Μονάχα έμμεσες ενδείξεις που παραπέμπουν στη γονιμότητα μέσα από τον αγαπημένο τους κύκλο της φύσης, φυτικό και ζωικό, και μια... υποψία γυμνού μέσα από τις γυμνόστηθες θεότητες των φιδιών, που βεβαίως δεν έχουν να κάνουν με το σεξ όπως το έχουμε γνωρίσει από άλλους πολιτισμούς.
Σε καμιά ανασκαφή, είτε στην Κρήτη είτε στις "δορυφορικές" μινωικές περιοχές, δεν έχει εντοπιστεί το παραμικρό τέχνεργο, η παραμικρή απεικόνιση που να μπορεί να αποδοθεί σε εικονογράφηση του σεξ. Αυτό το παράδοξο έχει βεβαίως την εξήγησή του, η οποία ομολογουμένως είναι εντυπωσιακή.
Οι αρχαίοι Κρητικοί που μεγαλούργησαν στην προϊστορία, αφήνοντάς μας ως κληρονομιά τη σοφία τους μέσα από τα εντυπωσιακά αρχιτεκτονήματα, την ποιότητα ζωής μέσα από τα έργα τέχνης και τη λατρεία τους για τη φύση και την ομορφιά, ήταν σεμνοί, τόσο που απέφευγαν την εικονογραφία των ηδονών. Και μάλιστα ακόμα πιο σεμνοί από τους Αιγύπτιους, οι οποίοι, αν και δεν προτιμούσαν να απεικονίζουν τη σεξουαλική πράξη, εντούτοις την είχαν ενσωματώσει στη θεογονία τους σε διάφορες περιπτώσεις.
Σε πλήρη αντίθεση φυσικά με τα όσα γνωρίζουμε από τους αρχαϊκούς χρόνους, την κλασική Ελλάδα και βεβαίως την αρχαία Ρώμη, όπου πλέον η "πορνογραφία" έφτασε στο απόγειό της.
Τη θεωρία αυτή υποστηρίζει η γνωστή αρχαιολόγος Ναννώ Μαρινάτου, καθηγήτρια και πρόεδρος του Τομέα Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις, στο Σικάγο, η οποία πρόσφατα μας παρουσίασε το πλούσια εικονογραφημένο βιβλίο της "Ακρωτήρι, η βιογραφία μιας Χαμένης Πολιτείας" (εκδόσεις "Μίλητος").
Μια συνέντευξη μαζί της ήταν η ευκαιρία για ακόμα περισσότερες γνώσεις σε έναν κόσμο που δε σταματάει να μας εκπλήσσει με τις μοναδικότητές του και τα κρυμμένα μυστικά του: το Μινωικό.
Υποψίες... σεξ
Σε αντίθεση με τα όσα γνωρίζουμε από την τέχνη όλων των ιστορικών περιόδων, η μινωική εποχή δε μας έχει δώσει δείγματα ούτε καν υποψίας του... σεξ!
«Όχι, αυτό δεν είναι σωστό. Ναι μεν δεν υπάρχει ούτε μία παράσταση με ανθρώπινες μορφές σε στάση συνουσίας στη μινωική Κρήτη, σε αντίθεση με τη Μέση Ανατολή, όμως η "υποψία" υπάρχει. Σε μινωικές σφραγίδες απεικονίζονται αίγαγροι να ζευγαρώνουν, ενώ στο περίφημο κύπελλο του Βαφειού ένας ταύρος οσμίζεται τα γεννητικά όργανα αγελάδας που είναι μπροστά του. Άρα, στο ζωικό βασίλειο το σεξ απεικονίζεται καθαρά και με ωμή ειλικρίνεια. Και τα ζώα είναι βέβαια το φυσικό παράδειγμα. Παρ' όλα αυτά, είναι σωστό το ερώτημα που θέτετε. Όντως υπάρχει αυτή η σεμνότητα σε σχέση με θεούς και ανθρώπους. Ο Άρθουρ Έβανς (σ.σ. ο ανασκαφέας της Κνωσού και θεμελιωτής της Μινωικής Αρχαιολογίας), τον οποίον πάντα σχεδόν πιστεύω, έγραψε ότι η σεμνότητα ήταν δείγμα του προηγμένου πολιτισμού της μινωικής Κρήτης».
Θα μπορούσαμε να περιμέναμε κάποιες εκπλήξεις από τις ανασκαφές στο Ακρωτήρι και σε αυτό το θέμα;
«Νομίζω πως όχι, γιατί το Ακρωτήρι ακολουθάει τα μινωικά πρότυπα. Άλλωστε η τέχνη του είναι μινωική».
Το αιγυπτιακό... σεξ!
Αυτό ισχύει μόνο για το μινωικό πολιτισμό ή και για άλλους της προϊστορίας; Γνωρίζουμε αντίστοιχο παράδειγμα στην Αίγυπτο; Υπάρχει κάποια εξήγηση για αυτό;
«Η Αίγυπτος είχε και αυτή πολύ προηγμένο πολιτισμό, και μάλιστα ο Ηρόδοτος σχολιάζει ότι οι Αιγύπτιοι ήταν σοφοί, καθαροί και σεμνοί. Όμως οι Αιγύπτιοι δε διστάζουν να απεικονίσουν το σεξ. Ο Μιν είναι ιθυφαλλικός θεός, ενώ η Ίσιδα σε μορφή πτηνού κάθεται επάνω στο φαλλό του Όσιρι, σαν να κάνουν σεξ. Αυτό το ημίγλυφο βρίσκεται στο ναό του Οσίριδος στην Άβυδο. Καταλήγω λοιπόν ότι οι Μινωίτες ήταν ακόμη πιο συγκρατημένοι και από τους Αιγύπτιους».
