου παιδαγωγού και Μύστη. Ο Θησέας που ενηλικιώνεται διασχίζοντας το λαβύρινθο αποτελεί πρότυπο των Αθηναίων εφήβων. Στοιχεία κοινά με τους άλλους μύθους είναι:
- Η πονηριά (μίτος της Αριάδνης)
- Η απομόνωση (λαβύρινθος)
- Η μεθόριος (δοκιμασία εκτός συνόρων)
- Το κυνήγι (Μινώταυρος)
- Ο άθλος (θάνατος του Μινώταυρου)
- Μαύρο χρώμα (τα μαύρα πανιά της επιστροφής)
- Μεταμφίεση (δύο απ’ τους νέους συντρόφους του Θησέα φορούσαν... γυναικεία ρούχα)
- Αποτέλεσμα (στέψη του Θησέα ως βασιλιά).
Και στις τρεις αυτές κοινωνίες βλέπουμε την σπουδαιότητα και την αξία που απέδιδαν οι πολίτες στην κρίσιμη ηλικία της εφηβείας. Αυτό είναι πολύ φυσικό γιατί σ’ αυτήν την ηλικία οι νέοι έχουν την μεγάλη ευκαιρία και δοκιμασία να αναπτύξουν κάποια στοιχεία, εσωτερικά και εξωτερικά, που θα τους συνοδεύουν σ’ όλη τους τη ζωή.
Γι’ αυτό στις παραδοσιακές κοινωνίες η πολιτεία έσκυβε με μεθοδικότητα και προσμονή στους έφηβούς της, στις μελλοντικές γενιές . Γιατί αν θεωρήσουμε ότι μια κοινωνία είναι ένα σύνολο, ένα όλον, με γέννηση, ανάπτυξη και θάνατο, δηλαδή ένας ζωντανός οργανισμός, τότε οι νέοι αποτελούν τα κύτταρα εκείνα που προδιαγράφουν το μέλλον της. Οι ενήλικοι το διέκριναν αυτό στα πρόσωπα των νέων και αφού ήθελαν ένα καλύτερο μέλλον έπρεπε να εργαστούν γι’ αυτό.
Αντίθετα σήμερα βλέπουμε να υπάρχει όχι μόνο έλλειψη ενδιαφέροντος από την κοινωνία και πλήρης άγνοια γι αυτό το θέμα, αλλά και έλλειψη οργανωμένου συστήματος και προγράμματος ικανού να εκπαιδεύσει τον έφηβο και να εξασφαλίσει τη σωστή του μετάβαση στην ενηλικίωση.
Στις λίγες περιπτώσεις που εκδηλώνεται ενδιαφέρον για κάτι καλύτερο, δυστυχώς το συνηθισμένο αποτέλεσμα είναι, η προσφορά υλικών αγαθών και στείρων εξωτερικών πληροφοριών, που φορτώνουν τους νέους, σκλαβώνοντάς τους περισσότερο στη φυλακή του υλισμού και του άμετρου καταναλωτισμού, αντί να τους ανδρώσουν και να απελευθερώσουν την ψυχή και το πνεύμα τους.
Μπροστά σ’ αυτή τη κατάσταση κενού, πρέπει να παραδειγματιστούμε από τις παραδοσιακές κοινωνίες της Αρχαίας Ελλάδας και να διαπιστώσουμε ότι τα περισσότερα από τα στοιχεία που χρησιμοποιούσαν μπορούν και σήμερα να εφαρμοστούν πειραματικά και να δώσουν θετικά αποτελέσματα, έστω σε μικρές ομάδες, με την ελπίδα να αποτελέσουν μελλοντικά μια γενική πρακτική.
- Διαβάστε σε συνδυασμό με "Από την Εφηβεία στη Νεότητα στην Αρχαία Ελλάδα - ΑΘΗΝΑ (Μέρος 'Α)"
- Διαβάστε σε συνδυασμό με "Από την Εφηβεία στη Νεότητα στην Αρχαία Ελλάδα - ΣΠΑΡΤΗ (Μέρος 'Β)"
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Μαύρος Κυνηγός, Πιερ Βιντάλ-Νάκε
- Η αγωγή στη Μινωική Κρήτη, Α. Χουρδάκης
Πηγή