Ο κύκλος της ζωής
Υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που παραπέμπουν στη θεοποιημένη γονιμότητα, κυρίως με τη μορφή της φύσης. Αυτό πώς συνδυάζεται με τον τρόπο που αντιλαμβάνονταν τον έρωτα οι Μινωίτες; Και βέβαια υπήρχε μεγάλη απόσταση μεταξύ του σαρκικού έρωτα και της έννοιας της γονιμότητας;«Η γονιμότητα στους Μινωίτες είναι πιο αφηρημένη και πιο γενική έννοια από το σεξ: έτσι εξηγώ εγώ το παράδοξο που διαπιστώνετε και εσείς. Όπως θα δούμε, η πιο σημαντική δύναμη γονιμότητας ήταν ο ήλιος. Χωρίς ήλιο δεν υπάρχει ζωή. Ας σκεφτούμε ότι το σεξ οδηγεί στην αναπαραγωγή, αλλά αυτό ισχύει για τα ζώα και τον άνθρωπο. Υπάρχει όμως και διαφορετικό μοντέλο γονιμότητας χωρίς σεξ, όπως π.χ. η βλάστηση. Από τη μινωική Κρήτη έχουν διασωθεί εκατοντάδες εικόνων βλάστησης. Στην τοιχογραφία των κρίνων από τη Θήρα, απεικονίζονται όλα τα στάδια της γέννησης και φθοράς του άνθους: αυτή είναι μια καταπληκτική και συμβολική σύλληψη του κύκλου της ζωής. Η ύψιστη θεότητα ήταν η μητέρα θεά που, όπως έχω υποστηρίξει, ήταν ηλιακή θεότητα. Και στην Αίγυπτο του 14ου αιώνα, ο ύψιστος θεός ήταν ο ηλιακός δίσκος, ο Ατέν. Ο δίσκος δεν ήταν ούτε αρσενικός, ούτε θηλυκός, αλλά και τα δύο μαζί. Νομίζω ότι και στην Κρήτη αποδίδεται αυτή η ουδέτερη μορφή από το διπλό πέλεκυ, που εκπροσωπεί τη μεγάλη θεά, αλλά είναι αφηρημένο αντικείμενο».
Δωρική εποχή: Η έκρηξη των... ερωτικών απολαύσεων
Από τη "σιωπή" της Μινωικής Εποχής φτάνουμε στις πρώτες "ανοικτές συζητήσεις" για το σαρκικό έρωτα στη δωρική Κρήτη και από εκεί στην "έκρηξη" των απολαύσεων της Κλασικής και στο αποκορύφωμα της Ρωμαϊκής Εποχής. Τι μεσολάβησε ώστε να υπάρχει αυτή η αλλαγή;
«Άλλη εποχή, άλλες κοινωνικές δομές και άλλες αντιλήψεις. Πάντως έχω να πω το εξής: Η μινωική Κρήτη δημιούργησε μια τέχνη που ήταν και ζωντανή και συνάμα αφηρημένη και σίγουρα πολύ διανοούμενη και προηγμένη. Νομίζω ότι ηθελημένα απείχε από την πορνογραφία (σαν να λέμε ότι η τελευταία ήταν πιο φτηνή τέχνη)».
Διαχρονικά το σεξ είχε έντονη σχέση με το θείο. Πώς αυτή η σχέση μετατράπηκε σε αμαρτία στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, διατηρώντας ακόμα και σήμερα αυτό το χαρακτήρα στη θρησκεία;
«Ήταν μια προσπάθεια του εβραϊκού πολιτισμού (ο Αδάμ και η Εύα δεν είναι προϊόν του Χριστιανισμού αλλά του Ιουδαϊσμού) να δαμάσουν τις ορμές του ανθρώπου και να ενισχύσουν την οικογένεια. Στη "Γένεση" της Παλαιάς Διαθήκης το σεξ μεταξύ Αδάμ και Εύας τούς εξομοιώνει με τα ζώα, ενώ αρχικά ήταν κοντά στον Θεό. Η Βίβλος, λοιπόν, ενθαρρύνει την αυτοσυγκράτηση. Νομίζω τελικά ότι η απουσία σαρκικών απεικονίσεων μάς λέει κάτι σημαντικό για την ποιότητα της μινωικής τέχνης και περιορίζεται στα ζώα. Ενώ ο ήλιος ήταν αυτό που θεωρούσαν το πιο απαραίτητο στοιχείο για τη βλάστηση-γονιμότητα και τη ζωή εν γένει, ήταν και το πιο αφηρημένο και ύψιστο. Ας τελειώσω με κάτι που είπε ο Έβανς: "Εξετάζοντας συνολικά το πεδίο, μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι, όσον αφορά στα αποδεικτικά στοιχεία, μεταξύ όλων αυτών των συγγενικών θρησκευτικών συστημάτων, αυτά της αρχαίας Κρήτης και του μινωικού κόσμου ξεχωρίζουν ως τα πιο αγνά και καλύτερα"!».
Ρεπορτάζ: Σταύρος Μουντουφάρης
Πηγή
